Afetlerden Korunma

Bütüncül Afet Yönetimi (BAY), afetlerin her aşamasında kapsamlı bir yaklaşımı benimseyerek riskleri azaltmayı ve afetlerden etkilenen toplumların dayanıklılığını artırmayı amaçlayan bir yönetim modelidir. Bu model, afet yönetiminin tüm unsurlarını birbirine entegre ederek afet öncesi, sırası ve sonrasında etkili bir organizasyon sağlar. Bütüncül Afet Yönetimi, afete hazırlık, zarar azaltma, müdahale ve iyileştirme aşamalarını kapsayan dört temel aşamada yürütülmektedir.

Afete Hazırlık
- Afete hazırlık aşaması, afetlerin olası etkilerine karşı bireyleri, kurumları ve toplumları bilinçlendirmeyi ve hazır hale getirmeyi amaçlar.
- Bu aşamada, topluma afet bilinci kazandırma, acil durum planları hazırlama, tatbikatlar yapma ve kaynakları önceden hazırlama gibi çalışmalar yapılır.
- Afete hazırlık, kurumların ve bireylerin olası bir afet karşısında ne yapmaları gerektiğini bilmeleri açısından kritik bir aşamadır.
Zarar Azaltma (Risk Azaltma)
- Bu aşama, afetlerin meydana gelmeden önceki risklerini ve zararlarını en aza indirmeye yönelik çalışmaları içerir.
- Zarar azaltma kapsamında, afet risklerinin belirlenmesi, yapıların depreme dayanıklı hale getirilmesi, riskli bölgelerde yapılaşmanın kontrol edilmesi, altyapının güçlendirilmesi ve çevresel koruma gibi önlemler alınır.
- Bu çalışmalar, olası bir afet durumunda can kaybını ve maddi zararları minimize etmeyi hedefler.
Müdahale
- Afet meydana geldiğinde hızlı ve etkili bir müdahale, kayıpların azaltılması ve can güvenliğinin sağlanması için önemlidir.
- Bu aşama, kurtarma ekiplerinin olay yerine ulaşması, sağlık hizmetlerinin sunulması, barınma, gıda ve diğer temel ihtiyaçların karşılanması gibi acil durum hizmetlerini kapsar.
- Bütüncül Afet Yönetimi, müdahale aşamasında koordinasyonun önemini vurgular; bu nedenle devlet kurumları, sivil toplum örgütleri ve gönüllülerin etkin bir şekilde iş birliği yapması gerekir.
İyileştirme
- Afet sonrası iyileştirme çalışmaları, toplumu normale döndürmek ve afetin etkilerini uzun vadede ortadan kaldırmak için yürütülen çalışmaları içerir.
- Bu aşamada, hasar gören altyapının yeniden inşası, psikososyal destek sağlanması, geçici barınma çözümlerinin kalıcı hale getirilmesi ve toplumsal ekonomik faaliyetlerin yeniden başlaması hedeflenir.
- İyileştirme aşaması, gelecekte benzer afetlerin etkilerini azaltmak için dersler çıkarmayı da içerir.

