Eski Çağ'da İnanç, Bilim ve Sanat

Eski Çağ’da İnanç, Bilim ve Sanat, farklı uygarlıkların gelişiminde önemli bir rol oynamış ve bu üç unsur, toplumların kültürel, sosyal ve siyasal yapılarını şekillendirmiştir. İnanç sistemleri, bilimsel gelişmeler ve sanatsal faaliyetler, Eski Çağ’da yaşayan toplulukların dünya görüşlerini ve yaşam biçimlerini derinden etkilemiştir.

İnanç

Eski Çağ’da inanç sistemleri, toplumsal ve siyasi hayatın önemli bir parçasıydı. Çok tanrılı dinler, animizm ve doğa güçlerine tapınma yaygındı. İnanç sistemleri, toplumların ritüellerini, ibadet biçimlerini ve hukuki düzenlemelerini etkiledi.

Mezopotamya: Sümerler, Akadlar, Babilliler ve Asurlular gibi Mezopotamya uygarlıkları, doğa güçlerini temsil eden çok sayıda tanrıya tapıyorlardı. En bilinen tanrılardan bazıları gök tanrısı Anu, fırtına tanrısı Enlil ve bilgelik tanrısı Enki’dir. Tanrılara kurbanlar sunmak, tapınaklar inşa etmek gibi ritüeller inanç hayatının önemli bir parçasıydı.
Mısır: Mısır’da tanrılar hem doğa güçlerini hem de ölüm sonrası hayatı yönetiyordu. En önemli tanrılardan biri olan Amon-Ra, güneşin ve hayatın tanrısıydı. Ölüm ve ölüm sonrası yaşam Mısır inancında merkezi bir yere sahipti, bu nedenle firavunlar için inşa edilen piramitler ve mumyalama işlemleri büyük bir öneme sahipti.
Yunan ve Roma: Yunan mitolojisi, tanrıların insanlara benzeyen ancak ölümsüz olan varlıklar olduğunu öğretirdi. Zeus, Hera, Athena gibi tanrılar, Olimpos Dağı’nda yaşar ve insanların hayatına müdahale ederlerdi. Roma ise Yunan inanç sistemini benimsedi, ancak tanrılara farklı isimler verdi.
Türkler: Eski Türklerde Gök Tanrı inancı yaygındı. Gök Tanrı, tüm evreni ve insanları yönetir, Türk hükümdarları Tanrı’dan aldıkları “kut” ile devlet yönetimini meşrulaştırırdı. Ayrıca Türkler, atalarına ve doğa ruhlarına taparlardı.

Bilim

Eski Çağ’da bilim, insanların doğayı ve evreni anlamak için geliştirdiği yöntemlerle doğrudan ilişkilidir. Bilim, özellikle astronomi, matematik, tıp ve mühendislik alanlarında ilerleme kaydetti.

Mezopotamya: Sümerler, çivi yazısını geliştirerek bilgiyi yazılı hale getirdiler. Astronomi ve takvim biliminde büyük ilerlemeler kaydettiler; Ay ve Güneş’e dayalı takvimler oluşturdular. Ayrıca matematiksel hesaplamalarda kullanılan ilk sayı sistemini geliştirdiler.
Mısır: Mısır uygarlığı tıp, astronomi ve mühendislik alanlarında önemli başarılar elde etti. Mısırlılar, hastalıkların tedavisi, bitki özlerinden yapılan ilaçlar ve cerrahi teknikler geliştirdiler. Piramitler gibi büyük yapılar, ileri mühendislik ve matematik bilgisinin bir sonucu olarak inşa edildi.
Yunan: Eski Yunan’da bilimsel düşüncenin temelleri atıldı. Pisagor, Öklid ve Arşimet gibi matematikçiler geometriyi geliştirdi. Hipokrat tıbbın babası olarak bilinir ve tıpta hastalıkların doğal sebeplerle oluştuğunu ileri sürdü. Aristo, Platon ve Sokrates gibi filozoflar bilimsel düşüncenin temellerini attılar.
Roma: Romalılar, Yunan bilimini geliştirerek mühendislik, mimarlık ve hukuk alanlarında ilerlemeler kaydettiler. Yollar, su kemerleri ve amfitiyatrolar gibi mühendislik harikaları inşa ettiler. Roma hukuk sistemi, modern hukuk sistemlerinin temelini oluşturdu.

