İslamiyet Yayılıyor

Bikifi Instagram'da

Hz. Muhammed 571 yılında Mekke’de doğmuştur. Hz. Muhammed Mekke’nin ileri gelen kabilelerinden Kureyş kabilesinin Haşimoğulları kolundan gelmektedir. Amcası Ebu Talip ile ticaretle uğraşmıştır. Ticaretle uğraştığı dönemlerde Mekkeliler, Hz. Muhammed’e Muhammed’ül Emin (güvenilir) demişlerdir. Hz. Muhammed 25 yaşında ticaretle uğraşırken Hz. Hatice ile evlenmiştir.

610 yılında sürekli gittiği Hira dağında ilk vahiyi Cebrail vasıtası ile “Oku” olarak gelmiştir. 613 yılında ise vahiyleri halka açıklama kısacası resüllük (elçi) görevi verilmiştir. Bunun üzerine Hz. Muhammed yakınlarına ilk olarak durumu anlatmıştır. Hz. Muhammed’e ilk inananlar: Hz. Hatice (İlk kadın), Hz. Ebubekir (İlk zengin), Hz. Ali (İlk çocuk), Hz. Zeyd (İlk köle)’dir.

Hz. Muhammed, Allah’ın buyruklarını açıklamaya başladığı zaman Mekke müşriklerinin çoğu olumlu karşılık vermemiştir. Bunun nedeni ise; İslam dininin Cahiliye Dönemi’nde gündelik yaşamın bir parçası olan putlara tapma, falcılık, büyücülük, kan davaları, gasp, içki, zina, faiz ve kadınlara kötü muamele gibi birçok kötü alışkanlığı yasaklamasıdır.

İslam’ın ilk dönemlerinde alay etme şeklindeki tepkiler zamanla Müslümanlara işkenceye dönüşmüştür. Bu nedenle Müslümanlar Hz. Muhammed’in izni ile 615 yılında Habeşistan’a göç etmeye başlamışlardır. Hz. Muhammed bu göçlere eşlik etmemiş, Mekke’de kalarak İslam dinini yaymaya çalışmıştır.

620 yılında Medine’den Cahiliye Devri adetlerine göre hac vazifesini yapmak ve çevrede kurulan panayırlara katılmak için Mekke’ye gelen bazı kişilerle Akabe denilen mevkide görüşmüş ve onları İslam’a davet etmiştir. (I. Akabe Görüşmesi) Bu kişiler İslam’ı kabul etmiş ve Hz. Peygamber’i koruyacaklarına dair biat (söz) vermiştir. Medine’ye dönen bu kişiler burada İslam’ı yaymış ve yeni Müslüman olanlarla birlikte 621 ve 622 yıllarında aynı yerde iki kez daha Hz. Muhammed ile görüşmüştür. İslam tarihine bu görüşmeler Akabe Biatları olarak geçmiştir.

Mekkeli müşrikler, 622 yılında İslamiyet’in yayılmasını engellemek için Hz. Muhammed’i öldürmeye karar vermişlerdir. Bu durum Hz. Muhammed’e, Cebrail tarafından vahiy yoluyla haber verilmiş ve hicrete hazırlanması emredilmiştir. Hz. Muhammed de yanına Hz. Ebu Bekir’i de alarak Medine’ye hicret etmiştir.

İlk Toplumsal Sözleşme

Hz. Muhammed’in hicret ettiği dönemde, Arabistan genelinde olduğu gibi Medine’de de karışıklıklar vardır. Evs ile Hazrec isimli müşrik Arap kabilelerinin gerek kendi aralarında gerekse Yahudilerle yaşadıkları çekişmeler yaşamı zorlaştırmaktadır.

Kardeşlik Sözleşmesi

Muhammed, Medine’de kabileciliğe ve toplum içindeki çatışmalara son vermek, Medine’ye hicret etmek zorunda kalan Müslümanları, yerli halk ile kaynaştırarak bütün üstünlük iddialarını ortadan kaldırmak istemiştir. Bunun için muhacir ve ensar arasında kardeşlik ilan etmiştir.

📚EK BİLGİ: Mekkelileri davet eden, onlara yardım eden Medinelilere “Ensar“, hicret edenlere “Muhacir” denilmiştir.

