Bir olay veya durumdan sonra bilgi edinmeye haber denir. Bu haberlerin televizyon, gazete, dergi, radyo gibi yayın organları veya iletişim araçlarında yayınlanması için oluşturulan metne ise haber metni denir. Haberlerin; insanları bilgilendirmek, eğitmek, düşündürmek, bilinçlendirmek ve eğlendirmek gibi amacı vardır.
Haber Metinlerinin Özellikleri
- Haber metinleri objektif olmalıdır.
- Haberler bilgi, belge ve kanıtlara dayalı olmalıdır.
- İnandırıcı olmaları gerekir.
- Haber metni kendi içinde bir bütün oluşturmalıdır.
- Metnin başlığı ilgi çekici bir başlık olmalıdır.
- İnsanlarda merak duygusu uyandıracak şekilde yazılmalıdır.
- Haber metinleri güncel olmalıdır. Güncelliğini yitiren haberler insanları yanlış bilgilendireceği için haberler güncellenmeli ya da silinmelidir.
- Haberlerin anlatımı nesnel olmalıdır.
- Haberlerin ilgi çekici olmasına dikkat edilmelidir.
- Haber yazılarında yer alan kişilere haberin aktörleri denilmektedir.
- Etkileyen: Olayı başlatan, belirleyici olan kişiler veya kurumlardır.
- Etkilenen: Yaşanan olayın sonucundan etkilenen kişi veya kurumlardır.
- İzleyen/Gören: Yaşanan olaya tanık olanlara denir.
- Değerlendiren: Yaşanan olayı yorumlayacak veya bilgilendirecek olan kişilere denir. Değerlendirmeyi yapan kişinin uzman veya olayla ilgili bilgi sahibi veya bilgi birikimi olması gerekir.
- Bir haber; doğru, gerçek, nesnel, anlaşılır, kesin, hızlı ve dikkat çekici olmalıdır. Bu özellikler haberlerin nitelikleridir.
Haber Yazma Süreci
Haber yazma sürecini 5 aşamada inceleyebiliriz.
- Düşünme ve bilgi toplama
- Bilgi ve belgeleri sınıflandırma
- Piramit, ters piramit, dörtgen tekniklerinden esinlenerek bilgi ve belgeleri sıraya koyma
- Yazılacak ve yazılmayacak olanlar bilgileri sınıflandırma
- 5N1K vb. teknikleri habere uygulama
Temel Habercilik Terimleri
- Ajans: Haber toplama, yayma ve dağıtma işiyle uğraşır. Ajanslar haber satar, yayınlar.
- Asparagas: Gerçeklikten yoksun, uydurma haber.
- Dekroşe: Gazete ve dergilerde yan sütunlara taşan yazılara denir.
- İktibas: Başka bir kaynaktan elde edilen yazının gazeteye olduğu gibi aktarılmasıdır.
- Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.
- Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kimse.
- Sansasyonel: Çarpıcı, heyecanlandıran, merak uyandıran.
- Spot: Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.
- Stop press: En son gelen haberlere denir, bunun için ilk sayfada boluk bırakılır.
- Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasında, logonun üzerinde bulunan önemli başlık.
- Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri.
- Tekzip: Yalanlama.
- Tiraj: Baskı sayısı.
Haber Metni Teknikleri
Haber metinlerinde çokça teknik kullanılır. Bu tekniklerden 5 tanesini inleyeceğiz. Bu 5 teknik; 5N1K, piramit, ters piramit, dörtgen, konuşma dili ve serbest yazma teknikleridir.
5N1K Tekniği
“Ne, Nerede, Ne zaman, Nasıl, Neden (Niçin), Kim” sorularının cevapları haberlerde yer alarak okurun veya izleyicinin merak edeceği çokça sorunun cevabını vermiş olur. Haber metinlerinin yazım aşamasında en çok dikkat edilen tekniklerden birisidir. 5N1K kuralı haber metinlerde bütünlük oluşturur.
Piramit Tekniği
Piramit tekniğinde haber; bir hikaye gibi giriş, gelişme, sonuç aşamalarından geçerek yazılır. Bu teknik dergi haberlerinde sıkça yer alır.
Ters Piramit Tekniği
Günümüzde çokça kullanılan bir teknik olan ters piramit tekniğinde haberin önem sırasına göre baştan sona, önce en dikkat çekici bilgiler verilerek haberin özeti ilk başta verilmiş olur. Bu şekilde hem okumayı kolaylaştırır hem de okur veya izleyiciyi tatmin etmiş olur.
Dörtgen Tekniği
Dergi haberciliğinde çokça kullanılan bir tekniktir. Haber bloklara ayrılarak yazılır, bu şekilde okuyucu tüm yazıyı okumadan haber ile ilgili tüm bilgileri alamaz.
Konuşma Dili Tekniği
Konuşma dili tekniği haberi karşımızdaki birine anlatıyormuş gibi kısa ve öz yazılan haberlerde kullanılır. Uzun açıklamalara pek yer verilmez. Az kelimeyle bilgiyi aktarmak amaçlanır.
Serbest Yazma Tekniği
Hiçbir kurala bağlı olmadan da haberler yazılabilir. Okur veya izleyicilerde haberde geçen olayı yaşamış, görmüş gibi bir izlenim bırakır. Bu tekniğin kullanımı günümüzde gitgide artmaktadır.
İnternet Haberciliği/Genel Ağ Gazeteleri
- İnternet haberciliği diğer yayın organlarından daha yeni bir araçtır.
- İnternet haberciliğinde hem sesli hem de görüntülü haberlere yer verilebilir.
- Haberlerin insanlara ulaşmasını sağlayan en hızlı araçtır.
- Kaynağını yazılı ve görsel basından alır.
- Diğer iletişim araçlarından farkı haberin anında yayınlanmasıyla insanlara çok daha hızla bilgi vermesidir.
- Geleneksel habercilikteki hız, yer ve güncellik konusundaki kısıtlayıcı özellik taşımaz. Sütun ve dizgi sınırından kaynaklanan sorunlar yoktur.
- İnteraktif yayıncılık sayesinde insanlar haberlerdeki eksik veya hataları düzelmesinde rol oynar.
- Haberler internet üzerinden yayınlandığı için maliyeti diğer iletişim araçlarına çok düşüktür.
- Basın çalışanlarına istihdam olanağı sağlar.
- Televizyon ve gazetenin tüm yayın ve iletim sistemlerini bütünleştirir.
- Haberler, her bilgi akışında hızla değişerek güncellenir
Dergi Haberleri
Dergilerde derginin türüne veya alanına göre yayınlanan haberlere dergi haberleri denir.
- Haber yazılarından daha uzundur.
- Haberin ayrıntılarına girilir.
- Haber konusuyla ilgili çokça terim kullanılır.
- Haberle ilgili çokça resim, fotoğraf ve belgeye yer verilir.
