Göç; insanların doğal, ekonomik, sosyal veya siyasal nedenlerden dolayı sürekli olarak yaşadığı yerden başka yerlere kalıcı veya geçici olarak yerleşmelerine denir. İlk insandan günümüze kadar insanlar çeşitli nedenlerle yer değiştirmiştir. Önceleri doğal nedenlerden dolayı göç eden insanlar teknoloji geliştikçe ekonomik, siyasi ve sosyal nedenlerden dolayı da göç etmeye başlamışlardır.
Göçlerin Nedenleri
Göç olayı hangi nedenden dolayı gerçekleşirse gerçekleşsin bu olayda itici ve çekici etmenler bulunmaktadır. Göç gönderen yerlerde itici, göç alan yerlerde ise çekici etmenler bulunmaktadır. İtici etmenler; insan yaşamanı tehdit eden veya güçleştiren etmenlerdir. Örneğin; savaşlar, doğal afetler, nüfusun hızlı artışı, sosyal hizmetlerin yetersizliği, işsizlik, güvenlik ihtiyacı, baskılar itici etmenlerdir. Çekici etmenler ise; insanlara daha iyi yaşam koşulları sunan etmenlerdir. Örneğin; yaşam standartının yükselmesi, iyi bir eğitim alma isteği, kariyer yapma isteği, daha iyi gelir elde etme isteği, kişisel ve inanç özgürlüğünü daha iyi yaşama isteği çekici etmenlerdir.
Göçlerin Ortak Özellikleri
- Göçlerin önemli bir kısmı kısa mesafelerde yapılmaktadır.
- İnsanlar en fazla ekonomik nedenlerden dolayı göç etmektedir.
- Göçler genellikle kırsal alandan kentlere doğru yapılmaktadır.
- Göçlere katılanların önemli bir kısmı erkek nüfustan oluşur.
- Göç veren yerde kadın nüfusu, göç alan yerde erkek nüfusu fazladır.
- Uluslararası göçler; az gelişmiş ülkelerden çok gelişmiş ülkelere yapılır.
- Ulusal göçler; az gelişmiş bölgelerden çok gelişmiş bölgelere doğru yapılır.
Göç Türleri
Göçler amaçlarına göre çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır.
Sürekliliğine Göre Göçler
Sürekliliğine göre göçler; geçici göçler ve kalıcı göçler olmak üzere ikiye ayrılır.
Geçici Göçler (Mevsimlik)
Yıl içerisinde ve belirli dönemlerde, genellikle tarım, hayvancılık, yaylacılık, inşaat işleri, turizm faaliyetleri gibi ekonomik nedenlerle, mevsimlik olarak yapılan göçlere geçici ya da mevsimlik göçler denir.
Kalıcı Göçler (Sürekli-Daimi)
Kalıcı göç; insanların yaşadıkları yerlerden başka yerlere geri dönmemek üzere yaptıkları göçlere denir. Sürekli göçler zorunlu da olabilir, gönüllü de olabilir. Ülke içerisinde olabileceği gibi ülke dışına da olabilmektedir.
Yapıldığı Yere Göre Göçler (Sınır Geçme Durumuna Göre)
Yapıldığı süreye göre göçler; iç göçler ve dış göçler olarak ikiye ayrılmaktadır.
İç Göçler
Nüfusun ülke içerisinde yer değiştirmesine iç göç adı verilmektedir. Bu göç türünde ülke nüfusunda herhangi bir değişme olmamaktadır. Sadece ülke içerisinde nüfusun dengesi bozulmakta göç alan yerlerin nüfusunda artış olmaktadır. İç göçler sürekli de geçici de olabilir.
İçgöçler; kırdan şehre, kırdan kıra, şehirden şehre ve şehirden kıra olmak üzere dört şekilde gerçekleşmektedir. Kırsal kesimlerden kentlere doğru olan göçler, genellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde görülmekteyken kentlerden kentlere ve kentlerden kırsal kesimlere olan göçler ise gelişmiş ülkelerde daha çok görülmektedir.
⭐İç göçün nedenleri;
- Kırsal kesimde hızlı nüfus artışı,
- Toprakların bölünmesi,
- Geçim sıkıntısı yaşanması,
- Toprağın verimsizleşmesi,
- Makineli tarımın gelişmesiyle insan gücüne olan ihtiyacın azalması,
- Tarım alanlarının yetersiz hale gelmesi,
- İklim ve yer şekillerinin olumsuz etkileri,
- Doğal afetler,
- Eğitim ve sağlı hizmetlerinin yetersiz olması,
- Ekonomik ve sosyal problemler,
- İş imkanlarının sınırlı olması,
- Kentlerde iş imkanı ve gelirin fazla olması,
- Kentlerde eğitim ve sağlık imkanlarının gelişmiş olmasıdır.
⭐İç göçün sonuçları;
- Ülke nüfusu dengesiz dağılır.
- Yatırımlar dengesiz dağılır.
- Kentlerde işsizlik artar.
- Aşırı nüfuslanma görülür.
- Göç veren yerlerde tarım alanları boşalır.
- Hayvancılık geriler.
- Çarpık kentleşme olur.
- Altyapı hizmetleri yetersiz kalır.
