1960 Sonrası Türk Hikayesi

Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren hikaye türünün öncü isimleri; Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık, Sabahattin Ali, Haldun Taner gibi sanatçılar olmuştur. Bu sanatçıların açtığı yollar; birçok yazarın yeni ürünleriyle çeşitlenmiş, zenginleşmiş ve hikaye sanatının nitelikli örneklerinin verilmesine zemin hazırlamıştır. 1950’lerden sonra özellikle şekil yönünden yenilikler ve tema çeşitliliği, hikaye dünyamızda büyük gelişmeler oluşturmuştur.

Hikaye türünün gelişiminde Orhan Kemal, Oktay Akbal, Necati Cumalı, Orhan Duru gibi sanatçıların yanında Mustafa Kutlu’nun da önemli bir yeri vardır.

1960 Sonrası Türk Hikayesinin Genel Özellikleri

Geleneksel anlatımın dışında gelişen bir sanat anlayışı ortaya çıkmıştır.
Bu dönemde bir yandan toplumcu gerçekçilik gelişirken bir yandan da yazarlar, toplumsal sorunların getirdiği tedirginlik ve bunalımları psikolojik çözümlemelerle okuyucuya yansıtmışlardır.
Alışılagelmiş tema ve kurgulardan sıyrılarak yeni arayışlara yönelmişlerdir. Bu dönemden sonraki hikaye yazarlarının değişmeyen ortak özellikleri ise budur.
Yeni ifade yolları arayan ve farklı teknikleri eserlerinde kullanmaya çalışan sanatçılar, edebiyatta modernist anlayışla ürünlerini vermeye başlamışlardır.
Modernizmle birlikte gerçeklerin göründükleri gibi olmadığı anlayışı yerleşmiştir. Yerleşik kuralları ve toplumun sıradanlığını eleştirme düşüncesi ağırlık kazanmıştır.
Dil ve anlatımda geleneksel tekniklerin dışına çıkılmıştır.
Kahramanlar toplumun her kesiminden seçilmiştir.
Bilinç akışı, iç konuşma, geriye dönüş gibi anlatım tekniklerine yer verilmiştir.
Bu dönemde yazarlar toplumcu gerçekçi, dini ve milli duyarlılık, bireyin iç dünyasını esas alan vb. farklı anlayışlarla hikayeler kaleme almışlardır.
- Toplumcu gerçekçi anlayışla işçi, köy, kasaba ve şehirlerde yaşayan insanların sorunları, Almanya’ya işçi göçü gibi konular işlenir.
- Bireyin iç dünyasını esas alan eserler de verilmeye devam eder.
- Toplumun farklı kesimlerini temsil eden kişiler üzerinde durularak daha çok bireyin çevresiyle ve toplumla olan uyumsuzluğu, bu uyumsuzluğun neden olduğu yabancılaşma ve yalnızlık duygusu üzerinde durulur.
1970’li yıllarda ise dönemin önemli siyasi ve toplumsal olayları Türk hikayeciliği üzerinde etkili olmuştur. İdeoloji ön plana çıkmıştır. Hikayelerde daha çok siyasi, toplumsal ve günlük olaylar ele alınmıştır. Postmodernizm etkili olmuştur.
1980’li yılların başında Türkiye’de yaşanan önemli siyasi ve toplumsal olaylar edebiyat dünyasını derinden etkilemiştir. Dönemin sanatçıları toplumsal sorunlardan uzaklaşmıştır. Bireyin kendi içindeki gerçekleri daha fazla öne çıkararak bireysel temaları ele almışlardır. Yeni anlatım imkanlarını kullanmışlar ve hikayelerde farklı kurgu tekniklerini denemişlerdir.
Türk edebiyatında Ferit Edgü, Bilge Karasu, Orhan Pamuk, Adalet Ağaoğlu, Pınar Kür, Nezihe Meriç, Latife Tekin, Yusuf Atılgan gibi sanatçıların eserlerinde modernizmin izleri görülür.
Bu dönemde Leyla Erbil, Erdal Öz, Dursun Akçam, Orhan Duru, Necati Cumalı, Mehmet Seyda, Talip Apaydın, Sevgi Soysal, Bekir Yıldız gibi isimler de hikaye türünde eserler vermiştir.

Küçürek Hikaye (Minimal Hikaye)

Hikayelerin bir alt dalı olarak kabul gören ve çok kısa fakat yoğun bir anlatım içeren yazılara denilmektedir. Bu adlar dışında Türk Edebiyatı’nda “öykücük, kısa öyküler, kısa kısa öyküler, minik öykü” gibi değişik isimlerle de anılmıştır.

Bu öyküler anlatılmak istenenlerin kısa cümleler halinde anlatılmaya müsait olmasından kaynaklı olarak kısa yazılır.

Küçürek Hikayenin Özellikleri

Modern yaşamla birlikte insanlarda zaman sorunu ortaya çıkmıştır. Fazla zamanı olmadığını düşünen insanlar kısa öykülere ilgi göstermişlerdir.
Minimal hikayeler kısadır ve yoğun bir anlatıma sahiptir. Anlam yoğunluğunun sağlanabilmesi için de simgesel bir anlatım tarzı benimsenmiştir.
Minimal hikayelerde de olayı uzatacak ayrıntılardan kaçınılır ve sadece anlatılmak istenen dile getirilir. Anlatılmaya değer şeyler can alıcı bir şekilde adeta bir fotoğraf karesi gibi okuyucunun önüne serilir.
Bu öykülerde sadece can alıcı noktalar kısa bir şekilde dile getirildiği için hikayelerin başı ve sonu eksik bırakılmıştır. Dolayısıyla bu eksik yerleri okuyucular kendi hayal güçleriyle tamamlar.
Hikayenin dili şiirsel bir özellikler taşımaktadır.
Küçürek hikayeler; insan yaşamından dondurulmuş kısa anlar, yaşanmış küçük olaylar, anekdotlar, kurulan düşlerden birisi, bir monolog, bir içsel konuşmalardan oluşmaktadır. Diğer hikayelerde olduğu gibi insana özgü gerçekler tematik yapıyı oluşturur.
Küçürek hikayelerde çok küçük bir olay ya da durum anlatıldığı için şahıs kadrosu, zaman ve mekân gibi yapı unsurları sınırlıdır.
Küçürek hikayede anlam anlatılan şeyde değil, anlatılmayan, gizlenen şeyde ortaya çıkar. Bu yüzden yoğun, dolaylı anlatıma ve sembolizme dayanmaktadır.
Küçürek hikayenin üç önemli belirleyici özelliği vardır: Kısalık, yoğunluk ve birlik.
Küçürek hikayelerinin en başarılı örneklerini ise Ferit Edgü vermiştir. Onun dışında Haydar Ergülen, Murat Yalçın, Necati Tosuner, Vüs’at Bener, Hulki Aktunç bu türde eser veren önemli bir yazarlarımızdandır.