Bu sözleşme Medine’de yaşayan Müslümanlar ile Mekke’den Medine’ye göç eden Müslümanlar arasında yapılmıştır. Hz. Muhammed bu sözleşme ile her Medineli Müslüman ile Mekke’den gelen Müslümanların birbirlerini kabullenmelerini ve birbirlerine yardım etmelerini böylece de ortaklaşa yaşamaları ve üretmelerini amaçlamıştır.

Medine Sözleşmesi

Hz. Muhammed; Müslümanlar arasında birliği sağladıktan sonra Medine’de bulunan başka dinden insanları dışlamak, şehirden çıkarmak veya onlara husumet beslemek gibi bir tutum içine girmemiştir. Aksine İslam Devleti’nin ilk yazılı anlaşması olan Medine Sözleşmesi’ni imzalamıştır.

Medine Sözleşmesi; Medine’de yaşayan Müslümanlar ile diğer dinlere mensup olanlar arasında imzalanmıştır. Bu sözleşmenin amacı; Evs ve Hazrec kabilelerinin çatışmalarına son vermek, Müslümanlar ile yerli halkı kaynaştırmak, toplumdaki çatışmalara son vermektir.

Bu sözleşme ile Medine’de yaşayanları yeniden düzenleyen bir sistem oluşturulmuştur. Toplumdaki bireylerin birbirleriyle ve yabancılarla olan ilişkileri, din ve vicdan hürriyeti, hak ve sorumlulukları belirli esaslara bağlanmıştır. Medine Sözleşmesi, genel olarak yargı kuralların titizlikle uygulanmasını temel almış; doğruluk, iyilik, adalet, yardımlaşma, istişare, barış ve dokunulmazlık gibi kavramları yürürlüğe koymuştur.

İslamiyet’in Varoluş Mücadelesi

Hz. Muhammed’in Medine içerisinde birliği sağlama faaliyetleri bir takım kimseleri rahatsız etmiştir. Bu kişiler Mekke müşriklerine haberler göndermişler, Kureyş müşrikleri de yazdıkları mektuplar ile Müslümanları yalnızlaştırmaya ve ekonomik ambargo uygulamaya çalışmışlardır.

Hz. Muhammed’in Savaş ve Seferleri

Bedir Savaşı (624)

• Medineli Müslümanlar ile Mekkeli putperestler arasındaki ilk savaştır.
  • Nedeni; hicret eden Müslümanların mallarının Mekkelilerce yağmalanıp Şam’da satılması üzerine, Müslümanların Mekkeli tüccarların yollarını kesmeleridir.
• Savaş sonucunda Mekkeliler yenilmişlerdir.
• Ebu Cehil dahil pek çok müşrik ölmüş, bir kısmı da esir edilmiştir.
• Hz. Muhammed’e duyulan güven artmıştır.
• İslam hukukunun temeli atılmıştır.
• İlk ganimetler alınmıştır.
• Esir edilenler 10 Müslüman okutmaları şartı ile serbest bırakılmıştır.
• İslamiyet hızla yayılmaya başlamıştır.

Uhud Savaşı (625)

• Bu savaşın nedeni; Mekkeli müşriklerin Bedir Savaşı’nın intikamını almak veMüslümanların denetimine geçen Suriye-Mısır ticaret yolunu tekrar ele geçirmek istemeleridir.
• Hz. Peygamber’in ordunun güvenliğini sağlamak için Ayneyn Tepesi’ne yerleştirdiği okçuların yerlerini terk etmesi nedeniyle Müslümanlar bozguna uğramıştır.
• Hz. Peygamber’in yaralandığı bu savaşta, Hz. Hamza şehit olmuştur.
• Savaş sonunda Mekkeli müşrikler tam bir galibiyet kazanamamış ve geri dönmüşlerdir.

Hendek Savaşı (627)

• Mekkeli müşriklerin Müslümanlığı yok etmek için yaptıkları son saldırı savaşıdır.
• Uhud savaşı sonunda Medine’den çıkarılan Yahudilerin teşviki ile Mekkeliler tekrar harekete geçmiştir.
• Savaştan haberdar olan Müslümanlar korunmak için Medine’nin etrafına Selmani Farisi’nin de gayretleri ile hendek kazmışlardır.
• Medineli Müslümanların son savunma savaşlarıdır.
• Bu savaş sonunda Yahudiler Medine’de çıkarılmışlardır.
• İslamiyet’in Medine dışına yayılışı hızlanmıştır.

