Doğrusal hareket veya çizgisel hareket, bir doğru üzerinde eşit zaman aralıklarında eşit yollar alan, yani hızı sabit olan bir noktanın hareketi. Noktanın hızı (v), aldığı yolun (x), bu yolu almak için geçen zamana (t) oranıdır (v=x/t). Düzgün doğrusal hareket halindeki cisme etkiyen kuvvetlerin cebirsel toplamı ve bu hareketin ivmesi sıfırdır.
Cisme hareketiyle aynı yönde sabit bir ivme verilirse, yani hızı eşit zamanlarda eşit miktarda artarsa bu hareket düzgün hızlanan, tersi durumda düzgün yavaşlayan harekete dönüşür. Serbest düşme, düzgün hızlanan, aşağıdan yukarıya düşey atış da düzgün yavaşlayan doğrusal harekete örnektir.
Hareket grafikleri çiziminde nicel gözlem yapılır ve veriler toplanır. Veriler ile konum-zaman ve hız-zaman grafikleri çizilebilir.
Hareketlinin zamana bağlı konum değişimini gösteren grafiktir ve y ekseninde konum bilgisi yer alırken x ekseninde zaman bilgisi bulunur.
Konum – zaman grafiğinin eğimi hızı verir.
Eğim=€€{Δx\over Δt} = {{\overrightarrow X_s – \overrightarrow X_i} \over {\overrightarrow t_s – \overrightarrow t_i}}€€ = v olur.
Yukarıda verilen konum zaman grafiğine göre hız zaman grafiği çizmek istersek eğimin yani hızın sabit olduğunu göreceğiz. Bu demektir ki hareketli düzgün doğrusal hareket yapmaktadır.
Hız zaman grafiğinin altında kalan alan yer değiştirmeyi verir.
V-t (hız-zaman) grafiği değiştirilince X-t (konum-zaman) ve a-t (ivme-zaman) grafiklerindeki değişimi gösteren simülasyon => https://ophysics.com/k4b.html
Bir hareketlinin yer değiştirme miktarının geçen zamana oranına ortalama hız denir.
Konum zaman grafiğinin eğimi ortalama hız değerini verir.
X-t grafiği yukarıdaki gibi olan aracın (0-2) s arasındaki hızı €€|V_1|€€, (2-8) s aralığındaki hızı €€|V_2|€€, (0-8) s arasındaki ortalama hızı €€|V_\text{ort}|€€ olduğuna göre verilen hız değerlerini hesaplayalım.
Hareketlinin birim zamandaki hız değişimine ivme denir.
Hareketlinin hızı eşit zaman aralığında eşit olarak değişiyor ise bu tür hareketlere sabit ivmeli hareket denir.
Daha iyi anlamak için aşağıdaki grafiği inceleyelim:
Hız-zaman grafiği şekildeki gibi olan cismin ivme-zaman grafiği aşağıdaki gibi olur. İvme-zaman grafiğinin altında kalan alan ise hız değişimini verir.
Sabit ivmeli hareketi ile ilgili kafa karışıklığını gidermek için aşağıdaki koşullar çerçevesinde daha ayrıntılı inceleyelim:
Hareket düzgün hızlanan doğrusal harekettir.
Hareket düzgün yavaşlayan doğrusal harekettir.
Bir cismin hareketnin, başka bir hareketli yada sabit cisme göre ifade edilmesine göreceli hareket denir.
Bu konuyu kısaca özetlemek gerekirse şöyle anlatabiliriz. Doğrusal bir yolda bir aracın içinde 100 km/saat hız ile hareket halindeyken karşımızdan gelen aracın hızının da aynı olduğunu düşünelim. Başka bir araç ise aynı hız ile arkamızdan geliyor olsun. Bu durumda bize göre karşımızdan gelen aracın hızı 200 km/saat olurken, arkamızdan gelen aracın hızı 0 km/saat olur. Günlük hayatta gözlemlediğimizde bunu açıkca görebiliriz ve bu tür hareketleri tanımlarken referans noktanın hızının ters işaretlisi gözlenen cismin hızına eklenir ve göreceli hız hesaplanır.
Yayınlanan Son 3 Yazı
Güncellenen Son 7 Yazı