⭐İç göçü önlemek için yapılması gerekenler;
- Tarımda sulama olanaklarını artırmak
- İntansif tarım metodunu geliştirmek,
- Besi ve ahır hayvancılığını geliştirmek ve yaygınlaştırmak,
- Kırsal kesimde eğitim ve sağlık hizmetlerini yaygınlaştırmak,
- Tarım ve hayvancılığa bağlı sanayi kollarını kırsal alanlara yönlendirmek,
- Kırsal kesimde küçük sanayi kollarını geliştirmek vb. gereklidir.
Dış Göçler
Bir ülkeden başka bir ülkeye ya da bir kıtadan başka bir kıtaya olan göçlere dış göç adı verilir. Dış göçler, gelişmemiş ülkelerden gelişmiş ülkelere doğru olmaktadır. Sürekli de olabilir, geçici de olabilmektedir. Dış göçler, ülkelerin ya da kıtaların nüfuslarının artmasında veya azalmasında etkili olmaktadır.
⭐ Dış göçlerin nedenleri;
- Ekonomik nedenler,
- Savaşlar,
- Sınırların değişmesi,
- Doğal afetler,
- Etnik nedenler,
- Dini ve siyasi baskılar,
- Uluslararası anlaşmalar nedeniyle nüfus değişimi
⭐Dış göçlerin sonuçları;
- Ülkelerin nüfusu değişir.
- Özellikle 30 yaşın altındaki nüfus göç eder, bu nedenle göç alan ülkelerin yaş ortalaması düşer.
- Göç gönderen ülkelerin, göç edilen ülkedeki vatandaşları nedeniyle döviz artar.
- Ülkeler arasındaki ekonomik ve kültürel ilişkiler gelişir.
- Göç gönderen ülkelerin işsizlik oranlarında düşüşler olur.
- Göç edilen ülkelerde uyum sorunları, kültürel çatışmalar yaşanır.
İstek Durumuna Göre veya Oluşum Durumuna Göre Göçler
İstek durumuna göre göçler; zorunlu ve isteğe bağlı (gönüllü) göçler olarak ikiye ayrılır.
Zorunlu Göçler
İnsanların bulundukları yeri kendi iradeleri dışında terk etmelerine zorunlu göç adı verilir. Bu göçlerin oluşmasında itici faktörler etkili olmaktadır.
⭐Zorunlu göçün nedenleri;
- Savaşlar,
- Mübadele,
- Doğal afetler,
- Sosyal hizmetlerin yetersizliği,
- Temel ihtiyaçları karşılayamama,
- İşsizlik,
- Dini, etnik ve siyasi baskılar,
- Güvenlik ihtiyacı,
- Baraj ve yol yapımı gibi devlet planlarının etkisidir.
Gönüllü Göçler (İsteğe bağlı)
İnsanların kendi iradeleri ile bulundukları yeri terk etmelerine gönüllü göç denir. Bu göçlerin olmasında çekici faktörler etkili olmaktadır.
⭐Gönüllü göçün nedenleri;
- İnsanların içinde bulunduğu standartları yükseltme isteği,
- Daha iyi eğitim alma isteği,
- Sosyal hizmetlerden daha iyi yararlanma isteği,
- Kariyer yapma isteği,
- Daha yüksek ücretli bir iş bulma isteği,
- Kişisel özgürlük ve inançları daha iyi yaşama isteği,
- Aile ve aynı kültürdeki insanlarla beraber olma isteğidir.
Göçlerin Mekansal Sonuçları
Göç Alan Yerlerde Ortaya Çıkan Mekansal Etkiler
- Göç alan yerlerde nüfus artar.
- Erkek nüfusu çoğalır.
- Alt yapı hizmetleri yetersiz hale gelir.
- Kentler hızlı ve plansız bir şekilde büyür.
- Çarpık kentleşme artar.
- Hızlı nüfus artışına bağlı trafik sorunları oluşur.
- Hava kirliliği artar.
- Yerleşmeye uygun olmayan dere yatakları ve ormanlar gibi yerler yerleşime açılarak doğa tahrip edilir.
- Kent dışında yer alan fabrikalar zamanla kentin aşırı büyümesiyle kent içinde kalır.
- Farklı kültürlere sahip insanlar aynı yerde yaşamaya başlar. Sosyal sorunlar görülebilir.
- Aynı zamanda kültürel çeşitlilik artar.
- Ucuz iş gücü elde edilmiş olur. İşçi ücretleri ucuzlar.
- İnsan sayısı arttığı için işsizlik sorunu baş göstermeye başlar.
- Ekonomik faaliyetler gelişir ve çeşitlenir.
- Sağlık, eğitim gibi alanlarda sorunlar oluşabilir.
Göç Veren Yerlerde Ortaya Çıkan Mekansal Etkiler
- Göç veren yerlerde nüfus azalır.
- Kırsal bölgede kadın ve yaşlı nüfus oranı artarken; erkek nüfusu azalır.
- Tarım alanları boş kalır ve verim düşer.
- Hayvancılıkla uğraşan insanların sayısı azalacağından hayvancılık faaliyetleri geriler.
- Okul, sağlık ocağı, konutlar boş ya da ilgisiz kalır.
- Yatırımlar verimsiz hale gelir ve azalır.
