Röportaj; bir olayı açıklamak, bir durumu ortaya koymak, bir konu hakkında insanları aydınlatmak amacıyla oluşmuş gazete ve dergi yazılarına denir.
Röportaj Türünün Özellikleri
- Röportajlar tarihi belge niteliği taşımaktadır.
- Genellikle kısa cümlelerden oluşurlar ve bu şekilde anlatıma hareketlilik katılmış olur.
- Açık, yalın ve çarpıcı bir dil kullanılır.
- Örneklendirme, tanık gösterme ve karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılır.
- Betimleyici, öyküleyici, açıklayıcı, tartışmacı anlatım biçimleri sıkça kullanılır.
- Yazar, olayı yerinde gördükten sonra farklı kişilere sorarak yazar.
- Yazar bilgi ve belge toplar, resim ve fotoğraflarla röportajı zenginleştirir.
- Yazar olayı detaylarıyla anlatır, kendi fikirlerini ve yorumlarını katar.
- Röportajın dayandığı unsurlar:
- Araştırma
- İnceleme
- Somut Olgular
- Gezip Görme
- Soruşturma
- Farklı kişiler ile görüşülüp soru-cevap şeklinde karşılıklı konuşmalara yer verilmesi yönüyle mülakata benzese de mülakat, röportajın sadece bir bölümüdür. Röportaj daha kapsamlı bir yazı türüdür.
- Araştırılma yapılan yerleri anlatan röportajlar gezi yazısına benzemektedir. Fakat röportajda gezip görülen yeri tanıtmak gibi bir amaç bulunmamaktadır.
Röportaj Türleri
Röportajlar birçok farklı açıdan sınıflandırılabilir. Röportajlar; sunuş biçimi, yazarın izlediği yöntem, uzunluk ve konularına göre olmak üzere 4 başlıkta sınıflandırılır.
Sunuş Biçimi Bakımından Röportajlar
Alman Röportajı: En eski röportaj biçimlerinde biri olan Alman röportajında yazar, yazıya kendini katar ve yazıyı kendisinin etrafında döndürür.
Amerikan Röportajı: Amerikan röportajlarında okuyucuya en son verilmesi gerekenler ilk paragrafta verilerek okuyucu şaşırtılır.
Yazarın İzlediği Yöntem Bakımından Röportajlar
Konuşmaya Dayalı Röportaj: Mülakat şeklinde yapılan röportajlardır. Tanınmış, ünlü kişilere soru sorma esasına dayalı bir röportaj türüdür.
Belgesel Röportaj: Sözlü ve yazılı kaynaklardan araştırma yapılması ve bilgi toplanmasıyla oluşan röportajlardır.
Uzunluk Bakımından Röportajlar
Tek Röportaj: Gazete veya dergilerde çokça yer alan röportaj türüdür. Tek röportajlar, tek bir yazı ile oluşturulan röportajlardır.
Dizi Röportaj: Bir konuyu farklı açılardan ele alarak daha detaylı bir araştırma ve inceleme sonucu oluşan uzun görüşmelere dayanan bir röportaj türüdür.
Konularına Göre Röportajlar
Bir Yeri Konu Alan Röportaj: Yazarın bir bölgeye gidip o bölgedeki olayı kendisinin görüp incelemesi, araştırması, yerel halka danışmasına dayalı bir röportaj türüdür. Yazar o bölge hakkında edindiği bilgileri resim, fotoğraf veya videolarla destekleyebilir.
İnsanı Konu Alan Röportaj: Tanınmış, ünlü kişilerle soru-cevap şeklinde oluşturulan bir röportaj türüdür. Yazar ünlü kişiye insanların merak edeceği, ilgilerini çekeceği türde sorular sorar.
Eşyayı Konu Alan Röportaj: Yazar bir eşya hakkında detaylıca araştırma yapmalı ve o eşyayı tüm açılarıyla ele almalıdır. Açıklayıcı ve betimleyici anlatım özelliklerinin sıkça kullanıldığı bir röportaj türüdür. Amaç o eşya hakkında insanları bilgilendirmektir.
Dünya Edebiyatında Röportaj
- Röportaj, 20. yüzyılda Amerika‘da ortaya çıkmış gazete çevresinde gelişen bir türdür.
- Röportaj türünde eser vermiş yazarlar:
- Jack London
- Ernest Hemingway
- Maksim Gorki
Türk Edebiyatında Röportaj
- Türk edebiyatında röportajın gerçek anlamda gelişmesi 1950‘li yıllarda gerçekleşmiştir.
- Türkiye’deki çok partili siyasi hayata geçiş ve köyden kente göç sonucunda oluşunda toplumsal konular röportajların konusu olmuştur.
- Cumhuriyet döneminde önemli röportajlar ve yazarları:
- Yaşar Kemal “Çukurova Yana Yana”, “Bir Bulut Kaynıyor”, “Peri Bacaları”, “Bu Diyar Baştan Başa”
- Fikret Oytam “Ha Bu Diyar”, “Topraksızlar”
- Necmi Onur “Mezarlarında Yaşayanlar”
- Halil Aytekin “Doğuda Kıtlık Vardı”
- Tahir Kutsi Makal “İç Göç”, “Acı Yo”
- Celalettin Çetin “Büyük Göç”
- Türk edebiyatında röportaj türünde eser vermiş önemli sanatçılar:
- Yaşar Kemal
- Fikret Otyam
- Bekir Yıldız
- Dursun Akçam
- Yılmaz Çetiner
- Halit Çapın
- Hikmet Çetinkaya
- Işıl Özgentürk
- Refik Durbaş
- Ruşen Eşref Ünaydın
- Hikmet Feridun Es
- Mete Akyol
✍ Karşılaştıma: Mülakat ve Röportaj Türleri Karşılaştırması
