Periyodik Sistem – Periyodik Özellikler

📅 08 Eylül 2017|26 Eylül 2022
Periyodik Sistem – Periyodik Özellikler

Konu Özeti

Periyodik cetvelin bilim insanlarına sağladığı en büyük fayda, bir elementin sadece periyodik cetvedeki yerini bilerek onun hakkında bazı bilgilere anında ulaşabilmektir. Periyodik cetvelin yapısı gereği bir takım özellikler periyodik olarak artar veya azalır.

Bu konuda
  • Elementlerin atom yarı çapı, iyonlaşma enerjisi gibi kavramlarının özelliklerini ve periyodik tabloda neye göre değiştiklerini
öğreneceksiniz.
Instagram Logo
Bikifi Instagram'da
Periyodik Özelliklerin periyodik cetveltedeki değişimi

Periyodik cetvelin bilim insanlarına sağladığı en büyük fayda, bir elementin sadece periyodik cetvedeki yerini bilerek onun hakkında bazı bilgilere anında ulaşabilmektir. Periyodik cetvelin yapısı gereği bir takım özellikler periyodik olarak artar veya azalır. Bu özelliklere periyodik özellikler denir. Periyodik özellikler; atom yarı çapı, iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi, elektronegativite ve metalik-ametalik özellik olarak sıralanabilir. Periyodik özelliklerin hemen hemen hepsi elektronların orbitallere dizilişine bağlı olarak açıklanabilir (ya da daha basit bir yorumla, atomun yarıçap büyüklüğüne bağlıdır).

Periyodik Özellikler

Atom Yarı Çapı

Elementlerin çoğu fiziksel özellikleri (erime, kaynama vs) atomun hacmine bağlıdır. Ancak atomların kesin hacmini ölçmek, elektronların kesin olmayan dağılımları yüzünden, zordur. Bu yüzden daha kesin sonuçlar alabilmek için atomların yarı çapları “birbirine kimyasal bağlarla bağlı aynı cins iki atomun çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır” şeklinde tanımlanır. Aşağıdaki görseldeki gibi ölçülür.

Atom Yarı Çapı

Periyodik cetvelde atom yarıçapı şu şekilde değişir:

  • Aynı periyotta soldan sağa doğru atom yarıçapı ve hacmi azalır.
  • Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru atom yarıçapı ve hacmi büyür.
  • Genellikle temel enerji düzeyi sayısı (n, katman sayısı) büyük olan element atomlarının çapı büyüktür. Örneğin 4Be ile 12Mg elementlerinde magnezyumun atom yarıçapı daha büyüktür.
  • Temel enerji düzeyi sayısı eşitse atom numarası büyük olan element atomlarının çapı küçüktür.
  • Bir atom elektron aldıkça çapı büyür. Elektron verdikçe çapı küçülür. Dolayısıyla aynı atomlar için elektronu fazla olan iyonun çapı büyüktür.

İyonlaşma Enerjisi

Gaz halinde nötral bir atomdan bir elektron uzaklaştırmak için verilmesi gereken enerjiye iyonlaşma enerjisi denir. İyonlaşma enerjisi bir atomun elektronlarından birini koparıp sonsuz uzaklığa götürmek ve bir fazla artı yüklü yeni bir atom iyonu oluşturmak için gerekli enerji olarak da tanımlanabilir. Genel tepkimesi şu şekildedir;

Y + E Y + e

Gaz halindeki nötr bir atomdan bir elektron uzaklaştırmak için gerekli enerji, birinci iyonlaşma enerjisidir ve (İE1) şeklinde gösterilir. “+1 yüklü” iyondan ikinci elektronu uzaklaştırmak için gerekli enerji, ikinci iyonlaşma enerjisidir ve (İE2) şeklinde gösterilir. İyonlaşma olayında önce enerjisi en yüksek yani çekirdekten en uzak olan elektron koparılır.

! NOT: Bir elektronu uzaklaştırmak için verilecek enerji, elektronun çekirdekten olan uzaklığına bağlıdır (ters orantı vardır). Bu nedenle aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe atom yarıçapı arttığı için iyonlaşma enerjisi azalacaktır.