Hudeybiye Antlaşması (628)

• Hz. Muhammed ve Müslümanlar, Kabe’yi ziyaret etmek amacıyla Mekke’ye gitmek istemişlerdir.
• Hz. Muhammed geliş amaçlarını bildirmek için Hz. Osman’ı elçi olarak göndermiştir.
• Görüşmeler sonucunda Mekkeliler antlaşma yapmak istemiştir.
• Bu antlaşma ile;
  • Müslümanlar, o yıl Mekke’ye giremeyecek ve umre yapamayacaktır.
  • Mekkeli bir kimse Hz. Muhammed’in yanına kaçarsa velisinin isteği üzerine geri verilecektir fakat bir Müslüman kaçarak Mekke’ye sığınırsa iade edilmeyecektir.
• Medineli Müslümanlar ilk kez hukuken Mekkelilerce tanınmışlardır.
• Medine Devletinin güney sınırı 10 yıl süre ile güven altına alınmıştır.
• Mekke’de Müslüman sayısı hızla artmıştır.

Hayber’in Fethi (629)

• Fetih nedeni; Yahudilerin Müslüman tüccarlara zarar vermeleri ve Mekkelileri kışkırtmalarıdır.
• Hz. Muhammed, Yahudilerin bulunduğu Hayber üzerine düzenlediği bu seferinde başarı elde etmiştir.
• Kale kuşatılarak kısa sürede ele geçirilmiştir.
• Bu zaferle Şam ticaret yolunun güvenliği sağlanmış ve Yahudilerden haraç vergisi alınmıştır.

Mute Savaşı (629)

• Hz. Muhammed İslam’ı yaymak amacıyla birçok devlete mektup gönderdiği gibi Hristiyan Gassanilere de bu dönemde mektubu iletmesi için bir elçi göndermiş fakat elçi, Gassani valisi tarafından öldürülmüştür.
• Bu gelişme üzerine Hz. Peygamber bir ordu hazırlayarak bölgeye sevk etmiştir.
• Gassani hükümdarı, Bizans’tan yardım istemiş ve bölgeye gelen Bizans ordusu ile Müslümanlar arasında bir savaş yapılmıştır.
• Bu savaş Müslümanlarla Bizans arasındaki ilk savaştır.

Mekke’nin Fethi (630)

• Hudeybiye Antlaşması’na Mekkelilerin uymaması üzerine Hz. Muhammed ordusu ile Mekke üzerine yürümüştür.
• Ciddi bir direniş ile karşılaşmayan ordu Mekke’yi fethetmiştir.
• Hz. Muhammed ilk önce Mekke’de genel af ilan etmiştir.
• Kimsenin malına dokunulmamış ve esirler serbest bırakılmıştır.
• Kabe’deki putlar yıkılmıştır.
• Bu fetih ile birlikte İslamiyet Mekke’de hakimiyet sağlamıştır.

Huneyn Seferi (630)

• Taifliler, putperest diğer kabileler ile birleşerek büyük bir ordu hazırlamıştır.
• Hz. Muhammed, Huneyn’de toplanmış olan bu ordu ile yapılan savaşta müşrikleri yenilgiye uğratmıştır.
• Bu savaş ile putperest tehdidi son bulmuştur.

Taif Seferi (630)

• Huneyn Savaşı’nda Taiflilerin müşriklere yardım etmesi nedeniyle Hz. Muhammed, Taif üzerine sefer düzenlemiştir.
• Şehrin surlarla çevrili olması ve Taiflilerin şiddetli direnişleri nedeniyle şehir fethedilememiştir.
• Yapılan mücadelelerden yıpranan Taifliler ertesi sene Hz. Peygamber’e elçiler göndererek İslamiyet’i kabul etmiştir.

