Coğrafyanın Doğası
Coğrafya, dünyamızı ve içinde yaşadığımız mekânları anlamamızı sağlayan temel bilim dallarından biridir. İnsanların yaşadıkları çevreyi nasıl algıladıkları, bu çevreyle nasıl etkileşime girdikleri ve mekânsal olayları nasıl yorumladıkları, coğrafyanın temel ilgi alanlarını oluşturur. Bu derste, coğrafi bakış açısının ne olduğunu, nasıl geliştirildiğini ve günlük hayatımızda nasıl kullanabileceğimizi öğreneceğiz.
Coğrafya sadece harita okuma veya ülkelerin başkentlerini ezberlemekten ibaret değildir. Aslında coğrafya, çevremizdeki dünyayı anlamamız için bize özel bir bakış açısı sunar. Bu bakış açısı sayesinde, görünüşte birbirinden bağımsız gibi duran olaylar arasındaki ilişkileri keşfedebilir, mekânsal örüntüleri fark edebilir ve gelecekte karşılaşabileceğimiz sorunlara çözümler üretebiliriz.
Modern dünyada coğrafi bakış açısına sahip olmak, sadece akademik başarı için değil, aynı zamanda bilinçli bir dünya vatandaşı olmak için de gereklidir. İklim değişikliği, kentleşme, göç hareketleri, doğal afetler gibi günümüzün en önemli sorunlarını anlamak ve çözüm üretmek için coğrafi düşünme becerilerine ihtiyacımız vardır.
Coğrafi Bakış
Coğrafi bakış, dünyayı ve içindeki olayları mekânsal bir perspektiften değerlendirme yeteneğidir. Bu bakış açısı, sadece “ne” ve “nerede” sorularına değil, aynı zamanda “neden orada” ve “nasıl bir ilişki içinde” sorularına da cevap arar. Coğrafi bakış (dünyayı mekânsal ilişkiler ve örüntüler açısından görme yeteneği), bize çevremizdeki karmaşık ilişkileri anlama ve yorumlama imkânı sunar.
Coğrafi bakış açısına sahip bir kişi, örneğin bir şehrin neden belirli bir konumda kurulduğunu, o şehirdeki trafik sorunlarının nedenlerini veya bir bölgedeki tarımsal ürün deseninin iklimle ilişkisini kolayca analiz edebilir. Bu bakış açısı, hem doğal hem de beşerî unsurları bir arada değerlendirerek, bunlar arasındaki karmaşık etkileşimleri anlamamızı sağlar.
Coğrafi Bakışın Tanımı
Coğrafi bakış, mekân üzerinde gerçekleşen olayları ve bu olaylar arasındaki ilişkileri sistematik bir şekilde inceleme ve değerlendirme becerisidir. Bu beceri, yalnızca coğrafyacıların sahip olması gereken bir özellik değil, aynı zamanda her bireyin günlük yaşamında kullanabileceği önemli bir düşünce sistemidir. Coğrafi bakış, bize olayları tek başına değil, bulundukları mekânsal bağlam içinde değerlendirme alışkanlığı kazandırır.
Bu bakış açısı, aynı zamanda mekân okuryazarlığı (mekânsal bilgiyi anlama, yorumlama ve kullanma becerisi) ile doğrudan ilişkilidir. Mekân okuryazarı bir birey, haritaları okuyabilir, mekânsal verileri analiz edebilir ve bu bilgileri günlük yaşamında etkin bir şekilde kullanabilir. Örneğin, bir yatırımcı yeni bir işyeri açarken konum analizi yapabilir veya bir öğrenci, okula giderken en kısa ve en güvenli rotayı belirleyebilir.
Coğrafi Bakışın Bileşenleri
Coğrafi bakış, birbirleriyle ilişkili beş temel bileşenden oluşur. Bu bileşenler, coğrafi düşünmenin yapı taşlarıdır ve her biri farklı bir perspektif sunarak bütüncül bir anlayış oluşturmamızı sağlar. Bu bileşenleri ayrı ayrı inceleyerek, coğrafi bakışın nasıl bir bütün oluşturduğunu daha iyi anlayabiliriz.