Afetlerden Önce Yapılması Gerekenler

⭐ Deprem Öncesi Yapılması Gerekenler

Deprem riski yüksek bölgelerde, binaların zemin etütleri düzgün yapılmalı, imar planlarına uygun inşa edilmelidir.
Gevşek veya dolgu zeminlerde inşaattan kaçınılmalı; zorunlu hallerde ise özel temel ve güçlendirme teknikleri kullanılmalıdır.
Güncel deprem yönetmeliklerine uyulmalı, yeterli beton kalitesi, donatı miktarı ve inşaat standartları uygulanmalıdır.
Mühendislik hizmeti almadan yapılan veya kaçak inşa edilen binalar risk oluşturur; bu binalar tespit edilerek güçlendirilmelidir.
Eski veya zayıf binalar, karbon fiber sargı, çelik mantolama ve benzeri tekniklerle güçlendirilebilir.
Kolon ve kirişlerdeki hasarlar tespit edilerek onarılmalı, kritik yapısal elemanların dayanımı artırılmalıdır.
Köprü, viyadük ve tünellerin düzenli bakım ve güçlendirme çalışmaları yapılmalıdır.
Su, doğalgaz, elektrik ve kanalizasyon hatları depreme dayanıklı hâle getirilmeli, acil durumlarda hızlı onarım planları hazırlanmalıdır.
Şehirlerde deprem sonrası toplanma alanları belirlenerek tabela ve bilgilendirmelerle halka duyurulmalıdır.
Acil durum yolları (yeşil koridorlar) trafik yoğunluğundan ve engellerden arındırılarak açık tutulmalıdır.
Her evde, içinde ilk yardım malzemesi, su, dayanıklı gıda, el feneri, pille çalışan radyo, yedek pil, battaniye, kimlik fotokopisi vb. bulunan bir deprem çantası bulundurulmalıdır.
İlaç kullananlar için ilaç stoğu da çantaya eklenmelidir.
Dolap, raf, kitaplık, buzdolabı gibi devrilebilecek eşyalar duvara sabitlenmelidir.
Tehlikeli kimyasal veya yanıcı maddeler, devrilmeyecek veya çocukların erişemeyeceği kapalı dolaplarda muhafaza edilmelidir.
Aile üyeleriyle deprem anında nasıl davranılacağı, nerede buluşulacağı ve hangi iletişim kanallarının kullanılacağı kararlaştırılmalıdır.
Okullar ve iş yerleri için de benzer planlar yapılmalıdır.
Okullarda, iş yerlerinde ve sitelerde deprem tatbikatları düzenlenmeli, çök-kapan-tutun yöntemiyle güvenli davranışlar öğretilmelidir.
Temel ilk yardım bilgisi (kanama durdurma, kalp masajı, suni teneffüs vb.) kazanılmalıdır.
Deprem yönetmeliği ve inşaat standartlarını ihlal edenlere ağır yaptırımlar uygulanmalıdır.
İnşaat mühendisleri, mimarlar ve belediye yetkilileri düzenli denetimler yaparak yapısal kaliteden ödün verilmediğinden emin olmalıdır.
Zorunlu deprem sigortası (DASK) yaygınlaştırılmalı, teşviklerle vatandaşların sigorta maliyetleri düşürülmelidir.
Kamu binaları ve özel tesisler için de kapsamlı sigorta poliçeleri geliştirilmeli, risk paylaşımı sağlanmalıdır.

⭐Sel ve Taşkın Öncesi Yapılması Gerekenler

Dere ve akarsu yatakları doğal akışlarına uygun hâle getirilmeli, üzerlerine kaçak yapı inşasına izin verilmemelidir.
Dere kenarlarında bent, set ve ıslah kanalları inşa edilerek suyun güvenli akışı sağlanmalıdır.
Yağmur suyunun hızla tahliye edilebilmesi için şehir içi drenaj sistemleri yeterli kapasitede tasarlanmalıdır.
Kanalizasyon ve yağmur suyu hatları düzenli olarak temizlenmeli, tıkanıklıklar zamanında giderilmelidir.
Sel riski yüksek bölgelerdeki yapıların kontrol edilmesi, güçlendirilmesi veya taşınması sağlanmalıdır.
İmar planları hazırlanırken dere yatakları ve taşkın alanları göz önünde bulundurulmalı; yapılaşma bu riskli alanlardan uzak tutulmalıdır.
Baraj ve göletlerin reglaj kapakları, havuz hacmi düzenli denetlenmeli ve bakım-onarımı aksatılmamalıdır.
Olası taşma senaryolarına karşı tahliye planları hazırlanmalıdır.
Ağaçlandırma, toprağın su tutma kapasitesini artırır ve erozyonu önler.
Akarsu kenarlarında su taşkın koridorları oluşturulmalı, gerektiğinde suyun geçici depolanabileceği alanlar planlanmalıdır.
Bu koridorlar yapılaşmaya kapatılarak suyun doğal akışına müdahale edilmemelidir.
Tarım alanlarında eğimli arazilerde teraslama, selin hızı ve toprağın kaybını azaltır.
Bitki örtüsünü korumak, çığır açılmasını engelleyerek sel riskini düşürür.
Bulunduğunuz bölgenin sel riski haritalarını yerel yönetimlerden temin ederek riskli alanları öğrenin.
Eşyaları yerden yükseltmek, giriş katlarını su basmasına karşı bariyerle korumak gibi basit önlemler alın.
Elektrik panosu, kombi, jeneratör gibi kritik cihazları üst katlara veya su girmeyecek alanlara taşıyın.
Sel ve taşkın ihtimaline karşı evde su geçirmez bir acil durum çantası bulundurun (ilk yardım malzemesi, pille çalışan radyo, el feneri, yedek pil vb.).