Sanat

Sanat, Eski Çağ uygarlıklarının kültürel ve dini yaşantılarının bir yansıması olarak gelişti. Mimarlık, heykelcilik, resim ve el sanatları, toplulukların estetik ve dini değerlerini yansıttı.

Mezopotamya: Sümerler ve Babilliler, Ziggurat adı verilen tapınaklar inşa ettiler. Bu yapılar, tanrılara adanmış kutsal mekânlardı. Ayrıca çivi yazılı kil tabletler, Mezopotamya’nın sanatsal ifade biçimlerinden biriydi.
Mısır: Mısır sanatı, ölüm ve ölümsüzlük inancına dayalı olarak gelişmiştir. Piramitler, mezarlar ve tapınaklar, ölümsüzlüğü simgeleyen anıtsal yapılar olarak inşa edilmiştir. Heykelcilikte firavunlar ve tanrılar yüceltilmiştir. Duvar resimleri ve hiyeroglifler, Mısır sanatının en önemli unsurlarından biridir.
Yunan: Eski Yunan sanatı, insan formunun estetik ve idealize edilmiş bir şekilde temsil edilmesine odaklandı. Heykelcilikte tanrı ve tanrıçaların yanı sıra atletler ve kahramanlar betimlendi. Tapınaklar, Yunan sanatının zirvesi sayılan mimari yapılardı; Partenon bu dönemin en bilinen örneklerinden biridir.
Roma: Romalılar, Yunan sanatından etkilenmiş, ancak daha işlevsel bir yaklaşım benimsemişlerdir. Roma mimarisi, yollar, köprüler, su kemerleri ve amfitiyatrolarla öne çıkar. Heykelcilikte Roma imparatorları ve tanrıların gerçekçi betimlemeleri yapılmıştır.

Eski Çağ’da inanç, bilim ve sanat, toplumların kimliğini ve dünya görüşünü şekillendiren temel unsurlardı. İnanç sistemleri toplumların ahlaki değerlerini belirlerken, bilimsel gelişmeler onların yaşamlarını kolaylaştırmış, sanat ise bu değerlerin ve gelişmelerin somut bir yansıması olmuştur.

Asurlular’da İnanç, Bilim, Sanat

Mezopotamya uygarlıklarının temelleri Sümerler tarafından atılmıştır. Ancak bu bölgede taş ve ağaç bulunmadığı için yapı malzemesi olarak kerpiç kullanılmış ve Sümerlerin yarattığı sanat eserlerinin büyük bir kısmı günümüze ulaşamamıştır. Sümerlerden kalma bir ziggurat, Irak. Eski Çağ’da Sümer, Asur ve Babillilerin ibadet yapmak ve ürünlerini depolamak amacıyla yaptıkları tapınaklara ziggurat adı verilmiştir. Zigguratlar piramit şeklinde inşa edilen çok katlı ve çok basamaklı yapılardır.

Asur Devleti ise Sümerlerin izinden giderek inanç, bilim ve sanat alanlarında önemli eserler bırakmıştır. Asurlar, Mezopotamya’daki inanç geleneğini baştanrıları Assur etrafında şekillendirerek sürdürmüştür. Bu dönemde özellikle astronomi ve tıp alanında önemli gelişmeler kaydedilmiş ve bu bilgiler kil tabletlere yazılmıştır. Sanat alanında ise sarayların duvarları kabartmalarla süslenmiş, saray girişlerine ise lamassu adı verilen koruyucu heykeller yerleştirilmiştir.

Asur saraylarının duvarlarına yapılan kabartmalar, savaşlardaki zaferleri ve krallığın gücünü yansıtarak düşmanları korkutmak veya tanrıları onurlandırmak amacıyla yapılmıştır. Bu sanat anlayışı, Suriye, Doğu Anadolu ve İran gibi komşu bölgeleri de etkilemiştir.

Asur sanatında heykeller önemli bir yere sahipti. Askerî, dinî ve günlük yaşamı yansıtan bu heykellerde kralın gücü simgelenmiş ve böylece düşmanlara korku salınmıştır. İnsan, boğa ya da aslan başlı heykeller lamassu olarak adlandırılmıştır.

