Fabl olaya dayalı küçük öykülerdir. Fabl sözcüğünün kökeni, Latince “hikaye” anlamına gelen “fabıla“dır.
Fabllar; karakterlerin hayvanlar olduğu ve okuyucuya nasihat verme amacı bulunan bir edebi türüdür.
Fabl Özellikleri
- Karakterler çoğunlukla hayvanlar ve bitkilerdir. Az da olsa insanlara da yer verilmiştir.
- Karakterler kibir, kurnazlık, cömertlik, dürüstlük gibi insani özellikler taşır.
- Öğretici (didaktik) eserlerdir. Nasihat verme amacı bulunur.
- Anlatılan olaylar insanları güldürürken aynı zamanda düşündürmeye de yöneliktir.
- Soyut konuların olay içerisinde somutlaştırıldığı görülmektedir.
- Çoğunlukla öyküleyici anlatım kullanılır.
- Mekan ve zaman belirsizdir.
- Genellikle manzum eserlerdir.
- Hem nazım hem nesir şeklinde yazılmışlardır.
- Teşhis (kişileştirme) ve intak (konuşturma) sanatlarına çokça başvurulur.
- Kullanılan dil sadedir. Fablların sonundaki mesaj okuyucuya ulaşır. Bazı yerlerde kalıplaşmış ifadelere yer verilir.
- Fabllarda ibretlik olaylar ve ahlak dersleri bulunur.
Fabl Planı
Fabllar; serim, düğüm, çözüm ve öğüt olmak üzere 4 bölümden oluşur.
Serim
Serim bölümünde karakterler tanıtılır ve olaya giriş yapılır. “Kaplumbağa ile Tavşan” masal/fabl özelliği taşıyan eserin serim bölümü şu şekilde başlamaktadır:
Evvel zaman içinde bir tavşan ve Kaplumbağa varmış…
Düğüm
Olayların detaylandığı ve karıştığı, okuyucunun merak duygusunun uyandığı bölüme denir.
Çözüm
Olayların bittiği bölümdür. Genellikle beklenmedik bir son ile karşılaşılır.
Öğüt
Öğüt bölümü olaydan çıkarılan ana fikir veya mesajın okuyucuya verildiği kısımdır. Bu bölümde atasözlerine de yer verilir. Bazen öğüt kısmı okuyucuya verilmez ve okuyucu kendi çıkarımını yapar.
Dünya Edebiyatında Fabl
- M.Ö. 1 yüzyılda “Kelile ve Dimne” adlı ilk masal/fabl özelliği taşıyan eser Hintli Beydeba‘ya aittir.
- Doğu edebiyatında ünlü fabl örneği ise Sadi’nin yazdığı Gülistan adlı eseridir.
- Fabl türünün en önemli sanatçısı Fransız La Fontaine‘dir. La Fontaine’in bazı eserleri:
- Tavşan ile Kaplumbağa
- Altın Yumurtlayan Tavuk
- Ağustos Böceği ile Karınca
- İki İnatçı Keçi
- Güvercin ile Karınca
- Tilki ile Leylek
- Horoz ile Tilki
- Ev Faresi ile Tarla Faresi
- Yunan Edebiyatında Ezop çokça eser vermiştir. Ezop’un bazı eserleri:
- Meşe ile Saz
- Kurt ile Köpek
- Maymun ile Balıkçılar
- Tuz Yüklü Eşek
- Ayı İle İki Arkadaş
- Çiftçi İle Oğulları
- Aslan ile Sivrisinek
- Çoban ile Keçiler
Türk Edebiyatında Fabl
- Türk edebiyatındaki ilk örneği Mevlana‘nın “Mesnevi” eserinde fabl özelliği taşıyan bazı metinlerdir.
- Şeyhi‘nin yazdığı “Harname” fabl türündeki ilk eserlerden sayılır.
- Batılı anlamda ilk fabl örneğini Şinasi, “Tercüme-i Manzume” adlı kitabı ile La Fontaine’den çeviriler yaparak vermiştir.
- Ahmet Mithat, “Kıssadan Hisse” adlı eserinde fabllar vardır. Bu eserini Ezop ve La Fontaine’den yapmış olduğu fabllara da yer vermiştir.
- Recaizade Mahmut Ekrem, La Fontaine’den “Horoz ile Tilki“, “Kurbağa ile Öküz“, “Karga ile Tilki“, “Meşe ile Saz“, “Ağustos Böceği ile Karınca” gibi fablları Türkçeye çevirmiştir.
- Nabizade Nazım’ın “Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk” adlı eseri vardır.
- Tarık Dursun K.’nın fabl üzerine bir çok eseri mevcuttur. La Fontaine, Ezop ve Krilov’dan çeviriler yapmıştır.
- Nurullah Ataç, Orhan Veli Kanık, Ömer Rıza Doğrul, Kemal Demiray, M. Fuat Köprülü, Vasfi Mahir Kocatürk, Siracettin Hasırcıklıoğlu, Sebahattin Eyüboğlu çeviri ve araştırma yapan isimler arasındadır.
