Osmanlı Devleti’nin ilk yıllarında sürekli ve düzenli orduları yoktur. Fetihler; aşiret kuvvetleri, gönüllüler, alperenler ve akıncılar tarafından yapılmıştır. Sınırların genişlemesi ile bu düzenin yetersiz olduğunu anlayan Osmanlılar düzenli ordu kurmak için harekete geçmiştir. Osmanlı askeri teşkilatının temelini Türkmen savaşçılar oluşturmuştur.
Osmanlı Beyliği’nin ilk savaşçı sınıfını; Osman Gazi’nin etrafında gaza ve ganimet amaçlı toplanan alplar ve gaziler oluşturmuştur. Anadolu’nun uç bölgelerinde toplanan Türkmenler doğuda Moğollara; batıda Bizanslılara karşı gaza hareketinin ön safında mücadele etmiştir.
Alplar; Osmanlı Devleti’nin kurulmasında ve genişlemesinde önemli rol oynamışlardır. Bunlar daha çok devletin sınırlarında ve uç bölgelerinde yaşamışlardır. Karamürsel Alp, Konur Alp, Gündüz Alp, Akçakoca, Samsa Çavuş gibi alplar en tanınmışlarındandır.
🚀DETAY BİLGİ: Alp; yiğit, kahraman, cesur ve bahadır anlamlarına gelen bir unvandır.
Gaziler; alpın daha çok İslamiyet döneminde gaza ile kaynaşmış halini anlatmaktadır.
Beylik Dönemi’nde, Ahiyan-ı Rum (Ahiler), Bacıyan-ı Rum, Abdalan-ı Rum, Gaziyan-ı Rum adlarıyla anılan zümreler de seferlere katılmıştır. Ahilik, Anadolu’da etkili olan mesleki, dini, ahlaki ve askeri talim ve terbiye ile donanmış bir toplumsal yapıdır. Osman Gazi, yoldaşları ve alpları da Ahi teşkilatına mensuptur. Bacıyan-ı Rum adıyla Ahiliğe denk bir kadınlar teşkilatı bu dönemde etkilidir. Abdalan-ı Rum, savaşçı dervişlerin oluşturduğu teşkilattır. Gaziyan-ı Rum ise alpları ifade etmiştir.
İlk Düzenli Birlik: Yaya ve Müsellemler
Yaya ve Müsellemler, Orhan Bey zamanında Vezir Alaeddin Paşa ve Bursa Kadısı Çandarlı Kara Halil’in teklifleri doğrultusunda oluşturulmuştur. Bu birliğin oluşturulmasında Bursa’nın fethi de etkili olmuştur.
Düzenli birliklerin atsız askerine “yaya”, atlı askerine de “müsellem” denilmiştir. Halktan ayırt edilebilmeleri için ise askerlerin başına “ak börk” giydirilmiştir. Biner kişilik gruplar halinde teşkilatlanmışlardır. Askerleri ise Vezir Çandarlı Kara Halil Türkler arasından seçmiştir. Yaya denilen piyade sınıfında her on kişiye bir onbaşı, her yüz kişiye bir yüzbaşı tayin edilmiştir. Müsellem adı verilen atlı birliklerde ise her otuz kişi bir ocağı meydana getirmiştir.
Yaya ve müsellemlere savaş olmadığı zaman ziraat yapmaları için toprak tahsis edilmiş ve vergilerden de muaf tutulmuştur. Yaya ve müsellemler, Orhan Bey zamanında Hassa Ordusu sayılmıştır.
Orhan Gazi’nin kurmuş olduğu, yaya ve müsellemlerden sonra mesleği tamamen askerlik olan Azeb teşkilatı kurulmuştur.
📚 EK BİLGİ:
Azeb Teşkilatı: Devlet, askerliği kendine meslek edinmiş kimselerden oluşan disiplinli, savaşa hazır ve savaş kabiliyeti yüksek bir orduya sahip olmuştur. Azebler, gönüllü Türk gençleri arasından seçilerek eyalet beylerbeyinin komutası altında seferlere katılmıştır. Yeniçeri Ocağının kurulmasından sonra Azebler, öncü birlikler olarak kullanılmaya başlanmıştır. Azebler, savaş başladıktan sonra yanlara açılarak arkalarındaki topçuların ateş etmelerini sağlamış ve düşmanın paniğe kapılmasına yol açmıştır.
XV. yüzyılın ortalarına kadar fiilen silahlı hizmette bulunmuş olan yaya ve müsellemler, Kapıkulu Ocaklarının gelişmesiyle yerlerini onlara bırakmıştır.
