Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde ortaya çıkan sözlü ve yazılı edebiyat ürünleri, Türkiye Selçukluları ve Beylikler döneminin kültür dünyasıyla benzerlik göstermektedir. Anadolu’da XII. yüzyıldan itibaren farklı sınıf ve seviyeden insanlar; hikaye dinleyerek, kukla ve taklit izleyerek, nükte ve şaka yaparak gülüp eğlenmiştir. Türkiye Selçuklu ve Anadolu beyliklerinin saraylarında nedim, komik, taklitçi, ozan ve şairler bulunmuştur.
Osmanlı Devleti, çeşitli etnik ve dini kökenden halkların ticari, sosyal, kültürel, dini ve bilimsel etkinliklerini sürdürdüğü bir devlettir. Osmanlı Devleti’nde, geniş ve zengin bir kültürel birikim oluşmuştur. Farklı kültürlerin katkılarıyla oluşan bu birikim, tarih boyunca yazılı veya sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Kültürün yazılı olarak aktarılmasında çoğunlukla ferman, berat, ahitname gibi devlet yayınları ile telif veya tercüme kitap, risale ve minyatür vb. kullanılmıştır. I. Murad tarafından Bursa’da kurulduğu ifade edilen kütüphane, ilk saray kütüphanesi olarak nitelendirilir.
Osmanlı döneminde kültürün ilk üretim merkezleri; saray ve konaklardır. Padişah, vezir gibi rütbelerle orantılı büyüklükteki saray ve konaklarda ilim ve sanat adamları himaye edilmiştir. Saray ve konaklarda üretilen Osmanlı kültürü; şehir kültürüdür.
II. Murat’ın Kültürel Faaliyetleri
II. Murad Devri, önemli kültürel gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. II. Murat’ın milli kültür alanındaki en büyük katkısı, Türk diline verdiği önem olmuştur. Türkçe eserler yazdırdığı gibi birçok yabancı eserin de Türkçeye tercümesini sağlamıştır. Aşık Paşa’nın yazdığı “Garipname” adlı eser Türkçe yazımı teşvik edilen eserlerdendir. II. Murad, Danişmentli ve Selçuklu devirlerindeki Fars kültürünün etkilerini unutturmak için çalışmıştır. Türk diline ait önemli eserler olan Yazıcızade Ali’nin “Tevarih-i Al-i Selçuk”u; Molla Arif Ali’nin “Danişmendname”si; Şeyhi’nin “Hüsrev ve Şirin”i; Mercimek Ahmet’in “Kabusname”si, Yazıcızade Mehmet Efendi’nin “Muhammediyye” adlı eseri II. Murad Devri’nde yazılmıştır. Şiir söyleyen ilk sultandır.
Aynı zamanda II. Murat imar işlerine de büyük önem vermiştir. Bu nedenle kendisine “Ebü’l-Hayrat” denilmiştir. Bursa, Edirne gibi şehirlerde yoksullar için imaret ve ulema için medreseler yaptırmıştır.
Şair Sultanlar
Osmanlı Devleti’nde padişahlar sadece siyasi, ekonomik ve sosyal gelişmeler ile meşgul olmamış, kültürel faaliyetlerde de bulunmuştur. Birçok Osmanlı padişahı yüksek eğitimlerinin yanında kalemi güçlü şairler olarak da karşımıza çıkmıştır. Osmanlı padişahlarının bir çoğu şair olup isimleri yerine mahlaslar kullanmıştır.
⭐Şair sultanlar ve mahlasları;
- Fatih Sultan Mehmet – Avni
- II. Bayezid – Adli
- Yavuz Sultan Selim – Selimi
- Kanuni Sultan Süleyman – Muhibbi
- III. Murat – Muradi
