Mektup Özellikleri ve Türleri

Mektup kişi, kurum ve kuruluşlar arasında iletişimi sağlayan en eski iletişim araçlarından biridir. Kişi ve kurumların birbirleri ile çeşitli amaçlarla iletişime geçmek için yazdıkları yazılara mektup denir. Mektup kelimesi Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Mektuplar; kalemle, daktiloyla elektronik cihazlarla yazılabilir. Çoğunlukla düz yazı şeklinde yazılır. Mektupları arkadaşlarımıza, ailemize; sevgi, dilek amacıyla yollayabiliriz. Bunların haricinde edebi mektuplarda roman, hikaye, şiir, deneme, gezi yazısı gibi türler içi içe olabilir. Siyasi, edebi, ve ilmi konularda yazılan mektuplar belge niteliği taşımaktadır.

Mektuplarda yazılan dönemin dil ve anlatım özellikleri görülmektedir. Özel mektuplarda günlük konuşma dili kullanıldığı görülmektedir.

Mektup Türleri

Mektuplar; özel mektup, edebi mektup, resmi mektup, iş mektubu ve açık mektup olmak üzere 5’e ayrılır.

Özel Mektup

• İnsanların ailesine, akrabalarına, arkadaşlarına yazdığı samimi içten mektuplara özel mektup denir.
• Özel mektupların içeriği sadece yazan kişiyi ve okuyucu kişiyi ilgilendirir.
• Özel mektup yazarken dikkat edilecek hususlar:
  • Kağıdın sağ üst köşesine yer ve tarih yazılır.
  • Mektup bir hitap sözüyle başlar.
  • Mektubun sağ alt köşesinde yazan kişinin adı ve imzası, sol alt köşesinde adresi yer alır.
  • Mektubu yazan kişi sonuç bölümünde genellikle sevgi, saygı ifadelerinde ve iyi dilekte bulunur.

Özel mektup örneği:

Edebi Mektup

• Özel mektuplara benzerlik gösteren edebi mektuplar, yazarlar ve şairlerin sanat, düşünce gibi konularda yazdıkları mektuplardır.
• Yazarların içerikleri ve ifade şekilleri, özelden çok genel konuları almaları yönü ile özel mektuplardan ayrılırlar.
• Dönemin edebi ve sanatsal yönü tartışılır.
• Yazıldıkları dönem için belge niteliğindedirler.
• Edebi mektuplar eski dönemlerde mektubat (mektuplar) adıyla bilinir.
• Yazar dil ve anlatım konusunda özenlidir ve sanatsal bir dil kullanmaktadır.

Özel Mektup ve Edebi Mektup Arasındaki Benzerlikler

• İkisi de iletişim aracıdır.
• Giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşurlar.
• Her iki tür de hitap sözcüğü ile başlar.
• Her ikisinde de sağ üst köşeye tarih, sağ alt köşeye de isim-imza yazılıdır.

Resmi Mektup

• İnsanların; kurum, kuruluşlarla veya kurum, kuruluşların; kurum, kuruluşlar ile iletişimini sağlayan mektuplardır.
• Kullanılan üslup ciddi olmalıdır.
• Alt makama yazılan mektupların sonunda “rica ederim”, üst makama yazılan mektupların sonunda ise “arz ederim” ifadeleri kullanılır.
• Resmi mektuplarda ise resmi ve ciddi bir dil kullanılmaktadır.

İş Mektubu

• İnsanların; kurum, kuruluşlarla iletişime geçmek istediğinde yazılan mektuplara iş mektubu denir.
• Kullanılan üslup ciddi olmalıdır.
• Bir iş ya da hizmet söz konusudur.
• İş mektubu türleri:
  • Sipariş mektupları
  • Satış mektupları
  • Şikâyet mektupları
  • Alacak mektupları
  • Tavsiye mektupları
  • Başvuru mektupları

Açık Mektup

Gazete ve dergilerde yayınlanan açık mektuplar, geniş kitleleri etkileyen bir görüşü, tezi, düşünceyi ifade eden yazılardır.

Mektup Yazma Aşamaları

1. Amaç ve Muhatabı Belirleme
2. İçeriği Belirleme
3. Hitap İfadesini Yazma
4. Kendini Tanıtma
5. İçeriği Yazma
6. Selam, Sevgi, Saygı İfadesi Kullanma
7. Ad-Soyad, Tarih, İmza, Adres Yazma: Mektubun sağ üst köşesine tarih, sol alt köşesine adres yazılır. Sağ alt köşeye ad, soyad yazılır ve imza atılır.
8. Dil, Yazım ve Noktalama Hatalarını Düzeltme

Dünya Edebiyatında Mektup

• En eski mektup örnekleri Mısır firavunlarına ve Hititlere aittir.
• Hz. Muhammed’in İslamiyet’i yaymak için Mısır, Habeşistan ve Bizans hükümdarlarına gönderdiği mektuplar türün bilinen örneklerindendir.
• Thomas More 1478-1535 yılları arasında Londra Kulesi’nde tutsakken kızına kömür parçası ile bir mektup yazmıştır.
• Lady Montagu 1717-1718 yılları arasında İstanbul’da yaşadıklarını “Türkiye Mektupları (Turkish Embassy Letters)” isimli mektuplarıyla İngiltere’deki dostlarına yollamıştır.
• Avrupa’da mektubun gelişmesi Rönesans’tan sonra gerçekleşmiştir.
• Fransa’da Mme de Sevigne, Voltaire, Rousseau önemli mektup yazarlarıdır.
• Mektup türünde yazılmış bazı romanlar:
  • Balzac “Vadideki Zambak”
  • Goethe “Genç Werther’in Istırapları”
  • J. J. Rousseau “Nouvelle Heloise”
  • Samuel Richardson “Pamela”, “Clarissa Harlowe”

Türk Edebiyatında Mektup

• Türk tarihindeki ilk mektup örnekleri Uygur prenslerinin yazdığı mektuplardır.
• Divan edebiyatında inşa (düz yazı) denilmiştir. Mektupların toplanıldığı eserlere ise “münşeat” adı verilmiştir.
• Fuzuli’nin “Şikayetname” adlı eseri mektup türünün en çok bilinen örneklerinden biridir.
• Tanzimat döneminde mektup çevirileri yapılmıştır.
• Cumhuriyet dönemiyle beraber edebi mektuplar da çoğalmıştır.
• Türk edebiyatındaki önemli mektuplar ve yazarları:
  • Namık Kemal “Hususi Mektuplar”,
  • Muallim Naci “Muhaberat”, “Muhaverat”
  • Ziya Gökalp “Limni ve Malta Mektupları”
  • Cevat Şakir Kabaağaçlı “Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı”
  • Nazım Hikmet “Kemal Tahir’e Hapishaneden Mektuplar”
  • Ahmet Hamdi Tanpınar “Antalyalı Genç Bir Kıza Mektuplar”, “Mektuplar”
  • Cahit Sıtkı Tarancı “Ziya’ya Mektuplar”
  • Abdülhak Hamid Tarhan “Mektuplar”
• Mektup türünde yazılmış romanlar:
  • Halide Edip Adıvar “Handan”
  • Hüseyin Rahmi Gülpınar “Mutallaka Sevda Peşinde”
  • Reşat Nuri Güntekin “Bir Kadın Düşmanı”, “Sönmüş Yıldızlar”
  • Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Bir Serencam”
• Mektup türünde yazılmış hikayeler:
  • Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Milli Savaş Hikayeleri”
  • Ömer Seyfettin “Bahar ve Kelebekler”, “Sivrisinek”
• Mektup türünde yazılmış gezi yazıları:
  • Cenap Şahabettin “Hac Yolunda”, “Avrupa Mektupları”
  • Ahmet Rasim “Romanya Mektupları”
• Mektup türünde yazılmış şiirler:
  • Kemalettin Kamu “İzmir Yolunda Son Mektup”
  • Orhan Veli “Oktay’a Mektuplar”
• Mektup türünde yazılmış denemeler:
  • Nurullah Araç “Okura Mektuplar”