Mısır’da İnanç, Bilim, Sanat

Yaklaşık 5000 yıl önce kurulan Eski Mısır medeniyetinde çok tanrılı bir inanç sistemi egemendi ve firavunlar “tanrı kral” olarak kabul edilirdi. Ancak bu dönemde yaşayan peygamberler, firavunların tanrı olarak kabul edilmesine karşı çıkmıştır. Mısırlılar, ölümden sonra yeni bir hayatın başlayacağına inandıkları için beden bütünlüğünü koruma amacıyla ölüleri mumyalamış ve onları değerli eşyalarıyla birlikte gömmüşlerdir. Firavunlar ve üst düzey yöneticiler için piramit adı verilen anıt mezarlar inşa edilmiştir. Eski Mısırlılar, mimarlık, resim, heykel ve kuyumculuk alanlarında da önemli eserler bırakmışlardır. MÖ 3000 yıllarında hiyeroglif adı verilen resim yazısını icat eden Mısırlılar, yazı yazmak için Nil Nehri kıyısında yetişen papirüs bitkisinden yaptıkları kağıdı kullanmışlardır.

Eski Mısır medeniyetinde tıp, astronomi, geometri ve aritmetik alanlarında önemli çalışmalar yapılmıştır. Mumyalama tekniğini keşfetmeleri, Eski Mısırlıların anatomi ve tıp konusundaki ileri düzeyde olduklarının en büyük kanıtıdır. Piramitlerin inşasında gösterdikleri başarı, onların geometri ve matematikteki üstünlüklerini ortaya koymuştur. Gök cisimlerinin hareketlerini gözlemleme konusunda büyük ilerleme kaydeden Mısırlılar, günümüzde kullanılan güneş takvimini icat etmişlerdir. Bir yılı on iki aya, bir ayı otuz güne bölmüş ve mevsimleri üçe ayırmışlardır. Yılların başlangıcını ise yeni firavunun tahta çıkış tarihine göre belirlemişlerdir. Eski Mısırlılar, tanrı kral olarak kabul ettikleri firavunlarını piramitlerin içindeki mezar odalarına defnetmiştir.

Hititler’de İnanç, Bilim, Sanat

Anadolu’da bilinen ilk devleti kuran Hititler, çok tanrılı bir inanç sistemine sahipti. Tanrıların insani özellikler taşıdığına inanan Hititler, onlar için dini törenler düzenlemişlerdir. Hitit halkı, binlerce tanrıya inandıkları düşünülerek tanrılar adına çok sayıda tapınak inşa etmiştir. Astronomi ve tıp alanlarında da ilerleme kaydeden Hititler, doğayı ve gökyüzünü gözlemleyerek hastalıkların teşhis ve tedavisine büyük önem vermişlerdir. Özellikle dini törenlerde uyguladıkları bazı ritüeller, hayvan anatomisi konusunda yeni keşifler yapmalarına olanak sağlamıştır. Sanat alanında da önemli gelişmeler kaydeden Hititler, Anadolu, Mezopotamya ve Mısır sanatlarını sentezleyerek özgün bir sanat anlayışı geliştirmişlerdir. Hitit kültürünün izleri, yaptıkları çömlek ve heykellerde, fildişi nesnelerde, kabartmalarda, mühürlerde ve madenden yapılmış hayvan biçimli kaplarda görülebilmektedir. Hititler hem çivi yazısı hem de hiyeroglif kullanmıştır.
Mezopotamya’dan öğrendikleri çivi yazısıyla kil tabletler üzerine yazılar yazmışlar, hiyeroglifi ise genellikle
büyük yapılarda ve anıtlarda kullanmışlardır.

Urartular’da İnanç, Bilim, Sanat

MÖ 9. yüzyılda Doğu Anadolu bölgesinde Van merkezli kurulan Urartu Devleti, Anadolu’nun ilk uygarlıklarından biridir. Urartular, inşa ettikleri kaleler, saraylar, yazıtlar, mezarlar, su kanalları ve barajlar ile bölgelerinde kalıcı izler bırakmışlardır. Yapılarının duvarlarını çeşitli motiflerle süsleyerek, maden işleme tekniklerinde büyük gelişme kaydetmişlerdir. Bu eserlerden yola çıkarak, Urartuların dini ve günlük yaşamlarına dair önemli bilgiler elde edilmiştir. Çok tanrılı bir inanç sistemine sahip olan Urartular, dini yaşamlarını baştanrıları ve savaş tanrısı olan Haldi’nin etrafında şekillendirmişlerdir. Zorlu coğrafi koşullara rağmen tarım yapabilmek için çeşitli teknikler geliştirmiş olmaları, Urartuların bilime verdiği önemi göstermektedir. Günümüze kadar ulaşan Van’daki Şamran Kanalı, bu gelişmiş tarım tekniklerinin en güzel örneklerinden biridir.

