Ek Fiil (Ek Eylem) Nedir?

Bikifi Instagram'da

Ek fiillerin başlıca görevleri;

1. İsim veya isim soylu kelimeleri yüklem yapmaktır.
2. Basit çekimli fiilleri birleşik çekimli hale getirmektir.

Ek fiilleri isim cümlelerince ve fiil cümlelerinde olmak üzere 2 ana başlıkta inceleyebiliriz.

İsim Cümlelerinde Ek Fiil

Ek fiil isimlere gelerek, isimleri cümlenin içinde yüklem yapar. İsim cümlelerinde ek fiil 4 başlıkta incelenir.

Ek Fiilin Görülen (Bilinen) Geçmiş Zamanı

Ek fiilin görülen geçmiş zamanında “-dı” eki kullanılır. Cümleye eylemi bilme, eyleme tanıklık etme anlamı katar.

Örnekler:

• Bu salonda en çok dikkatimi çeken ön sırada oturan kadındı.
• Geçen yaz hava çok sıcaktı.
• Bilgisayarda bozulan tuş işte bu tuş idi.
• Kardeşim gerçekten de çok zekiydi.
• Bu kalem senin miydi? (senindi)
• Düğündeki makyajım sence güzel miydi? (güzeldi)
• Masadaki defter benim değildi. (benimdi)
• Dükkandaki oyuncak pek de sevimli değildi. (sevimliydi)

Ek Fiilin Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zamanı

Ek fiilin görülen geçmiş zamanında “-mış” eki kullanılır. Cümleye eylemi başkasından duyma, öğrenme anlamları katar.

Örnekler:

• İzlediğimiz videodaki kız bu kızmış.
• Beni her zaman takip eden gölgemmiş.
• O kitabı okuyan hoca imiş.
• Çizdiği resimler o kadar da kötü değilmiş. (kötüymüş)
• Akşamki patlama sesinin sebebi düdüklü tencere değilmiş. (düdüklü tencereymiş)
• Sence de müzikler çok güzel miymiş? (güzelmiş)
• Odada çalışan şey sadece gitarı mıymış? (gitarıymış)
• Kitapta okudukları çok sayma mıymış? (saçmaymış)

Ek Fiilin Geniş Zamanı

Ek fiilin geniş zamanında “-dir” eki kullanılır. Cümleye eylemin her zaman yapılan bir eylem olduğu anlamını katmaktadır. “-dir” eki genellikle cümlede düşer bu yüzden bazı cümlelerdeki “-dir” eki gizli olarak bulunur. “-dir” ekinin gizli olduğu durumlarda kişi ekleri bulunur.

Örnekler:

• Bu tablodaki resimlerin hepsinde baskın olan renk turuncudur.
• Kırmızı ışıkta geçmek tabii ki de yasaktır.
• En sevdiğim meslek öğretmenlik. (öğretmenliktir)
• Bu benim en çok kullandığım kalemim. (kalemimdir)
• Yoksa siz de mi Edirnelisiniz. (Edirnelisinizdir)
• Bu yağan asit yağmuru mu? (yağmuru mudur?)
• Serhat yüzmede başarısız mı? (başarısız mıdır?)
• Bundan sonra bu şirkette yönetici değilim. (yönetici değilimdir.)

Ek Fiilin Şartı

Ek fiilin şartında “-sa/-se” ekleri kullanılır. Cümleye eylemin bir şarta bağlı olduğu anlamını katar. Ek fiilin şartı isim veya isim soylu kelimeleri yüklem yapmaz.

Örnekler:

• Eşyalar güzelse yukarı çıkaralım.
• Sevdiğin kitaplardan ise birini okuyabilirsin.
• Hava soğuksa dışarı çıkmayalım.
• Yemekler hazır değilse işlerimi halledeyim. (hazırsa)
• Çatının üstü hala buzluysa ne yapacağız?
• Hava güneşliyse hafta sonu tatile gideceğiz.
• Sizce de oyun çok sıkıcıysa yarıda bırakalım oynamayı.
• Raflar o kadar da tozlu değilse bibloları yerleştirmeye başlayalım. (tozluysa)

Fiil Cümlelerinde Ek Fiil

Ek fiiller, fiillere gelerek fiilleri birleşik zamanlı yapar. Bir kip eki alan fiillere basit zamanlı fiil denir. Bir kip eki ve ek fiil eki alan fiillere ise birleşik zamanlı fiil denir.

Örnekler:

• Dün sabah kahvaltı yaptım. (basit zamanlı fiil)
• Dün sabah kahvaltı yapmıştım. (birleşik zamanlı fiil)

Basit çekimli fiiller kip eklerinden sonra hikaye, rivayet, ve şart anlamı katan “-dı/-mış/-se” ek fiil eklerini alarak birleşik zamanlı fiil olurlar.

Hikaye Birleşik Zamanı

Hikaye birleşik zamanı “-dı” ekini alır. Cümleye eylemin geçmişte gerçekleşti anlamını katar.

Örnekler:

• sakladıydım (görülen geçmiş zamanın hikayesi)
• saklamıştım (duyulan geçmiş zamanın hikayesi)
• saklıyordum (şimdiki zamanın hikayesi)
• saklayacaktım (gelecek zamanın hikayesi)
• saklardım (geniş zamanın hikayesi)
• saklamalıydım (gereklilik kipinin hikayesi)
• saklayaydım (istek kipinin hikayesi)
• saklasaydım (şart kipinin hikayesi)

Rivayet Birleşik Zamanı

Rivayet birleşik zamanı “-mış” ekini alır. Cümleye eylemi başkasından duyma anlamı katar.

Örnekler:

• bakmışmış (duyulan geçmiş zamanın rivayeti)
• bakıyormuş (şimdiki zamanın rivayeti)
• bakacakmış (gelecek zamanın rivayeti)
• bakarmış (geniş zamanın rivayeti)
• bakmalıymış (gereklilik kipinin rivayeti)
• bakaymış (istek kipinin rivayeti)
• baksaymış (şart kipinin rivayeti)

Şart Birleşik Zamanı

Şart birleşik zamanı “-se” ekini alır. Cümleye şart anlamı katar.

Örnekler:

• saydıysam (görülen geçmiş zamanın şartı)
• saymışsam (duyulan zamanın şartı)
• sayıyorsam (şimdiki zamanın şartı)
• sayacaksam (gelecek zamanın şartı)
• saymalıysam (gereklilik kipinin şartı)
• sayarsam (geniş zamanın şartı)

NOT: Emir kipinin hikaye, rivayet ve şart birleşik zamanı yoktur.

Ek Fiilin Olumsuzu

Ek fiilin olumsuzu “değil” kelimesiyle yapılır. Ek fiil eki değil kelimesinden sonra bitişik veya ayrı kullanılabilir. Ek fiil ekini daha kolay fark etmek için olumsuz kelimeyi olumluya çevirebiliriz.

• Bu sorular zor değildi. (zordu)
• Yazıları çok uzun değilmiş. (uzunmuş)

Ek Fiilin Soru Hali

Ek fiilin soru hali “mi” edatı kullanılarak yapılır. Ek fiil eki “mi” soru edatından sonra yazılır. Ek fiil ekini daha kolay fark etmek için soruya cevap verebiliriz.

• Baklava çok şekerli miydi? (şekerliydi)
• Tatilinizin süresi kısa mıymış (kısaymış)