Isı, Öz Isı, Isı Sığası ve Sıcaklık Farkı Arasındaki İlişki

📅 02 Şubat 2025|02 Şubat 2025
Güncel
Isı, Öz Isı, Isı Sığası ve Sıcaklık Farkı Arasındaki İlişki

Konu Özeti

Isı, bir enerji türü olup maddeler arasında sıcaklık farkı nedeniyle taşınır; sıcaklık ise maddenin ortalama moleküler hareketinin ölçüsüdür. Termometrelerle farklı ölçeklerde (°C, K, °F) ölçülür. Öz ısı ve ısı sığası kavramları, her maddenin ısıyı farklı şekilde depoladığını ve aktardığını açıklar.

Bu konuda
  • Isı ve sıcaklık arasındaki temel farkı öğrenmek
  • Termometre çeşitlerini ve ölçüm prensiplerini kavramak
  • Öz ısı ve ısı sığasının maddeler arası farklılıklarını anlamak
  • Sıcaklık birimleri arası dönüştürme formüllerini öğrenmek
öğreneceksiniz.
Reklamsız Bikifi Mobil Uygulaması!

Isı Sıcaklık Farkı

IsıSıcaklık
Alınan ya da verilen bir enerji çeşididir.Madde moleküllerinin ortalama kinetik enerjisin nicel görüntüsüdür. Enerji çeşidi değildir.
Kalorimetre kullanılarak ölçülür.Kalorimetre ile ölçülür.
Termometre ile bulunan sonuç üzerinden yapılan hesaplama ile ölçülür.Termometre ile doğrudan ölçülür.
Joule veya CaloriKelvin veya celsius gibi sıcaklık birimleridir

Isı ve sıcaklık arasındaki farkı anlamak önemlidir:

  • Isı, enerji alışverişini ifade ederken,
  • Sıcaklık, bu enerjinin maddede oluşturduğu etkinin bir ölçüsüdür.

Termometre Nedir? Termometre ve Sıcaklık Ölçümü

Termometreler, bir maddenin veya ortamın sıcaklık değerini ölçmek için tasarlanmış araçlardır. Sıcaklık değiştikçe, maddenin genleşme, basınç veya elektrik direnci gibi fiziksel özelliklerinde meydana gelen farklılıklardan yararlanarak ölçüm yaparlar.

Ölçülecek sıcaklık aralığına göre katı, sıvı ve gaz içeren termometreler kullanılır. Katı içerikli termometrelerde metalin uzunluğundaki değişim, sıvı içerikli termometrelerde sıvının hacmindeki değişim, gaz içeriklilerde ise gaz basıncındaki değişim gözlenmektedir.

Termometre Çeşitleri

Termometreler farklı amaçlara uygun olarak çeşitli maddeler ve yöntemlerle üretilir:

  1. Sıvılı Termometre: Sıcaklıkla genleşen sıvılardan (ör. cıva veya alkol) yararlanır. Donma ve kaynama noktaları arasındaki sıcaklık değerlerini daha hassas ölçebilir. Günlük sıcaklık ölçümleri için yaygın biçimde kullanılır.
  2. Metal Termometre: Erime sıcaklığı yüksek metalleri (ör. çelik) kullanır. Metalin genleşme miktarına göre gösterge değişir. Özellikle yüksek sıcaklık ölçümünde (fırın, endüstriyel uygulamalar vb.) tercih edilir. Çok düşük sıcaklıklarda ise hassaslığı düşüktür.
  3. Gazlı Termometre: Sabit hacimdeki bir gazın basınç değişimini ölçerek sıcaklığı tespit eder. İçerisindeki gazın türüne bağlı olarak gibi çok küçük sıcaklık değişimlerini bile algılayabilir. Genellikle laboratuvarlarda ve endüstriyel ortamlarda hassas ölçüm için kullanılır.
  4. Kızılötesi (IR) Termometre: Cisimlerin yüzeyinden yayılan kızılötesi ışınları algılar. Temas olmadan hızlı bir şekilde sıcaklık ölçümü yapabilir. Sağlık kurumları, gıda üretim tesisleri gibi ortamlarda veya uzaktan ölçüm gereken durumlarda sıkça tercih edilir.
  5. Dijital Termometre: İçinde sıcaklık değişimine duyarlı devre elemanları kullanır. Günlük hayatta vücut sıcaklığı gibi değerleri ölçmek için yaygındır. Tepki süresi diğer bazı termometrelere göre daha uzun olsa da kullanım kolaylığı avantajı sunar.

Sıcaklık Ölçekleri ve Dönüşümler

Termometreler tasarlanma şekillerine göre farklı sıcaklık ölçü birimlerini ölçebilirler. Her ölçü biriminde farklı sayısal değerleri görmemize rağmen aslında aynı sıcaklığı tarif etmek için kullanılırlar. Termometrelerde en yaygın ölçekler Kelvin (K), Celsius (°C) ve Fahrenheit (°F) ölçüm sistemleridir. Her biri farklı referans noktalarına dayanır:

  • Celsius (°C) ölçeğinde suyun donma noktası 0 °C, kaynama noktası 100 °C olarak kabul edilir.
  • Kelvin (K) ölçeğinde mutlak sıfır 0 K’dir. Suyun donma noktası 273 K, kaynama noktası 373 K civarındadır.
  • Fahrenheit (°F) ölçeğinde suyun donma noktası 32 °F, kaynama noktası ise 212 °F’dir.
termometre sıcaklık dönüşümü

Bu ölçekler arasında geçiş yapmak için şu dönüşüm formülleri kullanılabilir:

  • Celsius’tan Kelvin’e dönüştürme:
  • Celsius’tan Fahrenheit’e dönüştürme:
  • Fahrenheit’ten Celsius’a dönüştürme:

Öz Isı (c) ve Isı Sığası (C)

Bir maddeye ısı verildiğinde, maddenin sıcaklığı artar. Ancak her madde eşit miktarda ısı aldığında aynı sıcaklık artışını göstermez. Örneğin eşit kütledeki su ve zeytinyağına aynı ısı aktarıldığında, suyun sıcaklığı daha yavaş yükselir. Bu farkın temel nedeni, maddelerin farklı öz ısı (c) değerlerine sahip olmasıdır.

  • Öz ısı: Saf bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 °C değiştiren ısı miktarına denir. Maddeler için ayırt edici bir özelliktir ve ”c” ile gösterilir. SI birimi J/kg.K pratikte ise Cal/g.°C ‘dir.
  • Isı sığası: Maddenin sıcaklığını 1°C değiştiren ısı miktarına denir ve birimi cal/°C veya J/K ‘dır. Maddenin öz ısı ve kütle değerlerinin çarpımıdır (m.c).

Öz Isı (c)

Öz ısı, 1 kg maddeyi 1 °C (veya 1 K) ısıtmak ya da soğutmak için gereken ısı miktarını ifade eder. Birimi genellikle J/(kg·°C) veya J/(kg·K) olarak gösterilir. Deneylerde bakır, su ve buz gibi maddelerin öz ısılarının farklı olduğu gözlenir:

  • Bakır: Öz ısı değeri yaklaşık 1.609 J/(kg·°C)
  • Su: Öz ısı değeri yaklaşık 4.186 J/(kg·°C)
  • Buz: Öz ısı değeri yaklaşık 2.100 J/(kg·°C)

Yukarıdaki değerler, eşit kütleler arasında karşılaştırıldığında, suyun bakırdan daha çok ısı enerjisini depolayabildiğini gösterir.

Isı Sığası (C)

Isı sığası, belirli bir miktardaki maddenin tamamının sıcaklığını 1 °C (veya 1 K) değiştirebilmek için gereken ısı miktarıdır. Yani ısı sığası, öz ısının kütleye bağlı türevidir. Isı sığasını matematiksel formül olarak ifade edecek olursak:

Bu formüle göre, 2 kg bakırın ısı sığası 1 kg bakırınkinden iki kat büyük olur. Örneğin:

  • 1 kg bakır: Öz ısı = 1.609 J/(kg·°C), Isı sığası = 1.609 J/°C
  • 2 kg bakır: Öz ısı = 1.609 J/(kg·°C), Isı sığası = 3.218 J/°C

Isı Hesaplaması ve Isı Alışverişi

Bir maddenin sıcaklığını belirli bir değerde değiştirmek için ne kadar ısı (Q) gerektiğini bulmak için şu formül kullanılır:

Burada:

  • Q: Alınan veya verilen ısı (J)
  • m: Maddenin kütlesi (kg)
  • c: Maddenin öz ısı değeri (J/(kg·°C))
  • ΔT: Sıcaklık değişimi (°C veya K)
✍ Ders Notları
18 Ders Saati📂 9. Sınıf Fizik
Bu yazıda bulunan terimler ayrıca anlatılmamıştır. Bu yazıdaki bir terimin ayrıca anlatılmasını istiyorsanız aşağıdaki yorum kısmından bize ulaşabilirsiniz.
Sistememizde bu yazıda bahsi geçen kişilere ait bir biyografi bulunamamıştır.
Benzer İçerikler
Isı ve Sıcaklık
Fizik

Isı ve Sıcaklık

İçeriğe Git>
Sığaç (Kondansatör)
Fizik

Sığaç (Kondansatör)

İçeriğe Git>
Düzgün Elektrik Alan ve Sığa
Fizik

Düzgün Elektrik Alan ve Sığa

İçeriğe Git>
İş – Güç – Enerji
Fizik

İş – Güç – Enerji

İçeriğe Git>
Elektrik Akımı, Potansiyel Farkı ve Direnç
Fizik

Elektrik Akımı, Potansiyel Farkı ve Direnç

İçeriğe Git>
Alternatif Akım
Fizik

Alternatif Akım

İçeriğe Git>
Copyright © 2025 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo