Hücre bir canlının yapısal ve işlevsel özellikler gösterebilen en küçük birimidir. Robert Hooke tarafından tanımlanmıştır. Hücreler; ancak mikronlarla (10-6 metre) ölçülecek kadar küçük ama çok karmaşık yapılardır (ancak sinir hücresi veya yumurta hücresi gibi bazı özel hücreler gözle görülebilir; bilinen en büyük hücre, deve kuşu yumurtasıdır). Çoğu hücre bölünerek kendisine benzeyen hücreler meydana getirir. Hücrelerin kimyasal yapısında su, mineral, yağ, protein, karbonhidrat ve nükleik asitler bulunur.
Çoğu hücre (sinir hücresi gibi uzun olan hücreler hariç) gözlemlenirken ışık mikroskobu kullanılır. Hücre ile ilgili edinilen bilgilerin çoğu ışık mikroskobundaki gelişmeler sonucunda keşfedilmiştir.
Hücre Teorisine İlişkin Çalışmalar
Robert Hooke, mikroskopla incelemekte olduğu şişe mantar parçasının yan yana dizili bitişik bölümlerden oluştuğunu görmüş. Etrafları çevrili ve içleri boş olan yapılarına uygun olarak, bu yapı birimlerine “Hücre (“Cellula“) adını vermiş. Bu ismi 1665 yılında yayınladığı Micrographia adlı kitapta da kullanmıştır.
Daha sonra 1671 yılında Grew ve 1672 yılında Malpighi, bitkilerde de aynı yapı birimlerinin olduğunu bulmuşlardır. 19. yüzyılın ortalarında “Hücre Kuramı” ortaya atılmıştır. Günümüze dek geliştirilen hücre kuramı (hücrelerin yapısını, özelliklerini, oluşumlarını vb. tanımlayan kuram) biyolojiye büyük ilerlemeler sağlamıştır.
1858 yılında Alman patolog Rudolf Wirchow (Rudolf Virkov) ise bu bilgilere ilave olarak her hücrenin, var olan diğer hücrelerin bölünmesiyle oluştuğunu ileri sürmüştür.
Hücre Teorisi
Ortaya atılan ilk hücre teorisine göre;
- Hücre canlının temel, yapısal ve işlevsel birimidir.
- Bütün canlılar bir ya da daha fazla miktarda hücrelerden oluşmuştur. (Keşfeden bilim adamı: Theodor Schwan)
- Hücreler kendilerinden önce yaşayan hücrelerden oluşurlar. (Keşfeden bilim adamı: Rudolf Virchow)
Bu teori daha sonradan modern gelişmeler sayesinde ilerlemiş ve aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
- Hücreler kalıtım maddesi içerir ve bunu bölünerek yavru hücrelere aktarır.
- Tüm metabolik olaylar hücre içinde gerçekleşir.
Hücre Çeşitleri
Hücreler gelişmişlik düzeyine göre prokaryot(ilkel) hücreler ve ökaryot (gelişmiş) hücreler olmak üzere ikiye ayrılır.
Prokaryot Hücreler
Prokaryot hücrelerde;
- Zarla çevrili organeller bulunmaz.
- Genellikle bakteriler prokaryot hücrelerden oluşur.
- Çekirdekleri yoktur.
Ökaryot Hücreler
Ökaryot hücrelerde;
- Zarlı ve zarsız organeller bulunur.
- Çekirdekleri vardır.
- Protista, bitki, mantar ve hayvanların hücreleri ökaryot hücredir.
- Bütün ökaryot hücrelerde hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek ortaktır.
✍ Karşılaştıma: Prokaryot ve Ökaryot Hücre Karşılaştırması
Hücrenin Temel Yapısı
Ökaryot bir gücrenin temel yapısı 3 kısımdan oluşur:
