Emeviler

Emeviler Devri (661-750)

Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra oğlu Hz. Hasan halife olarak kısa bir süre İslam topraklarının bir kısmını yönetmiştir. Ancak Muaviye’nin güçlü bir ordu kurup geniş topraklara hükmetmesi pek çok Müslüman’ın onun halifeliğini kabul etmesine neden olmuştur. Bu nedenle Hz. Hasan da 661 yılında kuvvetlerine güvenememesi ve Müslümanlar arasında kan dökülmemesi amacıyla Muaviye’nin halifeliğini kabul etmiştir. Böylece İslam tarihinde Emeviler Devri başlamıştır.

Muaviye Dönemi

Muaviye, ilk dört halifeden farklı olarak seçimle halife seçilmemiş; savaşla halifeliği kazanmıştır. Bu olay da hilafet sisteminin özününde büyük değişikliklere neden olmuştur.
Muaviye daha sağlığında oğlu Yezit’i yerine veliaht tayin ederek halifeliği saltanata dönüştürmüştür.
Muaviye, siyasi birliği sağladıktan sonra İslam fetihleri yeniden hız kazanmıştır.
Merkezi Kufe’den Şam’a taşımıştır.
Türkistan yönündeki fetihler ile Kabil, Buhara, Sicistan, Nesef ve Baykent gibi yerleri ele geçirmiş ve büyük ganimetler elde etmiştir.
Muaviye zamanında biri karadan biri denizden olmak üzere iki defa İstanbul kuşatılmıştır. İlk kuşatmada Ebu Eyyup El-Ensari şehit düşmüştür. (668) İkinci kuşatma yedi yıl sürmüş ancak başarı sağlanamamıştır. (674–680)
Muaviye, denizlerde de fetih gerçekleştirmiş; Rodos ve Sakız adalarını ele geçirmiştir.
Kuzey Afrika yönündeki mücadeleler ise Berberiler ve Bizans’la yapılmıştır.
- Berberilerin bir kısmı İslamiyet’i kabul etmiştir.

📚 EK BİLGİ: İslam tarihinde İstanbul’u ilk kuşatan devlet Emevilerdir.

Yezit Dönemi

Saltanat usulü ile halife olan ilk kişidir.
Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmıştır.
Sınırlar Atlas Okyanusuna kadar ulaşmıştır.
Hz. Hasan ve Hüseyin halifeliğin babadan oğula geçemeyeceğini belirtince “Kerbela” olayı meydana geldi.
- Bu olay üzerine Müslümanlar; Şiiler, Sunniler ve Hariciler olmak üzere üçe ayrılmıştır.
- Bu olay sonunda Hz. Hüseyin öldürülmüştür.
- Mezhep ayrılıkları kesinleşmiştir.
Endülüs’e İslam Yezit döneminde taşınmıştır.
Yezit‘ten sonra II. Muaviye ve Mervan bin Hakem halife olmuşlardır.

Abdülmelik Dönemi

Sekizinci Emevi halifesidir.
Bozulan iç düzeni yeniden sağladıktan sonra fetih hareketlerine devam etmiştir.
Kayrevan alınmış, Sicilya ve Sardinya adalarına sefer düzenlenmiştir.
Arapça resmi dil olarak ilan edilmiştir.
İlk İslam parası bu dönemde bastırılmıştır. (Dinar)
Mevalilerden alınan cizye vergisi kaldırılarak ayrımcılığa son verilmiştir.
- Emeviler döneminde Arap olmayanlara Mevali denilmiştir.

Velid Devri

Emevi devletinin en güçlü ve sınırlarının en geniş olduğu dönem halife Velid zamanıdır.
Horasan Valisi Kuteybe bin Müslim, Maveraünnehir Bölgesi’nde pek çok şehri fethetmiştir.
Buhara, Semerkant ve Harezm gibi önemli Türk şehirleri onun zamanında Emevi hakimiyetine girmiştir.
Emevilerin uyguladığı politikalar nedeniyle bu dönemde İslamiyet Türkler arasında yayılmamıştır.
Avrupa’da (Endülüs) fetihler yapılmıştır.
Kuzey Afrika genel valiliğine getirilen Musa bin Nusayr, Berberileri egemenlik altına aldıktan sonra yönünü İspanya’ya dönmüştür.
İspanya’ya gönderilen Tarık bin Ziyad, Gotları mağlup etmiş ve belirli aralıklarla yapılan seferlerle bütün İspanya fethedilmiştir.
Emevilerin, Avrupa kıtasındaki ilerlemeleri 732 yılında Franklarla yapılan Puvatya Savaşı’nda İslam ordusunun yenilmesiyle Prene Dağları’nda son bulmuştur.
Zamanla hanedan üyeleri arasındaki iktidar mücadeleleri ve uygulanan politikalardan memnum olmayan halkın isyanlarıyla Emevi Devleti zayıflamış ve Abbasilerin isyanıyla da yıkılmıştır.

Emevilerin Yıkılış Nedenleri

Kerbela Olayı’ndan ötürü halkın bir kısmında Emevi ailesine karşı oluşan nefreti,
Arap milliyetçiliğine yönelmeleri,
Arap olmayan unsurların dışlandığı mevali politikası,
Abbasoğullarının çalışmaları,
Endülüs Emevi devleti için önemli olan Puvatya’da bozguna (732) uğranılması,
Şii ve Haricilerin çalışmaları ,
Son halifelerin devlet işlerine olan ilgisizliği,
Kabile kavgaları ve kabilecilik yapmaları,
Emevi hanedanındaki geçimsizlik,
Merkezi otoritenin bozulması,
Fetihlerin durmasıdır.

Avrupa’da İslamiyet’in Yayılması

Endülüs Emevi Devleti (756-1031)

Abbasi egemenliğini tanımayan Emevi ailesine mensup Abdurrahman bin Muaviye, Kurtuba Merkezli devletini İspanya’da kurmuştur.
İspanya ve Portekiz topraklarını ele geçirmiştir.
İç karışıklıklar nedeniyle de zayıflamışlardır.
Endülüs Emevi Devleti, ilim ve sanata çok önem vermişlerdir. İslam medeniyetini Avrupa’ya tanıtmışlardır.
Endülüs Emevi Devleti’nin yıkılmasından sonra İspanya’da; Bağımsız Emirlikler Dönemi (1031-1091), Murabıtlar Dönemi (1091-1147), Muvahhidler Dönemi (1147-1229) Beni Ahmer Devleti Dönemi (1238-1492) yaşanmıştır.
Endülüs, Müslümanlar idaresinde yüksek ve parlak bir medeniyetin doğuşuna beşiklik etmiştir
İslam medeniyetinin birikimlerinin Batı’ya aktarılmasını sağlayan tercüme faaliyetlerinin sistemli bir hale gelmesi; XII. yüzyılın başlarında Tuleytula başpiskoposunun Bağdat’taki Beytü’l-hikme’ye benzer bir müessese kurmasıyla olmuştur.
- Pek çok Arapça eseri Latinceye çevirmiştir.
- Orta Çağ Avrupası bu sayede eski Yunan felsefesini ve özellikle Aristo’yu tanıma imkanını bulmuştur.
- Müslüman filozofların, din ile aklı uzlaştırma yönündeki fikirleri büyük bir yankı uyandırmış ve Avrupa’da bir zihin inkılabı meydana gelmiştir.
- İbn-i Rüşd; Aristo üzerine yazdığı şerhlerden başka “Tehafütü Tehafüti’l-felâsife” adlı eseriyle Avrupa’da itibar edilen bir filozof hâline gelmiştir.
- Yahudi ve Hristiyan ilahiyat çevrelerine etki eden Musa b. Meymun ve İbn-i Bacce; Albert Magnus, Spinoza ve hatta lmmanual Kant gibi Avrupalı bilim insanlarını etkilemiştir.
- Tıp, matematik ve astronomi alanındaki Arapça kökenli terimler de İslam kültürünün Avrupa medeniyetine tesirini açıkça göstermiştir.
Kültür hayatının dışında tarım ve mimari alanlarında da Endülüs, Avrupa’yı önemli ölçüde etkilemiştir.
Pirinç, şeker kamışı ve pamuğu İspanya’ya ve dolayısıyla öteki Avrupa ülkelerine ilk tanıtanlar Endülüs Müslümanlarıdır.
Endülüs Emevi Devleti’yle birlikte İslam mimarisi yeni bir boyut kazanmıştır.
Kurtuba Camisi, Endülüs Emevi Devleti’nden günümüze kalan önemli mimari eserlerdendir.