Yunanlar’da İnanç, Bilim, Sanat

Antik Yunanlar, inanç sistemlerinin şekillenmesinde Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinden büyük ölçüde etkilenmiş ve çok tanrılı bir inanç sistemini benimsemiştir. Tanrıları adına dört yılda bir olimpiyat oyunları düzenleyen Yunanlar, yaşadıkları bölgede büyük bir uygarlık kurarak özellikle mimarlık, heykelcilik ve seramik yapımında başarılı eserler üretmişlerdir. Antik Yunan sanatı, kendilerinden sonraki uygarlıklara da ilham kaynağı olmuştur. Yunanlar, birçok tapınak, tiyatro, agora, hazine binası ve stadyum inşa etmiş; tanrı ve insan heykelleri yaparak tapınaklarını kabartmalar ve resimlerle süslemişlerdir. Doğu kültüründen esinlenerek yaptıkları vazolara mitolojik figürler çizmiş ve bunlara kendi sanatsal yorumlarını katmışlardır.

Antik Yunanlar, matematik ve astronomi alanında büyük ilerlemeler kaydetmişlerdir. Bu dönemde astronomi bağımsız bir bilim dalı olarak kabul edilmiş ve Eski Mısır’da kullanılan güneş takvimi geliştirilmiştir. Ayrıca yirmi iki harften oluşan Fenike alfabesi üzerinde çalışmalar yaparak, Latin alfabesinin temeli sayılan yeni bir alfabe hazırlamışlardır. Antik Yunan, Herodotos, Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi çok önemli düşünürler yetiştirmiştir. Modern tıbbın temellerini atan Hipokrat’ın çalışmaları sayesinde, hastalıkların doğal bir süreç olduğu ve ilaçlarla tedavi edilebileceği keşfedilmiştir.

Hunlar’da İnanç, Bilim, Sanat

Eski Çağ’da Türkistan’da yaşayan Türkler, yaygın olarak Gök Tanrı inancını benimsemişlerdir. Bunun yanı sıra Şamanizm, atalar kültü ve tabiat güçlerine de inanmışlardır. Gök Tanrı’yı tek yaratıcı olarak kabul eden Türkler, yılın belli dönemlerinde hem Gök Tanrı’ya hem de atalarına kurbanlar sunmuşlardır. Güneş, ay, bazı nehirler, dağlar ve tepeler de kutsal kabul edilmiştir. Atalarının ruhlarına büyük saygı gösteren Türkler, ölülerin hayatta kalanları korumaya devam ettiğine inanmış ve mezarlarına yapılan saygısızlığı savaş nedeni saymışlardır. Ölümden sonra yeni bir hayatın başlayacağına inandıkları için ölüleri atlarıyla birlikte kurgan adı verilen mezarlara gömmüş, mezarların üzerine ise balbal taşları dikmişlerdir.

İlk Türklerin dini inançları, yaşam tarzları ve coğrafi koşullar, ürettikleri sanat eserlerini de büyük ölçüde etkilemiştir. O dönemde kemer tokaları, hançerler, kılıçlar ve yemek kapları, çeşitli hayvan figürleri ve her boy için özel olarak tasarlanmış tamgalarla süslenmiştir. Ayrıca ağaç ve maden işlemeciliği, demircilik ve dokumacılık alanlarında da ilerlemeler kaydedilmiştir. Pazırık Kurganı’ndan çıkarılan ve dünyanın en eski halısı kabul edilen Pazırık halısı, Türklerin halı ve kilim dokumacılığına verdiği önemi göstermektedir. Halılara işledikleri motiflere özel anlamlar yükleyen Türkler, zaman zaman bu motiflerin arasına gizledikleri şifreler yardımıyla haberleşmişlerdir. Türk kağanları, tahta çıkma törenlerinde halı üzerinde tahta kaldırma geleneğini uygulamışlardır.

Savaşçı bir yapıya sahip olan Türkler, bakır ve demiri işleyerek dönemin en gelişmiş silahlarını üretmişlerdir. Kullandıkları kama, kılıç, miğfer ve zırhları özgün motiflerle süslemeyi de ihmal etmemişlerdir. Ayrıca, tarihte atı ilk kez evcilleştiren topluluk olan Türkler, koşum takımlarını ve at arabasını da icat etmişlerdir.