Mekânsal Düşünme
Mekânsal düşünme (olayları ve nesneleri mekân içindeki konumları, ilişkileri ve örüntüleri açısından değerlendirme becerisi), coğrafi bakışın en temel bileşenidir. Bu düşünce biçimi, nesnelerin sadece var olduklarını değil, aynı zamanda belirli bir mekânda, belirli bir düzende ve belirli ilişkiler içinde bulunduklarını fark etmemizi sağlar. Örneğin, bir nehrin akış yönünün yerleşim yerlerinin gelişimini nasıl etkilediğini veya dağların iklim üzerindeki etkisini anlamamız, mekânsal düşünme sayesinde mümkün olur.
Mekânsal düşünme aynı zamanda görselleştirme yeteneğini de içerir. Haritalar, grafikler, diyagramlar gibi görsel araçları kullanarak karmaşık mekânsal ilişkileri basitleştirip anlayabiliriz. Bu beceri, günümüzde GPS navigasyon sistemlerini kullanmaktan, şehir planlaması yapmaya kadar geniş bir alanda karşımıza çıkar.
Ölçek Bilinci
Ölçek bilinci, olayları farklı mekânsal boyutlarda değerlendirme yeteneğidir. Bir olayın yerel, bölgesel, ulusal veya küresel ölçekte farklı etkileri ve anlamları olabilir. Örneğin, bir fabrikanın kapanması yerel ölçekte işsizlik sorununa yol açarken, ulusal ölçekte ekonomik göstergeleri etkileyebilir ve küresel ölçekte tedarik zincirlerinde aksamalara neden olabilir.
Bu bilinç, aynı zamanda zamansal ölçeği de kapsar. Kısa vadede önemsiz görünen bir değişim, uzun vadede büyük sonuçlar doğurabilir. İklim değişikliği bunun en açık örneğidir; günlük hava olaylarındaki küçük değişimler, on yıllar içinde küresel iklim sisteminde büyük değişikliklere yol açabilir.
Yer ve Mekân Algısı
Yer ve mekân kavramları, coğrafi bakışın duygusal ve kültürel boyutunu oluşturur. Mekân, koordinatlarla ifade edilebilen fiziksel bir alanken, yer insanların o mekâna yükledikleri anlam ve değerlerle şekillenir. Örneğin, bir okul binası fiziksel olarak bir mekândır, ancak öğrenciler ve öğretmenler için anılarla, deneyimlerle dolu bir “yer”dir.
Bu algı, insanların çevreleriyle kurdukları duygusal bağları ve kültürel ilişkileri anlamamızı sağlar. Göç eden insanların anavatanlarına duydukları özlem, kentsel dönüşüm projelerine karşı gösterilen tepkiler veya tarihi mekânların korunması çabaları, yer ve mekân algısının somut örnekleridir.
İnsan-Çevre Etkileşimi
İnsan-çevre etkileşimi (insanların doğal çevreyi nasıl etkilediği ve çevreden nasıl etkilendiğini inceleyen yaklaşım), coğrafyanın en temel konularından biridir. Bu etkileşim karşılıklı ve süreklidir. İnsanlar çevrelerini değiştirirken, çevre de insanların yaşam biçimlerini, kültürlerini ve ekonomik faaliyetlerini şekillendirir. Tarım arazilerinin açılması, şehirlerin kurulması, barajların yapılması insanın çevreye müdahalesinin örnekleriyken, seller, depremler, iklim koşulları da çevrenin insan yaşamını etkilemesinin örnekleridir.
Bu etkileşimi anlamak, sürdürülebilir kalkınma için kritik öneme sahiptir. Doğal süreçler (yeryüzünde insan müdahalesi olmadan gerçekleşen fiziksel ve biyolojik olaylar) ile beşerî süreçler (insan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan değişimler) arasındaki dengeyi korumak, gelecek nesillerin yaşam kalitesi için hayati önem taşır.
Coğrafi Bağlantılar
Coğrafi bağlantılar, farklı yerler arasındaki ilişkileri ve etkileşimleri ifade eder. Günümüzde hiçbir yer izole değildir; her yer başka yerlerle ekonomik, sosyal, kültürel veya çevresel bağlarla birbirine bağlıdır. Ulaşım ağları, iletişim sistemleri, ticaret yolları bu bağlantıların somut örnekleridir.
Bu bağlantıları anlamak, küreselleşen dünyada olayların nasıl yayıldığını ve birbirini etkilediğini kavramamızı sağlar. Örneğin, Uzak Doğu’da yaşanan bir doğal afetin dünya ekonomisini nasıl etkileyebileceğini veya bir ülkedeki siyasi istikrarsızlığın komşu ülkelere göç dalgalarına yol açabileceğini bu perspektifle değerlendirebiliriz.
Coğrafi Bakışın Önemi
Coğrafi bakış, sadece akademik bir beceri değil, aynı zamanda günlük yaşamda karşılaştığımız sorunları çözmek için kullanabileceğimiz pratik bir araçtır. Bu bakış açısı, bize olayları daha geniş bir perspektiften değerlendirme ve farklı faktörler arasındaki ilişkileri görme yeteneği kazandırır. Modern dünyada karşılaştığımız karmaşık sorunların çözümü için bu bütüncül yaklaşım vazgeçilmezdir.
Coğrafi bakış aynı zamanda eleştirel düşünme becerimizi de geliştirir. Coğrafi unsurlar (yeryüzünde bulunan doğal ve beşerî özellikler) arasındaki ilişkileri sorgulayarak, basit açıklamaların ötesine geçip daha derinlemesine analizler yapabiliriz. Bu sayede, medyada sunulan bilgileri daha eleştirel bir gözle değerlendirebilir ve kendi bağımsız yargılarımızı oluşturabiliriz.
1854 Londra Kolera Salgını Örneği
Coğrafi bakışın hayat kurtarıcı önemini gösteren en çarpıcı örneklerden biri, 1854 yılında Londra’da yaşanan kolera salgınıdır. O dönemde hastalığın bulaşma yolu hakkında kesin bilgi yoktu ve birçok kişi koleranın kötü havadan bulaştığına inanıyordu. Ancak Dr. John Snow adlı bir doktor, coğrafi bakış açısını kullanarak salgının gizemini çözdü.
Dr. Snow, kolera vakalarını harita üzerinde işaretlediğinde, vakaların belirli bir su pompasının etrafında yoğunlaştığını fark etti. Bu mekânsal örüntüyü analiz ederek, hastalığın kirli sudan bulaştığı sonucuna vardı. Pompanın kolunu söktürerek salgını durdurdu ve modern epidemiyolojinin temellerini attı. Bu örnek, coğrafi bakışın sadece mekânsal dağılımı görmekle kalmayıp, bu dağılımın arkasındaki nedenleri de ortaya çıkarabildiğini gösterir.
İnsan-Mekân-Zaman İlişkisi
İnsan-mekân-zaman ilişkisi, coğrafi olayların dinamik doğasını anlamamızı sağlayan temel bir kavramdır. Hiçbir coğrafi olay veya süreç, zamandan bağımsız değildir. Mekânlar zaman içinde değişir, dönüşür ve yeni anlamlar kazanır. Aynı şekilde, insanların mekânla kurdukları ilişki de zamanla evrilir.
Bu üçlü ilişki, özellikle çevresel değişimleri anlamak için kritiktir. Örneğin, bir orman alanının zaman içinde tarım arazisine, sonra yerleşim alanına dönüşmesi, insan-mekân-zaman etkileşiminin somut bir örneğidir. Bu dönüşüm sürecinde, sadece fiziksel mekân değişmez; aynı zamanda o mekânın ekonomik değeri, ekolojik işlevi ve sosyal anlamı da değişir.
Etkinlik: Marmara Gölü’nde Yaşanan Kuruma
Marmara Gölü örneği, coğrafi bakışın gerçek hayattaki uygulamasını görmemiz açısından mükemmel bir vaka çalışmasıdır. Bu örnek üzerinden, doğal ve beşerî faktörlerin nasıl etkileştiğini, mekânsal değişimlerin nasıl gerçekleştiğini ve bu değişimlerin çok boyutlu etkilerini inceleyeceğiz. Marmara Gölü’nün hikayesi, aynı zamanda sürdürülebilir kaynak yönetiminin önemini de vurgular.
Marmara Gölü’nün Konumu ve Coğrafi Özellikleri
Marmara Gölü, Manisa ilinin Gölmarmara ilçesinde yer alan önemli bir sulak alandır (su ile kaplı veya suya doygun topraklara sahip, kendine özgü ekosistemi olan alan). Göl, bir alüvyon set gölü (akarsuların taşıdığı alüvyonların birikmesiyle oluşan doğal set arkasında biriken su kütlesi) olarak oluşmuştur. Gediz Nehri’nin taşıdığı alüvyonlar, zamanla Kumçayı’nın önünü kapatarak gölün oluşmasını sağlamıştır.
Gölün konumu, hem doğal hem de beşerî açıdan stratejik öneme sahiptir. Gediz Ovası’nın kuzeyinde yer alan göl, çevresindeki tarım alanları için önemli bir su kaynağı olmuştur. Aynı zamanda, İzmir-Ankara karayolu güzergâhına yakınlığı ve çevresindeki yerleşim yerlerine olan mesafesi, gölün ekonomik önemini artırmıştır.
Marmara Gölü’nün Sağladığı Katkılar
Marmara Gölü, bulunduğu bölge için çok yönlü katkılar sağlayan bir ekosistemdi. Bu katkılar, gölün sadece bir su kütlesi olmadığını, aynı zamanda bölgesel kalkınmanın önemli bir unsuru olduğunu gösterir. Gölün sağladığı faydaları anlamak, kaybının etkilerini değerlendirmek açısından da önemlidir.
Tarımsal Sulama
Marmara Gölü, çevresindeki binlerce hektar tarım arazisinin sulanmasında kullanılan bir rezervuar (su depolama alanı) görevi görmüştür. Özellikle yaz aylarında, yüzeysel akış (yağış sularının yer yüzeyinde akması) azaldığında, göl suyu tarımsal sulama için hayati önem taşımıştır. Bölgede yetiştirilen üzüm, pamuk, mısır gibi ürünlerin su ihtiyacı büyük ölçüde gölden karşılanmıştır.
Gölün sulama amaçlı kullanımı, modern derivasyon (suyun doğal yatağından alınarak başka bir yere aktarılması) sistemleriyle yapılmıştır. Bu sistemler sayesinde, su kontrollü bir şekilde tarım alanlarına ulaştırılmış ve su kayıpları minimize edilmiştir.
Biyolojik Çeşitlilik
Marmara Gölü, zengin bir biyolojik çeşitlilik (bir ekosistemde yaşayan canlı türlerinin çokluğu ve çeşitliliği) barındıran önemli bir yaşam alanıydı. Göl ve çevresi, özellikle kuş türleri için kritik bir habitattı. Göç yolları üzerinde bulunan göl, yılın belirli dönemlerinde binlerce göçmen kuşa ev sahipliği yapmıştır.
Gölde yaşayan balık türleri, su kuşları, sazlık alanlardaki memeliler ve omurgasızlar, kompleks bir besin zinciri oluşturmuştur. Bu ekosistemin varlığı, bölgenin ekolojik dengesini korumuş ve genetik çeşitliliğin sürdürülmesine katkı sağlamıştır.
Ekonomik Katkılar
Marmara Gölü’nün ekonomik katkıları çok boyutluydu. Balıkçılık, saz kesimi, turizm gibi doğrudan ekonomik faaliyetlerin yanı sıra, gölün varlığı dolaylı ekonomik faydalar da sağlamıştır. Göl çevresindeki mikro klima etkisi, tarımsal verimi artırmış ve ürün çeşitliliğine olanak tanımıştır.
Ayrıca göl, bölgenin turizm potansiyelini de artırmıştır. Kuş gözlemciliği, doğa yürüyüşleri, fotoğrafçılık gibi eko-turizm faaliyetleri, yerel ekonomiye katkı sağlamıştır. Gölün varlığı, çevresindeki yerleşimlerin gayrimenkul değerlerini de olumlu etkilemiştir.
Marmara Gölü’nde Yaşanan Değişim
Marmara Gölü’nde yaşanan dramatik değişim, insan-çevre etkileşiminin olumsuz sonuçlarının çarpıcı bir örneğidir. Bu değişim süreci, hem doğal faktörlerin hem de insan müdahalesinin birleşik etkisiyle gerçekleşmiştir. Değişimi anlamak için, gölün alan ve hacmindeki kayıpları ayrı ayrı incelemek gerekir.
Alan Değişimleri
Marmara Gölü’nün yüzey alanı, yıllar içinde dramatik bir şekilde azalmıştır. Bu azalma, sadece sayısal bir kayıp değil, aynı zamanda ekosistemin bütünlüğünün bozulması anlamına gelmektedir. Alan kaybı, gölün ekolojik işlevlerini yerine getirme kapasitesini doğrudan etkilemiştir.
1975-2018 Yılları Arası Değişimler
1975 yılında yaklaşık 6800 hektar olan göl alanı, 2018 yılına gelindiğinde 900 hektara kadar gerilemiştir. Bu, %87’lik bir alan kaybı demektir. Bu kayıp sadece su yüzeyini değil, aynı zamanda sazlık alanları, bataklıkları ve göl kıyısındaki ekotonları (iki farklı ekosistemin buluşma alanları) da kapsamıştır.
43 yıllık bu süreçte, ortalama her yıl 137 hektar alan kaybedilmiştir. Bu kayıp hızı, özellikle 2000’li yıllardan sonra artmıştır. Uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları, bu değişimin mekânsal boyutunu açıkça ortaya koymaktadır. Göl alanındaki bu azalma, çevresindeki arazi kullanım desenlerini de değiştirmiş, eski göl tabanları tarım arazisine dönüştürülmüştür.
Hacimsel Değişimler
Göldeki hacim kaybı, alan kaybından daha da dramatiktir. Su bütçesi (bir su kütlesine giren ve çıkan su miktarlarının dengesi) analizi, bu kayıpların boyutunu ve nedenlerini anlamamıza yardımcı olur. Hacim kaybı, gölün su tutma kapasitesini ve dolayısıyla tüm işlevlerini etkilemiştir.
2013-2018 Yılları Arası Değişimler
2013-2018 yılları arasındaki 5 yıllık dönemde, gölün su hacmi %75 oranında azalmıştır. 2013 yılında 45 milyon metreküp olan su hacmi, 2018 yılında 11 milyon metreküpe düşmüştür. Bu hızlı düşüş, hem iklimsel faktörlerin hem de insan müdahalesinin birleşik sonucudur.
Bu dönemde yaşanan kuraklık, buharlaşma (sıvı suyun gaz haline geçmesi) oranlarını artırmıştır. Aynı zamanda, tarımsal sulama için aşırı su çekimi ve gölü besleyen derelerin üzerine yapılan barajlar, gölün su girdilerini azaltmıştır. Sonuç olarak, gölün su dengesi bozulmuş ve hızlı bir kuruma süreci başlamıştır.
Su Bütçesi Analizi
Su bütçesi analizi, bir su kütlesinin sürdürülebilirliğini değerlendirmek için kullanılan temel yöntemlerden biridir. Marmara Gölü’nün su bütçesindeki değişimler, gölün neden kuruduğunu anlamamıza yardımcı olur. Bu analiz, aynı zamanda benzer sorunların başka göllerde yaşanmaması için alınması gereken önlemleri de gösterir.
2012 Yılı Su Bütçesi
2012 yılı, Marmara Gölü için nispeten dengeli bir su bütçesinin görüldüğü yıllardan biridir. Bu yıl, göle giren su miktarı ile çıkan su miktarı arasında makul bir denge vardı. Yıllık yağışlar normale yakındı ve gölü besleyen dereler yeterli su taşımaktaydı.
Bu dönemde gölün su seviyesi, mevsimsel dalgalanmalar gösterse de genel olarak stabil kalmıştır. Tarımsal sulama için çekilen su miktarı, gölün yenilenme kapasitesi içindeydi. Ancak bu denge, ilerleyen yıllarda bozulmaya başlamıştır.
2017 Yılı Su Bütçesi
2017 yılına gelindiğinde, su bütçesi tamamen negatife dönmüştür. Göle giren su miktarı, çıkan su miktarının çok altında kalmıştır. Kuraklığın etkisiyle azalan yağışlar ve artan sıcaklıklar nedeniyle buharlaşma oranları yükselmiştir.
Bu yıl, tarımsal su talebi de rekor seviyelere ulaşmıştır. Kurak koşullar nedeniyle çiftçiler daha fazla sulama yapmak zorunda kalmış, bu da göl üzerindeki baskıyı artırmıştır. Sonuç olarak, göl seviyesi kritik seviyelere düşmüş ve geri dönüşü olmayan bir kuruma süreci başlamıştır.
Marmara Gölü’nde Yaşanan Değişimin Etkileri
Marmara Gölü’nün kuruması, sadece bir su kütlesinin yok olması değil, aynı zamanda bütün bir ekosistemin çöküşü anlamına gelmektedir. Bu değişimin etkileri çok boyutlu ve uzun vadelidir. Doğal, beşerî ve sosyoekonomik etkiler birbirini tetikleyerek bölgesel bir çevre felaketine dönüşmüştür.
