Gazete ve Gazetecilik

Haber, bilgi, bulmaca ve reklam içeren, düşük maliyetli kağıt kullanılarak basılan ve dağıtımı yapılan yayıma gazete denir. Gazetelerin amacı; halka güncel olaylar hakkında bilgi vermektir. Genel bir konu hakkında yayınlanabileceği gibi özel bir konu üzerinde de yayınlanabilir. Gazeteler genel olarak günlük ya da haftalık olarak yayınlanır. Osmanlı döneminde gazeteye Arapça kökenli “ceride” denilmiştir. Aynı zamanda günlük gazete anlamına gelen “ruzname” kelimesinin de kullanıldığı görülmektedir.

Gazeteler yayım saati, yayım süresi, konuları ve dağıtıldıkları bölgelere göre gruplandırılabilirler.

Yayımlandığı saate göre; sabah gazetesi, akşam gazetesi,
Yayımlanma sıklığına göre; günlük gazete, haftalık gazete,
Hitap ettiği kitleye göre ve dağıtımının yapıldığı alana göre; yerel, ulusal ya da uluslararası gazete,
Genel olaylarla ilgili haber ve bilgi veren genel içerikli gazetelerin yanı sıra yalnızca belirli konuları işleyen (Spor, magazin, ekonomi gibi) veya kesimleri ilgilendiren özel gazeteler de vardır.

Haber ve bilgi kaynağına hızlıca ulaşmaya çalışan ve bu kaynaklardan edindiği bilgi ve haberleri okura sunma işini üstlenen kişiye ise gazeteci denir. Gazetecilerin habere, olaya, bilgiye dayalı yazılar yazması gerekir. Aynı zamanda gazetece güvenilir de olmak zorundadır. Gerektiğinde hükümetlere ve güç odaklarına karşı savaşmayı “Gazetecilik etik kuralları” içerisinde göze alan insan, gazetecidir. Gazetecilik uydurma bilgilerle yapılmaz. Şantaj, karalama, yalan haber, gibi unsurları içermez. Gazeteci kanunlara saygılı, ahlaklı, namuslu, dürüst, çalışkan kişilerdir.

Gazete Tarihi

Dünya tarihindeki ilk gazete “Acta Diurna“dır. Roma Senatosu tarafından MÖ 59 yılında çıkarılan bu gazete imparatorluğun değişik bölgelerine dağıtılmıştır. Söz konusu bu gazetede ise fethedilen yerleri, siyasi gelişmeleri, toplumsal olayları ve gladyatör savaşlarının sonuçları anlatılmıştır.

15. yüzyılda matbaanın icat edilmesi üzerine gazete ve dergilerin hızla geliştiği gözlemlenmiştir. Süreli yayımlanan ilk gazeteler ise 17. yüzyılda Almanya’da ve Belçika’da basılmıştır. Johann Carolus’un 1605 yılında yayınladığı “Aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historie” adlı gazetesi kağıt üzerine basılan ilk gazetedir. İlk Türkçe gazete ise Kahire’de 1828 yılında yayımlanan “Vekayi-i Misriye’dir.

İlk gazeteler devlet denetimde çıkmış gazetelerdir. Fakat daha sonraları özel gazetelerin yayımlandığı görülmüştür.

Türkiye’de Gazete

Türkiye sınırları içerisinde basılan ilk gazete “Takvim-i Vekayi“dir. Devlet tarafından çıkarılmıştır. Bu nedenle ilk resmi gazete olarak da kabul edilmektedir.

Türkçe yayımlanan ve ilk yarı resmi gazete ise “Ceride-i Havadis”tir.

İlk özel gazete de Şinasi ve Agah Efendi tarafından 1860’ta çıkarılan “Tercüman-i Ahval” gazetesidir. Güncel olayların yanı sıra edebi konulara da yer verilmiştir.

1862 yılında yine Şinasi tarafından “Tasvir-i Efkar”, 1867 yılında Ali Suavi tarafından ise “Muhbir” gazeteleri çıkarılmıştır. Böylelikle ülke içerisinde gazete faaliyetleri hem gelişmiş hem hız kazanmıştır. Bununla birlikte Servet-i Fünun döneminde gazetecilik faaliyetleri sönük kalmışken milli edebiyat dönemi ile birlikte tekrar yükselişe geçmiştir.

Kurtuluş Savaşı sırasında Atatürk tarafından “İrade-i Milliye” adında bir gazete çıkarılmış, Hakimiyet-i Milliye” adıyla Ankara’da yayın hayatına devam etmiştir.

Tanzimat Döneminde Çıkarılan Gazeteler

Takvim-i Vekayi: İlk resmi Türkçe gazetedir.
Ceride-i Havadis: İlk yarı resmi gazetedir. İngilizler ile ortak çıkarılmıştır.
Tercüman-ı Ahval: İlk özel Türkçe gazetedir. Bu gazetede kaleme alınan “Mukaddime” ilk makale örneği olmuştur.
Tasvir-i Efkar: Şinasi tarafından çıkarılmış ve Namık Kemal’e devredilmiştir.
Muhbir: Avrupa’da çıkarılan ilk gazetedir.
Hürriyet: Londra’da Ziya Paşa ve Namık Kemal tarafından çıkarılmıştır.
Devir/Bedir/Tercüman-ı Hakikat: Bu gazeteleri Ahmet Mithat Efendi çıkarmıştır. Tercüman-ı Hakikat adlı gazetesinde ise romanlarını yayımlamıştır.
Ayine-i Vatan: İlk resimli gazetedir.