Tebük Seferi (631)

• Hz. Muhammed’in son seferidir.
• Bizans’ın Arabistan üzerine büyük bir sefer düzenleyeceği haberlerinin alınması üzerine Hz. Muhammed ordusuyla sefere çıkmıştır.
• Tebük mevkiine gelindiğinde haberin asılsız olduğu öğrenilmiştir.
• İslam ordusu savaş yapmadan geri dönmüştür.
• Tebük Seferi sırasında bölgede birçok kabile Müslümanlığı kabul etmiştir.

Veda Hutbesi

• Hz. Muhammed, Mekke’ye hacca gitmiş ve Müslümanlara veda etmiştir.
  • Bu nedenle haccına “veda haccı”, hutbesine ise “veda hutbesi” denilmiştir.
• Peygamberlik ve İslam dinini tebliğinin tamamlandığını bu veda haccı ile bildirmiştir.
• Hz. Muhammed bu hacta Müslümanların uyarılmasına özen göstermiştir.
• Veda Haccı; Müslümanların kardeş olduğunu, kan davalarının sona erdiğini, kadınlara ve kölelere iyi davranılmasını ve Kuranın tamamlandığını bildirmiştir.

❗ NOT: Veda Haccı bir insan hakları beyannamesidir.

Dört Halife Dönemi

Dört halife dönemi; Hz. Muhammed’in vefatından Hz. Ali’nin şehit edilmesine kadar geçen döneme verilen addır. Halife ise; İslam Devleti’ni yönetenlere verilmiş addır.

Dört halife döneminde halifeler devlet başkanlığı görevine seçim ile gelmişlerdir. Bu nedenle bu döneme “Cumhuriyet Devri” denilmiştir.

Hz. Muhammed’in ölümünden sonra İslam Devleti’nin başına sırasıyla Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali gelmiştir.

Hz. Ebu Bekir Dönemi (632-634)

• “Sıddık” adı ile bilinmiştir.
• Hz. Muhammed’in ölümünden sonra çıkan karışıklıkları Halit bin Velit’in katkıları ile önlemiştir.
• Zekat vermeyen ve dinden dönenleri engellemiş (Ridde Olayı), yalancı peygamberleri ortadan kaldırmıştır.
• Halifeye, valilere ve ordu mensuplarına maaş bağlamıştır.
• Hire seferi düzenlenmiştir.
• Ecnaddin savaşı kazanmıştır.(634).
  • Bizans’a karşı alınan ilk zaferdir.
  • Suriye’nin kapıları açılmıştır.
• Kur’an ayetlerini bir kitap halinde toplanmasını sağlamıştır.
  • Bunun nedenleri;
    • Yalancı peygamberlerin ortaya çıkması,
    • İslam’ın Arap yarımadası dışında da yayılmaya başlaması,
    • Hafızların savaşlarda şehit olup sayılarını azaltması,
    • Ayet ve hadislerin ayırt edilmesi,
    • Kur’an’ın yazıldığı malzemenin korunmasındaki zorluklardır.

Hz. Ömer Dönemi (634-644)

• Hz. Ömer Dönemi, doğruluk ve adalet dönemi olarak bilinmektedir. Aynı zamanda fetihlerin yoğun olduğu ve devlet teşkilatlanmasının başladığı da dönemdir.
• İlk adli teşkilatı kurmuş, kadılar ve valiler tayin etmiştir.
• Yargı ile yönetimi birbirinden ayırmıştır.
• Sürgün cezasını getirmiştir.
• İçki içenlere ağır cezalar verilmiştir.
• Mali düzenlemeler yapılmış, düzenli defter tutulmuş, arşiv oluşturulmuştur.
• İlk kez divan kurulmuştur.
• Hicri takvim ilk kez kullanılmaya başlanmıştır.
• Sınırda ihtiyaçları karşılamak için ordugah şehirleri kurulmuştur.
• İlk kez “ikta” sistemi uygulanmıştır.
• İlk eyalet sistemi geliştirilmiştir.
• Hz. Ebubekir döneminde başlayan fetihler sürdürülmüştür.
  • Yermük (636) ile Suriye tamamen alınmış ve Türklerle bu dönemde sınır komşusu olunmuştur.
  • İran; 634 de kaybedilen “Köprü” savaşı sonrasında 636 Kadisiye, 637 Celula ve 642 Nihavent savaşları ile Sasani Devleti ortadan kaldırılmış ve İran ele geçirilmiştir.
  • El Cezire (Yukarı Mezopotamya) fethedilmiştir.
  • Mısır 639’da, İskenderiye ve Bablion 624’de ele geçirilmiştir.
  • İlk kez Kuzey Afrika’da fetihler yapılmıştır.
  • Azerbeycan ve Rey ele geçirilmiştir.
• İslam kültürü ilk kez farklı medeniyetler ile karşılaşmıştır.
• 644 yılında İranlı bir köle tarafından şehit edilmiştir.

