Mustafa Kemal’in Hayatı

Bikifi Instagram'da

Mustafa Kemal’in Ailesi

Mustafa Kemal, 1881 yılında Selanik’te doğmuştur. Annesi; Zübeyde Hanım, babası; Ali Rıza Efendi’dir. Mustafa Kemal, Ali Rıza Efendi ile Zübeyde Hanım’ın; Fatma, Ömer, Ahmet, Mustafa, Makbule ve Naciye adlarındaki altı çocuğundan dördüncüsüdür. Mustafa ve Makbule dışındaki diğer çocukları küçük yaşta vefat etmişlerdir. Ali Rıza Efendi ilk olarak Vakıflar İdaresinde katiplik, sonrasında Asakir-i Milliye Taburu’nda teğmenlik ve gümrük memurluğu görevlerinde bulunmuştur. Fakat daha sonra memurluktan ayrılıp tuz ve kereste ticaretiyle uğraşmıştır.

Mustafa Kemal’in doğduğu zaman Osmanlı Devleti’nin en sıkıntılı dönemidir. Ekonomik açıdan zor bir süreç yaşayan Osmanlı, Sanayi devrimi gelişmelerini de yakalayamamıştır. Hükümet, Muharrem Kararnamesi ile Osmanlı Devleti’nin dış borçlarının ödenemeyeceği de açıklanmıştır. Aynı zamanda milliyetçilik akımlarının etkisi ile Osmanlı parçalanmaya başlamıştır.

Selanik bir liman kenti olarak İstanbul’u Avrupa’ya bağlayan demir yolları üzerinde bulunması nedeniyle Avrupa’daki gelişmeler takip edilebilmektedir. Mustafa Kemal genç yaşta farklı kültürleri tanımış ve Osmanlı Devleti’nin sorunlarının tartışıldığı dönemde yeni fikir ve düşüncelerin oluştuğu dönemde yetişmiştir.

Bir Önder Yetişiyor

Mahalle Mektebi ve Şemsi Efendi

Mustafa Kemal okul çağına gelince annesinin isteği üzerine Mahalle Mektebi’ne başlamıştır. Daha sonra babasının isteği üzerine Şemsi Efendi İlkokulu’na devam etmiştir. Şemsi Efendi İlkokulu yeni eğitim ve öğretim metotlarını uygulayan, modern araç ve gereçleri kullanan bir okuldur.

Mustafa Kemal, babasının vefatı üzerine bu okulu da bırakmak zorunda kalmıştır. Ekonomik sıkıntılar yaşamaya başlayınca annesi ve kardeşi ile birlikte dayının yanına çiftliğe gitmişlerdir. Mustafa Kemal bir süre bu çiftlikte çalışmıştır fakat sonrasında annesinin isteği üzerine Selanik’e dönmüş ve öğrenim hayatına devam etmiştir.

Selanik Askeri Rüştiyesi

Mustafa Kemal, Selanik’e döndüğü zaman bir süre teyzesinin yanında kalmış ve orada Selanik Mülkiye Rüştiyesi’ne (sivil ortaokulu) devam etmiştir. Kaymak Hafız lakabıyla bilinen okulun matematik öğretmeni Hüseyin Efendi’nin kendisine kötü davranması üzerine okulu bırakmıştır. Bu durum askerlik mesleğine ilgi duyan Mustafa Kemal için hayatında bir dönüm noktası olmuştur.

Okulu bırakan Mustafa Kemal, Askeri Rüştiye sınavlarını kazanarak 1893 yılında Selanik Askeri Rüştiyesi’ne yazılmıştır. Böylelikle Mustafa Kemal’in askeri öğrenimi başlamıştır. Mustafa Kemal burada zekası ve çalışkanlığı ile dikkat çekmiştir.

Manastır Askeri İdadisi

Mustafa Kemal, 1896 yılında Selanik Askeri Rüştiyesi’ni bitirmiş ve Manastır Askeri İdadi sınavlarına girmiş ve sınavları kazanarak Manastır Askeri İdadisi’nde yatılı olarak eğitim hayatına devam etmiştir. Bu okulun Mustafa Kemal’in fikir hayatının oluşmasında çok önemli bir yeri vardır. İdadide sınıf arkadaşları Üsküp, Yanya ve Manastır Askeri Rüştiyelerinden gelen öğrenciler olduğu için Mustafa Kemal farklı yerlerden gelen insanlarla tanışmıştır. Aynı zamanda Manastır, milliyetçi akımlarının da etkili olduğu bir şehirdir. Bu nedenle Mustafa Kemal, memleket meselelerini yakından takip etme fırsatı bulmuştur.

