İnsan, varoluşuna dair sorulara cevap ararken “Nereden geldim?”, “Niçin varım?” ve “Hayatın nihai amacı nedir?” gibi temel konular üzerinde düşünür. Dînî inanç, felsefe ve bilim gibi alanlar bu sorulara farklı perspektiflerden yanıtlar sunar. İslâm dini, varoluşun kökenini Allah’ın (cc) yaratma fiiline dayandırır; O’nun bilinçli ve hikmetli yaratışı sayesinde evrenin ve insanın var olduğu kabul edilir.
Kur’an-ı Kerim’e göre insan; akıl, irade ve vicdan gibi özelliklerle donatılmış, sorumluluk sahibi bir varlıktır. Bu ayrıcalıklı konumu, aynı zamanda bir imtihan sürecini de beraberinde getirir. “Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.” (Zâriyât 51/56) ayeti, insanın ana gayesinin Yaratıcı’ya kulluk etmek olduğunu belirtir. Bu kulluk, yalnızca ibadetlerle sınırlı kalmaz; yaşanılan her anın Allah’ın rızasına uygun biçimde değerlendirilmesi esas alınır.
İslâm inancına göre, dünya hayatı geçici bir imtihan mekânıdır. Kur’an’da “Hanginizin daha güzel amel işleyeceğini sınamak için ölümü ve hayatı yaratan O’dur.” (Mülk 67/2) şeklinde yer alan ifade, insanın hem bireysel hem de toplumsal sorumluluklarla sınandığını vurgular. Zorluklar, hastalıklar, elde edilen nimetler veya kayıplar; kişinin sabrını, şükrünü ve ahlâkî duruşunu ortaya koyması için birer vesile kabul edilir.
Varoluş ve hayatın anlamı, ahlâkî sorumluluk bilincini de içerir. İslam’da iman, ibadet ve ahlak birbirinden ayrılmaz bir bütün olarak görülür. İnsanın dünya hayatını güzelleştirebilmesi ve topluma katkı sunabilmesi; dürüstlük, adalet, merhamet gibi erdemleri yaşatmasıyla mümkündür. Böylece “daha güzel amel” prensibi, yalnızca bireysel kurtuluş için değil, aynı zamanda toplumsal barış ve mutluluk için de bir rehber olur.
İslamî öğretiler, varoluşun sadece dünya hayatıyla sınırlı olmadığını, ahiret hayatıyla tamamlandığını bildirir. Bu inanç, insanın bu dünyadaki davranışlarına yön verir ve hayatı daha anlamlı kılar. “Dünya-ahiret dengesi” yaklaşımı, kişinin dünya nimetlerini meşru dairede değerlendirirken aynı zamanda ebedî hayatı da gözetmesini salık verir. Bu denge sayesinde insan, hem maddi hem manevi yönlerini ihmal etmeden hayatına anlam katabilir.
Ahiret, dünya hayatının ardından başlayıp sonsuza dek sürecek olan bir yaşamdır. İslam’a göre insan, bu dünyada Allah’ın (cc) emir ve yasaklarına uygun bir ömür sürerek ahirete hazırlanır. İlk insan Hz. Âdem’den bu yana temel değişmeyen gerçek, varoluşun bir amacı olduğudur: Yaratılışın asıl nedeni Allah’a kulluk etmektir. Dünya hayatı geçici bir imtihan mekânı olarak görülür; burada yapılan her davranışın karşılığı ahirette alınacaktır. Kur’an-ı Kerim, insanın kalıcı ve sonsuz olan ahireti unutarak tüm ilgisini dünyaya yöneltmemesi konusunda sıkça uyarılarda bulunur. Ölüm de bir son değil, Allah’a kavuşmanın başlangıcı olarak kabul edilir. Böylece ahiret inancı, hem ölümü hem de hayatın anlamını daha geniş bir perspektiften değerlendirmeyi sağlar. Mümin, ahiretin ebedî nimetlerine talip olurken dünyadaki sorumluluklarını yerine getirir ve her anını Allah’ın rızasını gözeterek yaşar. Bu sayede hem geçici dünyanın hem de sonsuz ahiretin dengesini kurar.
İslam’a göre varoluşun ve hayatın anlamı, Allah’ın (cc) rızasına uygun bir yaşam sürmek, O’nun emir ve yasaklarına sadık kalarak ahlâklı ve erdemli bir birey olmaktır. Bu anlayış, insanın iç huzurunu ve toplumsal refahı destekler. Dünya hayatının geçici, ahiretin ise ebedî olduğu bilinci, kişinin sorumluluk duygusunu pekiştirir ve manevi gelişiminin önünü açar. Böylelikle hayat, sadece maddi kazanç ve zevklerin peşinde koşulan bir süreç olmaktan çıkar, derin ve ebedî bir amaçla bütünleşir.
⭐Ahiret inancının kazandırdıkları, insanın dünya hayatına daha bilinçli ve sorumluluk duygusuyla bakmasını sağlayan temel unsurlardan biridir. Bu inanç, öncelikle bireye hayatın anlamı üzerine derin bir farkındalık kazandırır. Dünya hayatının gelip geçici olduğuna inanmak, kişiyi aşırı dünya sevgisinden ve hırstan uzaklaştırarak ölçülü ve dengeli bir yaşam sürmeye yönlendirir. Aynı zamanda sorumluluk bilincini güçlendirir; çünkü ahirette, dünya hayatında yapılan her davranışın bir karşılığının olacağı kabul edilir. Bu da insanların hem kendilerine hem de topluma karşı daha duyarlı ve adil davranmasına katkıda bulunur.
Ahiret inancı, zorluk ve sıkıntılarla karşılaşıldığında sabır ve teslimiyet duygularını besler. Kişi, geçici olan dünya sıkıntılarını, ebedi hayatın nimetleriyle kıyaslar ve umutsuzluğa kapılmadan mücadeleye devam eder. Ayrıca ölümü tamamen yok oluş şeklinde değil, bir yeni başlangıç olarak algılamak, insana ümit ve moral aşılar. Böylece ahiret inancı; moral değerleri, dayanışma ve yardımlaşma gibi erdemleri canlı tutarken, adalet, iyilik ve hakkaniyet kavramlarını da pekiştirir.