Doğal Etkiler
Gölün kurumasının doğal etkileri, ilk olarak biyolojik çeşitlilikte görülmüştür. Gölde yaşayan balık türleri yok olmuş, su kuşları göç yollarını değiştirmek zorunda kalmıştır. Sazlık alanların kuruması, birçok türün üreme ve beslenme alanlarını kaybetmesine neden olmuştur.
İklimsel etkiler de önemlidir. Gölün yok olması, bölgedeki mikro klimayı değiştirmiştir. Nem oranının düşmesi, sıcaklık farklarının artması ve rüzgâr düzeninin değişmesi, çevredeki tarım alanlarını olumsuz etkilemiştir. Ayrıca, kuryan göl tabanından kalkan toz fırtınaları, hava kalitesini düşürmüş ve insan sağlığını tehdit etmeye başlamıştır.
Beşerî Etkiler
Marmara Gölü’nün kuruması, bölge insanının yaşamını doğrudan etkilemiştir. Balıkçılıkla geçinen aileler geçim kaynaklarını kaybetmiştir. Tarımsal sulama için alternatif su kaynakları bulunması gerekmiş, bu da maliyetleri artırmıştır. Yeraltı suyu kullanımının artması, su tablasının düşmesine ve tuzlanma sorunlarına yol açmıştır.
Sosyal ve kültürel etkiler de göz ardı edilmemelidir. Göl, bölge halkı için sadece ekonomik bir kaynak değil, aynı zamanda kültürel kimliğin bir parçasıydı. Gölün yok olması, yerel halkta kayıp ve çaresizlik duygularına neden olmuş, nesiller arası bağların zayıflamasına yol açmıştır.
Sosyoekonomik Etkiler
Ekonomik etkiler zincirleme bir şekilde ortaya çıkmıştır. Tarımsal verimin düşmesi, çiftçi gelirlerini azaltmıştır. Turizm potansiyelinin yok olması, bölgeye gelen ziyaretçi sayısını düşürmüştür. Gayrimenkul değerlerindeki düşüş, bölge ekonomisini olumsuz etkilemiştir.
Uzun vadede, bölgeden göçler başlamıştır. Özellikle genç nüfus, ekonomik fırsatların azalması nedeniyle büyük şehirlere göç etmiştir. Bu durum, bölgenin demografik yapısını değiştirmiş ve kırsal kalkınma çabalarını sekteye uğratmıştır. Marmara Gölü örneği, sürdürülebilir olmayan kaynak kullanımının sadece çevresel değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik boyutlarının da olduğunu açıkça göstermektedir.
Önemli Terimler Özeti
- Coğrafi bakış: Dünyayı ve içindeki olayları mekânsal ilişkiler, örüntüler ve bağlantılar açısından değerlendirme yeteneği. Coğrafyanın temel düşünce biçimi.
- Mekânsal düşünme: Nesnelerin ve olayların konum, dağılış, yön, mesafe gibi mekânsal özelliklerini analiz ederek aralarındaki ilişkileri anlama becerisi.
- İnsan-çevre etkileşimi: İnsanların doğal çevreyi nasıl değiştirdiği ve çevreden nasıl etkilendiğini inceleyen temel coğrafi yaklaşım.
- Mekân okuryazarlığı: Haritaları okuma, mekânsal veriyi yorumlama ve günlük yaşamda kullanma yeteneği.
- Doğal süreçler: Yeryüzünde insan müdahalesi olmadan gerçekleşen fiziksel ve biyolojik olaylar (erozyon, volkanizma, iklim değişiklikleri vb.).
- Beşerî süreçler: İnsan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan ve mekânı değiştiren süreçler (kentleşme, sanayileşme, tarım vb.).
- Su bütçesi: Bir su kütlesine giren (yağış, akış) ve çıkan (buharlaşma, kullanım) su miktarlarının dengesi.
- Biyolojik çeşitlilik: Bir ekosistemde yaşayan canlı türlerinin sayısı, çeşitliliği ve genetik zenginliği.
- Sulak alan: Sürekli veya mevsimsel olarak su ile kaplı, kendine özgü flora ve faunaya sahip ekosistemler.