⭐Kütle Hareketleri Öncesi Yapılması Gerekenler

Heyelan, kaya düşmesi ve çığ açısından riskli bölgelerin detaylı jeolojik haritaları hazırlanmalıdır.
Eğim, litoloji (kayaç türü), toprak kalınlığı ve yer altı su seviyesi gibi etmenler değerlendirilmelidir.
Özellikle inşaat yapılacak alanlarda zemin etüdü zorunlu tutulmalı, gerekli sondajlar ve laboratuvar testleri yapılmalıdır.
Riskli alanlarda ilave sondaj veya jeofizik çalışmalar ile yamaç kararlılığı analiz edilmelidir.
Meteorolojik ve hidrolojik veri analizleri (yağış miktarı, kar erimesi vb.) düzenli yapılmalı, coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kullanılarak risk haritaları oluşturulmalıdır.
Şehir planlaması bu haritalar doğrultusunda yönlendirilmelidir.
Eğimi yüksek, heyelan riski taşıyan bölgelere yapılaşmaya izin verilmemeli veya kesin sınırlamalar konmalıdır.
Bu bölgeler yeşil alan, park veya orman alanı gibi kullanımlara ayrılmalıdır.
Yamaç istinat duvarları, perde duvarlar, geoteknik bariyerler, kaya düşmesine karşı ağlar gibi önleyici yapılar inşa edilmelidir.
Yüksek eğimli alanlarda basamaklı teraslama, drenaj hendekleri veya suya yönelik kazıklandırma teknikleri kullanılmalıdır.
Yüzey sularının yamaçta birikmesini engelleyecek drenaj sistemleri kurulmalı, taşkın hendekleri, su tahliye kanalları vb. tedbirlerle toprak doygunluğu önlenmelidir.
Yapıların temeli ve çevresinde su birikimini engelleyecek eğim düzenlemeleri yapılmalıdır.
Karayollarında yamaç kesimleri, tünel girişleri ve viyadük ayakları heyelan riskine karşı düzenli kontrol edilmelidir.
Altyapı kazılarında oluşan dik şevler güvenlik açısından korunaklı hâle getirilmeli, hızlı onarım planları oluşturulmalıdır.
Çığ riski olan bölgelerde çığ arama-kurtarma tatbikatları düzenlenmeli, kullanacak ekipmanlar tanıtılmalıdır.
Eğimli veya riskli arazilerde ev sahibi olan kişiler, bahçelerinde veya yakın çevrelerinde su akışını düzenli hale getirmeli, toprak kaymasına yol açacak gereksiz kazı vb. faaliyetlerden kaçınmalıdır.

⭐Orman Yangınları Öncesi Yapılması Gerekenler

Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kullanarak, bitki örtüsü yoğunluğu, iklim, rüzgâr yönü, su kaynakları ve ulaşım ağları dikkate alınarak yangın risk haritaları çıkarılmalıdır.
Yerel yönetimler, bu haritalar doğrultusunda tehlike bölgelerini belirlemeli ve planlamayı buna göre yapmalıdır.
Orman Genel Müdürlüğü veya ilgili birimler, her orman alanı için “Yangına Hazırlık ve Müdahale Planları” hazırlamalıdır.
Yangın anında uygulanacak senaryolar, tahliye yolları ve su kaynaklarının konumları önceden belirlenmelidir.
Orman içinde ağaçların ve çalıların temizlenmesiyle oluşturulan şeritler, yangının hızla yayılmasını engeller.
Bu şeritlerin düzenli aralıklarla ve uygun genişlikte oluşturulması gerekir.
Orman içi veya yakınında gölet, havuz, su alma noktaları oluşturulmalı ve bakımları yapılmalıdır.
Ana yol, tali yol ve orman yollarında itfaiye araçlarının rahatça geçebileceği genişlik ve sağlamlık sağlanmalıdır.
Stratejik noktalara konuşlandırılan gözetleme kuleleri ve kameralar, duman veya alev başlangıcını erken saptamayı kolaylaştırır.
Uzaktan algılama (dronlar, termal kameralar vb.) teknolojileriyle ormanların gözlemi yapılabilir.
Kurumuş ağaçlar, çalılar ve orman altı örtüsü düzenli olarak temizlenmeli, budama yapılmalıdır.
Özellikle yaz aylarında kolay tutuşabilecek bitkiler ve kozalakların yoğun olduğu bölgeler denetlenmelidir.
Piknik ve kamp yapanlar için ateş yakma kuralları, sigara izmariti atma tehlikesi ve yangına karşı dikkat edilmesi gerekenler sık sık hatırlatılmalıdır.
Mahalle bazında veya kırsal bölgelerde gönüllü yangın mücadele timleri kurulmalı, temel eğitim (kısa yangın söndürme yöntemleri, itfaiye hortumu kullanımı vb.) verilmelidir.