Mustafa Kemal, bu idadide başarı bir öğrenci olmuştur. İdadide tanıştığı sınıf arkadaşı Ömer Naci aracılığıyla edebiyata ve şiire ilgi duymaya başlamıştır. Bu ilgi sayesinde Namık Kemal ve Tevfik Fikret’in eserlerini okumaya başlamış ve bu eserlerle vatan ve millet sevgisini pekiştirmiştir.

Mustafa Kemal, bu okulda matematik derslerinde çok başarılı olmasına rağmen dil derslerinde zayıf kalmıştır. Bu nedenle tatillerde Selanik’te özel dersler almış ve Fransızcasını geliştirmiştir. Fransızcasını geliştirmek için okuduğu kitaplar ile inkılap, bağımsızlık, adalet ve eşitlik kavramlarını özümsemiştir.

📚 EK BİLGİ: Fransızcasını ilerletmek için okuduğu kitaplar; Jean Jack Rousseau, Voltaire, Montesquieu, Auquste Comte gibi Fransız düşünürleri olmuştur.

Aynı zamanda Mustafa Kemal, tarihle de ilgilenmiş ve özellikle Türk tarihine yönelmiştir. Mustafa Kemal, kasım 1898’de Manastır Askeri İdadisini bitirmiştir.

Harp Okulu ve Harp Akademisi

Mustafa Kemal, 1899 yılında İstanbul harp okuluna başlamıştır. Mustafa Kemal’in harp okulundaki hocaları; Yüzbaşı Naci Bey, Fransızca Öğretmeni Necip Asım Bey, Talim Öğretmeni Rahmi Paşa, Binbaşı Fazıl Bey ve Teğmen Osman Efendi olmuştur. Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, Refet Bele, Cafer Tayyar Eğilmez, Nuri Conker, Mehmet Arif Ayıcı, Ali Fethi Okyar gibi Milli Mücadele Dönemi’nin ünlü subaylarıyla bu okulda tanışmıştır.

Harp okulu, Mustafa Kemal’in hem vatan ve millet fikirlerinin olgunlaşmasında hem de Batı’ya dönük çağdaşlaşma düşüncelerinin gelişmesinde çok etkili olmuştur. Bu okulda matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Bey, Kemal ismini vermiştir.

Matematik Öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Bey, bir gün ona, ileride bütün dünyanın öğreneceği Kemal ismini verdi: “Oğlum, senin adın Mustafa. Benim de öyle. Bu böyle olmayacak. Arada bir fark bulunmalı. Bundan sonra senin adın ‘Mustafa Kemal’ olsun…” O günden sonra da Mustafa’nın adı, Mustafa Kemal oldu.

📚 EK BİLGİ: Kemal= Bilgi ve erdem yönünden olgunluk, yetkinlik demektir.

Teğmen rütbesi ile Harp okulunu bitiren Mustafa Kemal, aynı yıl İstanbul Harp Akademisi’nde öğrenime başlamıştır. Bu okuldaki önemli hocaları; Topçu Ferik Ahmet Muhtar Paşa, Kurmay Binbaşı Refik Bey, Kurmay Yarbay Macit Bey, Pertev Paşa, Kurmay Albay Hasan Rıza Bey, Kurmay Albay Zeki Bey ve Kurmay Yarbay Trabzonlu Nuri Bey’dir.

Mustafa Kemal, akademide bir yandan mesleki bilgilerini geliştirirken diğer yandan da ülke sorunlarıyla ilgilenip dünyadaki gelişmeleri takip etmiştir. Aynı zamanda arkadaşları ile birlikte gazete çıkarmaya da başlamışlardır. Fakat akademi müdürü Ali Rıza Paşa, Mustafa Kemal ve arkadaşlarını akademiden uzaklaştırmamış ve onları sert bir şekilde uyarmakla yetinmiştir.

Mustafa Kemal 11 Ocak 1905’te akademiden beşinci sırada mezun olup kurmay yüzbaşı rütbesiyle askerlik görevine başlamıştır.

Mustafa Kemal’in Fikir Hayatını Etkileyen Gelişmeler

İz Bırakan Şehirler

Selanik= Mustafa Kemal burada doğmuştur. Günümüzde Yunanistan sınırları içerisinde bulunmaktadır. Makedonya’nın sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan en gelişmiş ticaret şehridir. Böyle bir şehir olmasındaki en önemli etkenler; liman kenti ve demir yolu ulaşımının olmasıdır. Nüfusun çoğunluğu Türk olmasına rağmen; Yunan, Ermeni, Bulgar ve Yahudi gibi din, mezhep ve milletlerden insanlar da yaşamıştır. Bu nedenle Mustafa Kemal yeni ve farklı fikirlerin bulunduğu bir ortamda yetişmiştir.