BirinciİkinciÜçüncüDördüncüBeşinciAltıncıYedinciSekizinci
H1312
He23715247
Li520729711810
Be90017571484021000
B800243036592502032810
C10862352461962213780047300
N140228574577747394435325064340
O131433915301746810980133207130084050
F168133756045841811020151601786092000
Ne20803963627693761219015230
Na495,845656912954013360166102011025490
Mg737,6145077321055013620180002170025660
Al577,4181627441158015030183702329027460
Si786,215773229435616080197902378029250
P10121896291049546272212702541029840
S999,6226033804565699684902808031720
Cl1255229738505146654493301102033600
Ar1520266539475770724088101197013840
K418,8306946005879797196191138014950
Ca589,51146494164858142105201235013830

Yukarıdaki tabloda ilk 20 elementin iyonlaşma enerjilerini görebilirsiniz. İyonlaşma enerjisinin hızlıca arttığı (sıçrama yaptığı) değerler ilgili atomun “değerlik” sayısıdır. Bu sayede atomun periyodik cetvelde “A grubundaki” yerini bilmemizi sağlar.

Periyot Boyunca İyonlaşma Enerjisi Değişimi

İyonlaşma enerjisinin periyot boyunca değişimi düzensizdir. Çünkü soldan sağa doğru gidildikçe atom yarıçapları küçülür, çekirdek yükleri artar; bu durumda iyonlaşma enerjisinin artmasına neden olur. Ancak bazı gruplarda oluşan orbital dizilimlerinden kaynaklı, iyonlaşma enerjisindeki artış düzenli olmaz ve aynı grup içindeki sıralama şu şekilde olur;

1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A

Elektron İlgisi

Gaz halinde nötral bir atomun bir elektron yakalaması sırasında açığa çıkan enerjiye elektron ilgisi denir. Elektron ilgisi, atom yarıçapı ya da iyonlaşma enerjisine göre daha az periyodik olmasına rağmen atom yarıçapındaki değişim ile paralellik gösterir. Atom yarıçapı küçüldükçe elektron ilgisi artar.

F + e F + Enerji

Florun elektron ilgisinin değer +328 kj/mol olarak gösterilir. Bir elementin elektron ilgisi değeri çok pozitif ise o elementin elektron kabul etme eğilimi büyüktür.

  • Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elementin elektron ilgisi artar.
  • Metallerin ve soygazların elektron ilgisi yoktur, sadece ametallerde elektron ilgisi gözlemlenir.
  • Aynı gurupta yukarıdan aşağıya inildikçe elementlerin elektron ilgisi azalır.

Elektronegativite

Bir atomun kimyasal bağda bağ yapan elektronları kendisine çekme gücüne elektronegatiflik veya elektronegativite denir. Elementlerin elektronegatifliklerini sıralayabilmek için florun elektronegatifliği 4.0 olarak kabul edilmiştir.

Periyodik cetvelde elektronegatiflik değerleri
  • Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe atom çapı küçülür, elektronegatiflik artar.
  • Aynı grupta yukarıdan aşağı doğru gidildikçe atom çapı artar, çekirdeğin çekim gücü azalır, elektronegatiflik azalır.

Metal – Ametal Özellik

Metallerin değerlik elektron sayısı genellikle az ve dolayısıyla iyonlaşma enerjileri düşüktür. Bu sebeple hidrojen hariç 1A grubu elementleri, 2A grubu elementleri, tüm B grubu elementleri, bor hariç tüm 3A grubu metaldir. Periyodik tabloda sağdan sola doğru gidildikçe, metalik özellik özellik azalır. Ancak metalik özellikler birden bitip ametallik özellik başlamaz. Metallerden ametallere geçiş süreci “yarı metaller” ile başlar.

Periyodik Cetvel Sınıflandırma
  • Metalik özellik periyodik cetvelde (aynı grup içerisinde) sağdan sola ve (aynı periyot içerisinde) yukarıdan aşağıya gittikçe artar.
  • Ametalik özellik periyodik cetvelde (aynı grup içerisinde) sağdan sola ve (aynı periyot içerisinde) yukarıdan aşağıya gittikçe azalır.
Benzer İçerikler
Periyodik Özellikler – Detaylı
Güncel
Kimya

Periyodik Özellikler – Detaylı

İçeriğe Git>
Modern Atom Teorisi: Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi
Güncel
FizikKimya

Modern Atom Teorisi: Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi

İçeriğe Git>
Periyodik Sistem – Tarihçe ve Özellikler
Güncel
Kimya

Periyodik Sistem – Tarihçe ve Özellikler

İçeriğe Git>
Atom ve Periyodik Sistem: Modelleme ve Bohr Atom Modeli
Güncel
Kimya

Atom ve Periyodik Sistem: Modelleme ve Bohr Atom Modeli

İçeriğe Git>
Atomun Kuantum Modeli
Güncel
Kimya

Atomun Kuantum Modeli

İçeriğe Git>
Redoks (İndirgenme – Yükseltgenme) Tepkimeleri
Güncel
Kimya

Redoks (İndirgenme – Yükseltgenme) Tepkimeleri

İçeriğe Git>
Copyright © 2024 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo