Afet Türleri

Afet, insanlara zarar veren olaydır. Afetler doğal afetler ve beşeri afetler olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğal afet; önlenmesi insan eliyle olmayan çeşitli doğa olaylarının neden olduğu yıkımlara denir. Diğer bir deyiş ile doğal afet; can ve mal kaybına neden olan doğal olaylardır. Doğada meydana gelen her olay afet olarak kabul edilmez. Örneğin; Antarktika’da sıcaklığın -50 derecenin altında olması veya İtalya’daki bir yanardağ patlaması doğa olayıdır ancak afet değildir. Çünkü bu doğa olayları insan hayatına etki etmemektedir. Dolayısıyla doğa olayları insan hayatına etki ettiğinde veya can ve mal kaybına sebep olduğunda afet olarak kabul edilmektedir. Bir doğal afet, bir başka doğal afetin oluşumuna da sebep olabilmektedir. Örneğin; okyanus tabanında oluşan bir deprem, tsunamiye neden olabilmektedir.

İnsanlar ihtiyaçlarını karşılarken yeryüzünde büyük değişimlere neden olmaktadır. Bu değişimler ise dünyanın doğal dengesini bozmaktadır. Bunun sonucunda ise beşeri afetler oluşmaktadır. Kısacası beşeriafet; insanlar tarafından oluşturulan yine can ve mal kaybına neden olan olaylara denilmektedir.

Aynı zamanda afetler; yavaş ve hızlı gerçekleşen afetler olarak da sınıflandırılabilir.

Hızlı gelişen afetler; depremler, seller ve çamur akıntıları, çığ ve kaya düşmeleri, volkanik patlamalar, nükleer ve kimyasal kazalar, fırtına ve tayfunlardır.
Yavaş gelişen afetler ise; iklim değişimleri, kuraklık, erozyon, açlık, salgın hastalıklar ve çölleşmedir. En yavaş gerçekleşen doğal afet, iklim değişikliğidir.

Afetler yaşandıkları bölgelerde farklılık göstermektedir. Örneğin; kasırgalara tropikal kuşaktaki ülkelerde rastlanırken çığlara ve heyelanlara daha çok dağlık bölgelerde rastlanır. Afetlerin etki alanları da farklıdır. Deprem, tsunami, kasırga, volkanik patlamalar geniş bir alanı etkilerken heyelan, çığ veya yıldırım düşmesi daha dar bir alanı etkiler. Bazı afetler önceden tahmin edilebilirken (fırtına, kasırga) bazıları edilemez (deprem, orman yangını). Bazı afetler kesinlikle önlemezken bazı afetler önlenebilir. Örneğin; deprem önlenemezken erozyon önceden alınan tedbirlerle önlenebilir.

Jeolojik Afetler=
- Deprem: Yer kabuğundaki kırık fay hatları boyunca gelişen çok ani hareketlere deprem adı verilmektedir. Depremler birkaç saniye içerisinde gerçekleşse de fazlasıyla can ve mal kayıpları meydana getirmektedir. Doğal afetler arasında en fazla can ve mal kaybına neden olan felakettir.
- Tsunami: Okyanus ya da deniz tabanlarında oluşan deprem, volkanik patlama ve heyelanlar sonucunda meydana gelen dev dalgalara denir.
- Volkanik Püskürme: Volkanizma; magmanın yeryüzüne çıkmasına verilen addır. Magmadaki gazlar, kabuğun çatlaklı veya kırıklı yapısından havaya karışmaktadır. Böylece magma üzerindeki basınç azalır ve magma köpürerek kabuğa doğru yükselmeye başlar. Sonucunda ise volkanizma oluşur.
- Kütle Hareketleri: Yer çekiminin etkisi ile kaya kütlelerinin veya malzemelerin yamaçlardan aşağıya doğru kütlesel olarak yer değiştirmesi olayına kütle hareketi adı verilmektedir. Kütle hareketlerinin en önemli iki nedeni; yer çekimi ve yamaç dengesinin bozulmasıdır. Kütle hareketleri; heyelan, kaya düşmesi, çamur akıntısı, toprak kaymsı ve kaya bloğunun devrilmesidir.
Klimatik Afetler=
- Sel ve Taşkınlar: Su baskınları; sel ve taşkın olarak ikiye ayrılmaktadır. Sel; ani ve şiddetli yağışlar ile kar erimeleri sonucunda oluşan hızlı akışa sahip sulara verilen addır. Taşkın ise; akarsuyun sahip olduğu akımın artması ile taşıdığı su miktarının çevredeki arazilerde göllenmesine denilmektedir.
- Şiddetli Rüzgarlar: Rüzgar, basınç farklarının ortaya çıkardığı atmosfer olayına denir. Rüzgarlar büyüklüğü, oluşum şekli ve yıkıcılığına göre farklı isimlerle anılmaktadır. Rüzgarların yıkıcılığı en fazla olanı fırtına, kasırga ve hortumdur. Bu hava olayları genellikle okyanuslarda ve okyanusa kıyısı olan bölgelerde görülmektedir.
- Çığ:Çığ; bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde; vadilerde tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlelerinin aşağıya doğru hızla kaymasına verilen addır. Çığın oluşabilmesi için gereken şartlar; aşırı kar yağışının olması, yamaç arazisinin bitki örtüsünden yoksun olması, yamaç yüzeyinin düz olması ve eğimin fazla olması gerekir.
- Kuraklık:Kuraklık; yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu, arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesine ve hidrolojik dengenin bozulmasına denilmektedir.
Biyolojik Afetler=
- Orman Yangınları: Doğal veya insan etkisi ile ormanların tamamen veya kısmen yanmasına denir. Orman yangınları doğal ve beşeri nedenlerden dolayı çıkmaktadır.
- Salgın: Biyolojik afetlerin başında salgın hastalıklar gelmektedir. Salgın hastalıklara zararlı mikroorganizmalar neden olmaktadır. Bu salgın hastalık sebebiyle de birçok insan hayatını kaybetmektedir.
- Böcek İstilası: Böcek istilası; çekirge, ağustos böceği, karınca, yaban arısı gibi bazı böceklerin kısa sürede çok fazla üremesi ve geniş bir alanı istila edip bu alana
- zarar vermesiyle ortaya çıkan afet türüdür.
- Erozyon: Bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın üst kısmının rüzgarlar, akarsular, yağmur suları tarafından aşındırılıp taşınması olayına denilmektedir.