Manastır= Makedonya’nın Selanik’ten sonraki en önemli şehridir. Ekonomik açıdan gelişen Manastır; ticaret, yönetim ve ordu merkezi durumundadır. Demir yolu ile Selanik’e bağlanmıştır. Balkanlardaki siyasi hareketlilik ve milliyetçilik isyanları Manastır’da da etkisini göstermiştir. Mustafa Kemal idadide öğrenim gördüğü süre boyunca memleketteki meseleleri yakından takip etmiştir.

İstanbul= İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti olması nedeniyle sosyal, ekonomik ve siyasi açıdan büyük bir öneme sahip olan şehridir. Mustafa Kemal, başkentte bulunduğu süre boyunca ülkede meydana gelen tüm gelişmeleri de yakından takip edebilme fırsatı bulmuştur.

Mustafa Kemal, başkentte bulunduğu süre boyunca ülkede meydana gelen tüm gelişmeleri de yakından takip edebilme fırsatı buldu.

Şam= Mustafa Kemal’in ilk görev yeridir. 1905 yılında V. Ordu’ya atanmıştır. Makedonya’ya göre Şam, sosyal ve ekonomik yönden geri kalmış bir şehirdir. Nüfus yoğunluğunu Araplar oluşturmuştur. Bu nedenle Arap kabileleri sürekli isyan etmişlerdir. Mustafa Kemal’e bu bölgedeki çatışmaları önlemek ve ayaklanmaları bastırmak görevi verilmiştir. Mustafa Kemal, Arapların Osmanlı Devleti’nden ayrılma isteklerine ve bu doğrultuda yaptıkları faaliyetlere burada tanık olmuştur. Mustafa Kemal, burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuştur. Ali Fuat Cebesoy’un desteğiyle Beyrut’ta cemiyetin bir şubesini açmıştır. Fakat Suriye’de istediği gibi faaliyetlerini sürdüremeyen Mustafa Kemal, gizlice Selanik’e geçmiş ve orada da cemiyetin başka bir şubesini açmıştır.

Sofya= Balkan Savaşları’ndan sonra ateşe militer olarak Sofya’ya atanmıştır. Maddi sıkıntılardan dolayı Alman bir ailenin yanına yerleşen Mustafa Kemal’in bu sayede Almancası da gelişmiştir. Bu görevi sırasında Mustafa Kemal, Bulgaristan’da yaşayan Türkler ile ilgilenmiştir. Bulgar ordusundaki subaylarla tanışmış ve Bulgar ordusunun manevralarını takip etmiştir.

Fikir Hayatını Etkileyen Yazarlar ve Düşünürler

Mustafa Kemal’in en çok okuduğu ve etkilendiği Türk yazar ve düşünürlerin başında; Ziya Gökalp, Namık Kemal, Mehmet Emin Yurdakul ve Tevfik Fikret gelmektedir.

Mustafa Kemal, Manastır İdadisi’nde iken “Vatan ve Hürriyet” şairi olarak tanınan Namık Kemal’in eserlerini okumuştur. Namık Kemal’den “Türk ulusunun yüzyıllardan beri beklediği ses” olarak bahsetmiştir. Tevfik Fikret için laiklik anlayışından esinlendiğini söylemiştir. Milliyetçilik duygusunu “Milli Şair” diye de tanınan Mehmet Emin Yurdakul’dan pekiştirmiştir. Aynı zamanda Mustafa Kemal, yerli düşünürler kadar yabancı düşünürlerin de eserlerini okuyup incelemiştir. Özellikle Jean Jack Rousseau, Montesquieu, Voltaire gibi Fransız İhtilali’nin düşünürlerinden etkilenmiştir.

Kitap okumak Mustafa Kemal’in en büyük tutkusu olmuştur. Öğrenciliğinden itibaren okuduğu bütün kitaplardan notlar almış ve yeri geldiğinde diğer kaynaklarla kıyaslamalar yapmıştır. Hatta savaş döneminde görevli olduğu cephelerde dahi sürekli kitap okumuştur.

Tarih, edebiyat, dilbilim, din, ekonomi, coğrafya, hukuk, siyasal bilimler gibi alanlar Mustafa Kemal’in ilgilendiği konular olmuştur. Mustafa Kemal fırsat buldukça kitap da yazmıştır. Mustafa Kemal’in kaleme almış olduğu en önemli eseri Nutuk’tur.

Nutuk, 1919’dan 1927’ye kadar geçen zamandaki gelişmeleri kapsamaktadır. Ayrıca Mustafa Kemal’in, askerlikle ilgili birikimlerini aktardığı; “Takımın Muharebe Talimi”, “Cumalı Ordugahı”, “Taktik Tatbikat Gezisi”, “Bölüğün Muharebe Eğitimi” ve “Subay ve Komutan ile Konuşmalar” eserleri de bulunmaktadır. Cumhuriyet döneminde de geometri eğitimini kolaylaştıran “Geometri” eseri de bulunmaktadır.