Doğrusal hareket veya çizgisel hareket, bir doğru üzerinde eşit zaman aralıklarında eşit yollar alan, yani hızı sabit olan bir noktanın hareketi. Noktanın hızı (v), aldığı yolun (x), bu yolu almak için geçen zamana (t) oranıdır (v=x/t). Düzgün doğrusal hareket halindeki cisme etkiyen kuvvetlerin cebirsel toplamı ve bu hareketin ivmesi sıfırdır.
Cisme hareketiyle aynı yönde sabit bir ivme verilirse, yani hızı eşit zamanlarda eşit miktarda artarsa bu hareket düzgün hızlanan, tersi durumda düzgün yavaşlayan harekete dönüşür. Serbest düşme, düzgün hızlanan, aşağıdan yukarıya düşey atış da düzgün yavaşlayan doğrusal harekete örnektir.
Hareket grafikleri çiziminde nicel gözlem yapılır ve veriler toplanır. Veriler ile konum-zaman ve hız-zaman grafikleri çizilebilir.
Konum – Zaman grafiği
Hareketlinin zamana bağlı konum değişimini gösteren grafiktir ve y ekseninde konum bilgisi yer alırken x ekseninde zaman bilgisi bulunur.
Konum – zaman grafiğinin eğimi hızı verir.
Hız – Zaman Grafiği
Yukarıda verilen konum zaman grafiğine göre hız zaman grafiği çizmek istersek eğimin yani hızın sabit olduğunu göreceğiz. Bu demektir ki hareketli düzgün doğrusal hareket yapmaktadır.
Hız zaman grafiğinin altında kalan alan yer değiştirmeyi verir.
V-t (hız-zaman) grafiği değiştirilince X-t (konum-zaman) ve a-t (ivme-zaman) grafiklerindeki değişimi gösteren simülasyon => https://ophysics.com/k4b.html
Ortalama Hız
Bir hareketlinin yer değiştirme miktarının geçen zamana oranına ortalama hız denir.
- ile ifade edilir.
- Vektörel bir büyüklüktür.
- Birimi SI birim sisteminde m/s’dir.
- bağıntısı ile hesaplanır. Yani şeklinde olur.
Konum zaman grafiğinin eğimi ortalama hız değerini verir.
Örnek
X-t grafiği yukarıdaki gibi olan aracın (0-2) s arasındaki hızı , (2-8) s aralığındaki hızı , (0-8) s arasındaki ortalama hızı olduğuna göre verilen hız değerlerini hesaplayalım.
Çözüm
- = 25 m/s
- = -1,6 m/s (- işaret yön değişiminden dolayıdır.)
- = 5 m/s