Afet yönetimi; risk ve zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır. Afet ile mücadelede en etkili yöntem; afetin oluşmasına zemin hazırlayacak koşullara karşı bilinçli davranarak önceden önlem almaktır. Bunun için ise her ülkede afet ile mücadele eğitimleri verilmelidir. Örneğin Japonya bu konuda dünyada en güzel adımları atmakta ve afet yönetim sistemi ile afetlerin yol açacağı olumsuzlukları en aza indirmektedir. Türkiye’de ise bu konuda ilk adım Gölcük Depremi sonrasında atılmıştır. Afet ile mücadele eden tüm kurumlar AFAD altına bağlanmış ve AFAD yeni bir afet yönetim modeli hazırlamıştır.

Coğrafi bilgi sistemleri (CBS); konuma dayalı her türlü bilgi toplanması, depolanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve sunulması olarak tanımlanmaktadır. Kısacası CBS; konuma dayalı gözlemlerle elde edilen grafik ve grafik olmayan bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bütünlük içerisinde gerçekleştiren bir bilgi sistemidir. CBS’nin konumsal veri yönetimi, konumsal analiz ve grafik görüntüleme kapasitesi ile deprem, sel, heyelan, yangın, volkanizma, fırtına ve salgın hastalıklar gibi afetlerin etkisi azaltılmaktadır.

Uzaktan algılama teknolojisinden çok çeşitli bilgilerin elde edilmesi de mümkündür. Uzaktan algılama; yer ile bir bağlantı olmaksızın uzaktan o yere ait çeşitli verilerin elde edilmesi yöntemidir. Bu veriler çoğunlukla uçaklardan çekilen fotoğraflar, insansız hava araçlarından elde edilen bilgilerden ve uydu görüntülerinden elde edilmektedir. Örneğin; tarım bitkilerinin ekim alanlarının tespit edilmesi, o yıl ne kadar ürün alınacağının tahmin edilmesinin yanında meteorolojide hava tahminlerinin yapılması, verilerin paylaşılması, ilgililerin uyarılmasında, şehir planlamasında, haritaların yapımında, askeri çalışmalarda faydalanılır. Aynı zamanda uzaktan algılama yöntemi ile doğal afetler hakkında bilgi sahibi olunabilir. Örneğin; uydu ve hava fotoğrafları ile volkanik faaliyetlerin ve lav akışlarının etkileri, orman yangınlarının ne tarafa doğru yöneldiği, sellerin nereleri etkilediği görülebilmektedir.

Erken uyarı sistemleri; meydana gelebilecek afetlerin yol açabileceği zararları en aza indirmek amacıyla afet öncesinde çeşitli teknolojiler kullanılarak kurumlar tarafından yayımlanan mesaj veya bildirilere denir. Örneğin; günümüzde tsunami dalgalarının kıyılara ulaşma zamanları erken uyarı sistemleri ile bildirilmektedir.