Hz. Osman Dönemi (644-656)

• Zinnureyn (İki nur sahibi) adı ile bilinmektedir. Emevi soyundan gelmektedir.
• Devletin önemli memurluk valilik ve komutanlıklarına Emevi soyundan kimseler getirildiği için Müslümanlar arasında ilk huzursuzluklar baş göstermiştir.
• İlk İslam donanması kuruldu.
• Kuran kitap halinde çoğaltılmıştır.
• Hz. Osman’ın ölümü ile kabileler arası mücadele başlamıştır.
• Horasan ve Azerbaycan fethedilmiş ve Türklerle temasa geçilmiştir.
• Maveraünnehir ve Harezm, Gürcistan alınmıştır.
• Kıbrıs fethedilmiştir. (649)
• Doğu Roma ile savaşarak Zatü’s-savari denilen ilk deniz zafer kazanılmıştır.
• Trablusgarp ve Tunus yöresi alınmıştır.
• Erzurum fethedilmiştir. (663)
• Ekonominin kötüleşmesi nedeniyle maaşları kesilen kimseler tarafından evinde şehit edilmiştir.

Hz. Ali Dönemi (656-661)

• Hz. Osman’ın öldürülmesi ile iç karışıklar yaşanmaya başlamış ve İslam Devleti parçalanma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Hz. Ali de bu dönemde halife olarak seçilmiştir.
• Hz. Osman zamanındaki olaylara sebep olduklarını düşündüğü valileri görevlerinden alıp yerlerine yenilerini atamıştır.
• Hz. Osman’ın katillerinin bulunması gecikince kargaşa başlamıştır.

İslam Dünyasında İlk Ayrılıklar

Kufe savaşı (Cemel Vakası, Deve olayı) (656)

• Hz. Osman’ın katillerinin bulunmaması nedeniyle sahabelerden Talha, Zübeyr ve Hz. Muhammed’in eşi Hz. Ayşe, Hz. Ali’ye karşı çıkmışlardır.
  • Hz. Ali’ye karşı ilk ciddi muhalefet oluşmuştur.
• Hz. Ali ve Hz. Ayşe savaşı durdurmaya çalışmışsa da başarılı olamamışlardır.
• Mücadelede Hz. Ali taraftarları üstün gelmiş ve Hz. Ayşe savaştan sonra Medine’ye gönderilmiştir.
• Hz. Ali bu olay sonrası Medine’ye dönmemiş ve devletin merkezini Kufe yapmıştır.

Sıffin Savaşı ve Hakem Olayı (657)

• Muaviye, Hz. Osman’ın katillerinin bulunmamasını gerekçe göstererek ayaklanmıştır.
• Muaviye, Hz. Ali’nin halifeliğini de tanımamıştır.
• Ayaklanmayı bastırmak için Hz. Ali, Kufe’den hareket ederek Sıffin Ovası’na gelmiş ve 110 gün süren savaş sonunda Kur’an’ın hakemliğine gidilmiştir.
  • Buna “Hakem olayı” da denilmektedir.
• Hz. Ali’nin halifeliğine son verilmiştir.
• Muaviye’yi Amr İbnül-As halife ilan etmiştir.
• Hakem olayı ile Müslüman arası birlik bozulmuştur.
• Müslümanlar, Hariciler Şiirler ve Emeviler olmak üzere üçe ayrılmıştır.
• Bu olaylardan kısa süre sonra Haricilerden bir kişi, Hz. Ali’yi sabah namazını kıldığı sırada şehit etmiştir. Böylece Dört halife devri sona ermiştir.