Afet Anında ve Sonrasında Yapılması Gerekenler

⭐Deprem Anında Yapılması Gerekenler

Sakin Olmak ve Panik Yapmamak
Çök-Kapan-Tutun Tekniğini Uygulamak
Yüksek katlı bir binadaysanız: Asla merdiven veya asansöre koşmayın; sallantı bitene kadar “çök-kapan-tutun” pozisyonunda kalın.
Mutfak veya tehlikeli eşya bulunan bir yerdeyseniz: Hızla masa, tezgah altı veya sağlam bir eşya altına girin. Dolap kapaklarının açılması, eşyaların düşmesi olasıdır.
Binalardan, elektrik direklerinden ve ağaçlardan uzak durun. Üzerinize düşebilecek parçalardan kaçınmak için açık bir alana geçin.
Yere çömelerek dengenizi koruyun ve başınızı korumaya alacak bir pozisyon seçin.
Aracı mümkünse yol kenarına çekip durdurun; köprü, üst geçit veya tünel altlarından kaçının.
Araç içinde kalın, sarsıntı bitene kadar emniyet kemerini takılı tutun.
Mümkünse elektrik şalteri, doğalgaz vanası ve su vanasını kapatın. Kaçak veya sızıntı tehlikesine karşı kokuyu ve sesleri kontrol edin.

⭐Sel ve Taşkın Anında Yapılması Gerekenler

Sakin Olun ve Panik Yapmayın.
Yükseltilere Çıkın.
Açık alandaysanız en yakın yüksek zemini arayın; dere yatakları, alt geçitler ve çukur bölgelerden uzak durun.
Suyun temasıyla elektrik çarpması veya gaz sızıntısı tehlikesini önlemek için elektriği ve doğalgazı kapatın.
Suyun çok yükseldiğini fark ederseniz aracı hemen güvenli bir yere çekerek terk edin ve yüksek bir noktaya çıkın.
Alt geçitlerde veya köprülerde su birikmesi hızlı olur, bu bölgelerden uzak durun.
Çökme, kopma riski olan köprü veya yol parçalarını kullanmayın.
Dere veya nehir kenarlarında iseniz derhal uzaklaşın.

⭐Kütle Hareketleri Anında Yapılması Gerekenler

Aniden başlayan bir toprak kayması, kaya düşmesi veya çığ anında paniğe kapılmadan çevrenizi değerlendirin.
Yüksek ses, titreme, çatırtı veya ani su çıkışı gibi ön belirtileri fark ederseniz bulunduğunuz yeri hızlıca terk edin.
Akışın veya kayan toprağın önündeyseniz akış yönüne dik açıyla kaçmaya çalışın.
Mümkün olduğunca yükseğe ve riskli bölgenin dışına çıkmayı hedefleyin.
Eğimli arazideki ev, iş yeri vb. yapıdayken dışarıdan toprak veya kaya baskısı hissederseniz en kısa sürede binayı terk edin.
Kapı ve pencerelerde sıkışma, duvarlarda çatlak veya zemin deformasyonu varsa yapısal çökme riski olabilir.
Aniden kapı ve merdivenlerin kapanma ihtimaline karşı yıkılma tehlikesi az olan bir bölgeden (varsa arka kapı, pencereden çıkış) uzaklaşın.
Elektrik, su ve doğalgaz hatlarını kapamaya zamanınız varsa hızla yapın, ancak can güvenliğinizi riske atmadan hareket edin.

⭐Orman Yangınları Anında Yapılması Gerekenler

En yakın itfaiye (110), Orman Genel Müdürlüğü (Alo 177) veya acil (112) hatlarını arayarak yangının yeri ve yakın çevredeki özellikleri (yerleşim yeri, yol vb.) hakkında net bilgi verin.
Yangının boyutu veya alevlerin rengi gibi ek bilgiler, ekiplerin hazırlıklı gelmesini sağlar.
Yangına yakın olan ev, kamp alanı veya tesislerdeki insanları yüksek sesle veya el işaretleriyle uyarın.
Daha büyük bir alana yayılma riski varsa köy muhtarı, site yöneticisi, belediye gibi mercilere de haber verin.
Etrafınızdakileri sakinleştirmeye çalışın, panik hali yanlış eylemlere yol açabilir.
Nasıl davranılması gerektiğini kısaca anlatıp güvenli alana gitmeleri için yönlendirin.
Yangın yeni başlamış ve küçümseyeceğiniz bir boyutta görünse bile, mutlaka profesyonel yardımı bekleyin.
Su kovaları, kürek, dal parçaları gibi basit malzemelerle alevlerin küçük bölümünü engelleyebilirsiniz ancak çok yaklaşırken rüzgar yönüne dikkat edin, alev sıçraması olabilir.
Rüzgar, alevleri hızla başka yönlere taşıyabilir. Rüzgârın geldiği yöne sırtınızı vererek alevlerden uzaklaşmak daha güvenlidir.
Yoğun duman solunum yollarına zarar verebilir, mümkünse ıslak bezle ağzınızı ve burnunuzu kapatın.
Ufak veya sınırlı bir yangında, etrafını az yanıcı bir bant (toprak, kum, taş vb.) ile çevreleyebilirsiniz.
Çevre alanında kuru ot, dal, yaprak gibi yanıcı maddeleri temizleyerek yangının yayılmasını geciktirebilirsiniz.
Duman zehirlenmesi riski varsa hemen daha temiz havalı bir alana çıkın (rüzgâra göre hareket edin).
Sıcak hava ve alevler sizi tehdit ediyorsa ıslak battaniye, havlu veya giysiyle üzerinizi korumaya çalışın.
Duman ve sıcak hava yukarı doğru çıkar gibi görünse de çukur bölgeler hava sirkülasyonunun engellenmesiyle daha tehlikeli olabilir.
Duman daha yoğun olabilir; temiz havaya çıkmak zorlaşır.
İlerleme olanağı kalmazsa, köpük ya da suyla ıslatılmış bir bez veya giysiyle ağzınızı-burnunuzu kapayıp yere yakın kalın.
Dumanın üst katmanda birikeceğini unutmayın.

⭐Deprem Sonrasında Yapılması Gerekenler

Ana depremden sonra artçı sarsıntılar olabilir, binada veya hasarlı alanlarda çok uzun süre kalmayın.
Bina, kolon-kiriş sisteminde gözle görülür çatlak, eğrilme, yıkılma belirtisi varsa içeride kalmak çok tehlikelidir.
Binayı yetkili teknik ekipler (mimar, inşaat mühendisi veya AFAD) incelemeden tekrar girmeyin.
Yıkıntı, düşme veya devrilme riski olan duvar, baca, tabela, elektrik direkleri gibi yapılardan uzak durun.
Mümkünse açık, geniş ve etrafta yıkılabilecek büyük objelerin olmadığı alanları tercih edin.
Enkazda veya hasarlı binalarda kurtarma yaparken çok dikkatli olun.
Yaralı veya enkaz altında kalma durumlarını 112, AFAD, itfaiye (110) gibi numaralara bildirin.
Yerel yönetimler, genellikle okul bahçesi, park veya geniş spor sahaları gibi yerleri toplanma alanı olarak belirlemiştir.
Bu alanlarda çadır, sağlık ve temel ihtiyaçların karşılanması gibi hizmetler verilebilir.

⭐Sel ve Taşkın Sonrasında Yapılması Gerekenler

Sular çekilmeden bölgeye dönmek son derece risklidir. Toprak gevşemiş veya zemin çökme tehlikesi olabilir.
Göçük, çökme veya kanalizasyon taşması varsa uzak durun; yetkililerin onayını bekleyin.
Suyun çekilmesinin ardından, elektrik hatlarında kıvılcım veya kablolarda yıpranma belirtileri varsa derhal uzman bir teknisyene veya yetkili kuruma haber verin.
Duvarlarda, kolonlarda veya zeminde çatlak, ayrılma gibi yapısal hasarlar bulunuyorsa binaya girmeyin.
Üst katlara çıkarken merdivenlerin kaygan veya hasarlı olabileceğini aklınızda tutun.
Yetkililerin (inşaat mühendisi, belediye, AFAD vb.) güvenli olduğuna dair rapor vermediği binada kalmayın.
Sel suları mikrop, kimyasal ve atık taşıyabilir. Çamur ve tortuyla kaplanan yüzeyleri önce su ve çamaşır suyu (veya dezenfektan) yardımıyla temizleyin.
Paketli ürünleri mutlaka kontrol edin; şişmiş konserve kutusu, ıslak ambalaj gibi durumları bulunan gıdaları tüketmeyin.
Şebeke suyunda kirlilik ihtimali varsa içme ve yemek yapma amacıyla kullanmayın; yerel yönetimlerin veya sağlık müdürlüklerinin duyurularını bekleyin.
Lastik eldiven, çizme ve maske gibi ekipmanlar kullanarak hastalık riskini azaltın.
Özellikle yara veya kesik bölgelerine sel suyu temas etmesi, enfeksiyon riskini yükseltir. Gerekli görülürse tıbbi yardım alın.
Yerel yönetimlerin ve AFAD gibi kurumların belirlediği noktalara giderek hasar bildirimi yapın.
Sel sonrası yaralanma, enfeksiyon veya solunum yolu hastalıkları riski artar.
Özellikle diyabet, kalp hastalığı gibi kronik rahatsızlıkları olanlar yakın takibe ihtiyaç duyar.

⭐Kütle Hareketleri Sonrasında Yapılması Gerekenler

İlk heyelan veya çığın ardından ikincil kayma veya artçı hareket yaşanabilir. Arazinin hâlâ kararsız olma ihtimaline karşı bölgede fazla oyalanmayın.
Ani toprak veya kaya hareketlerini gösterebilecek yeni çatlaklar, su sızıntıları veya çatırtı sesleri olup olmadığını izleyin.
Yüksek eğimli yamaçlar, dere yatakları veya heyelan malzemesinin aktığı alanlarda başka kopmalar olabilir.
Eğer bina veya yol hasar aldıysa, yapısal çökme tehlikesine karşı yetkililerin incelemesi olmadan bu alanlara girmeyin.
Varsa yaralılara temel ilk yardım uygulayın ve acil yardım (112) veya AFAD ekiplerine haber verin.
Küçük çaplı birikintiler, su kanalları veya yolları kapamış olabilir. Eğer risk yoksa hafriyat ekipleri veya yerel yönetimle iş birliği içinde temizleme yapılabilir.
Arazinin yeni kaymalara karşı korunması için geçici istinat duvarları, toprak setler veya jeoteknik bariyerler kurulabilir.
Toprak kayması sonucu kırılan veya tıkanan su ve atık su hatları halk sağlığını tehdit eder.
Hasar gören hatları belediye veya ilgili kuruma en kısa sürede bildirin, kullanılabilirliği teyit edilene kadar suyu tüketmeyin veya çok dikkatli kullanın.

⭐Orman Yangınları Sonrasında Yapılması Gerekenler

Yangın söndürüldükten sonra, alevlerin tamamen yok olduğundan emin olmak için soğutma (toprak atma, sulama vb.) faaliyetleri yürütülür.
Kütük içi köz, kök tutuşması gibi olasılıklar için yetkililer, termal kameralar veya insanlı gözlem yöntemleriyle alanı bir süre daha izler.
Rüzgar veya kuru hava koşulları nedeniyle yangının yeniden tutuşma riskine karşı 24-72 saatlik özel gözlem devam etmelidir.
Arazöz, itfaiye veya orman ekipleri nöbet usulü çalışarak küçük duman belirtilerine müdahale eder.
Yangın sonucunda yanan ev, ahır, depo veya araç gibi yapıların hasar tespiti yerel yönetimler ve uzman ekipler (itfaiye, emniyet) tarafından yapılmalıdır.
Evcil hayvanları barındıran çiftlik veya ev sahipleri, hayvanları kontrol etmeli, yanık veya dumana maruz kalma vakalarında veteriner desteği almalılar.
Vahşi yaşam alanlarında doğa koruma ekipleri, yaralı yabani hayvanların tedavisi için arama yapabilir ve beslenme noktaları oluşturabilir.
Orman Genel Müdürlüğü ve uzmanlar, yeniden ağaçlandırma projelerini planlayıp yanan sahalarda fidan dikimi gerçekleştirirler.
Erozyon riskini azaltmak amacıyla yamaçlar için teraslama, ağ germe veya toprak setler oluşturulabilir.
Bazı bölgelerde, doğanın kendini yenilemesi için doğal restorasyon yöntemleri (toprakta kalan tohum bankası vb.) desteklenmelidir.
Toprak kalitesi, su kaynakları ve biyolojik çeşitlilik üzerinde yapılan izleme çalışmalarıyla ekosistemin iyileşmesi gözlemlenir.