İslam'ın Tevhit İlkesi

İslam dininin en temel ilkesi olan tevhit, tüm inanç sisteminin merkezinde yer alır. Tevhit ilkesi, sadece Allah’ın varlığına inanmaktan çok daha kapsamlı bir anlam taşır.

İslam’ın Evrensel Mesajları

İslam dini, insanlığa evrensel mesajlar sunar. Bu mesajların en temeli ve en önemlisi tevhit ilkesidir. Tevhit, İslam’ın diğer tüm inanç esaslarının ve ibadetlerinin dayandığı ana temeldir. Bir Müslüman’ın hayatının her alanını şekillendiren bu ilke, aynı zamanda toplumsal düzeni ve insan ilişkilerini de düzenler.

İslam’ın Tevhit İlkesi

İslam inancının temeli, Allah’ın bir ve tek olduğuna inanmaktır. Bu inanç, sadece teorik bir kabul değil, hayatın her alanında pratik yansımaları olan kapsamlı bir ilkedir. Tevhit inancı, kişinin dünya görüşünü, davranışlarını ve tüm yaşam biçimini şekillendirir.

Tevhit Kavramının Tanımı ve Anlamı

Tevhit kelimesi Arapça kökenli bir sözcüktür ve kökeni itibarıyla önemli anlamlar taşır.

Sözlük Anlamı: Tevhit kelimesi, “vahd” kökünden türemiştir ve “birlemek, bir kılmak, birleştirmek” anlamlarına gelir. Günlük dilde kullandığımız “vahdet” (birlik) kelimesi de aynı kökten gelir.

Terim Anlamı: İslami terminolojide tevhit, Allah’ın zatında, sıfatlarında ve fiillerinde bir ve tek olduğuna inanmak demektir. Başka bir deyişle, Allah’ın eşi, benzeri ve ortağının bulunmadığını kabul etmektir. Bu inanç, “La ilahe illallah” (Allah’tan başka ilah yoktur) cümlesiyle özetlenir.

Tevhit-Şirk Zıtlığı: Tevhidin tam karşıtı olan şirk, Allah’a ortak koşmak anlamına gelir. İslam’da şirk, en büyük günah olarak kabul edilir. Çünkü şirk, Allah’ın birliğini ve tekliğini inkar etmek demektir. Kur’an-ı Kerim’de Allah, diğer günahları affedebileceğini ancak kendisine ortak koşulmasını asla affetmeyeceğini bildirmiştir.

Tevhit İlkesinin Üç Boyutu

İslam alimleri, tevhit inancını daha iyi anlamak için onu üç boyutta inceler:

1. Rubûbiyet Tevhidi: Allah’ın tek yaratıcı, tek rızık verici ve evrenin tek yöneticisi olduğuna inanmaktır. Bu boyut, Allah’ın kainatı yarattığını, düzenlediğini ve yönettiğini kabul etmeyi içerir. Örneğin, yağmurun yağması, güneşin doğup batması, mevsimlerin değişmesi gibi tüm doğa olayları Allah’ın kontrolündedir.

2. Ulûhiyet Tevhidi: İbadetin sadece Allah’a yapılması gerektiğine inanmaktır. Bu boyut, namaz, oruç, zekat gibi ibadetlerin yalnızca Allah için yapılmasını ifade eder. Başka varlıklara dua etmek, onlardan yardım istemek veya onlara ibadet etmek ulûhiyet tevhidine aykırıdır. Günlük hayatta karşılaştığımız “şans getirsin” diye taşınan nesneler veya uğur sayılan eşyalar da bu ilkeye ters düşer.

3. Esma ve Sıfat Tevhidi: Allah’ın isim ve sıfatlarının benzersiz olduğuna inanmaktır. Allah’ın 99 güzel ismi vardır ve her biri O’nun farklı özelliklerini anlatır. Örneğin, Rahman (merhamet eden), Rahim (çok merhametli), Alim (her şeyi bilen) gibi. Bu isim ve sıfatlar sadece Allah’a özgüdür ve başka hiçbir varlık bu özelliklere tam anlamıyla sahip olamaz.

Tevhit İlkesinin Delilleri

Tevhit inancı, Kur’an-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in hadisleriyle güçlü bir şekilde desteklenir.

Kur’ani Deliller:

İhlas Suresi Tahlili: Kur’an’ın en kısa surelerinden biri olan İhlas Suresi, tevhit inancının özeti niteliğindedir. Sure dört ayetten oluşur ve her ayeti tevhidin farklı bir yönünü açıklar:

“Kul hüvallahü ehad” – De ki: O Allah’tır, tektir. Bu ayet, Allah’ın sayısal olarak bir olduğunu vurgular. Allah’ın ikinci bir tanrısı veya ortağı yoktur.
“Allahüs-samed” – Allah Samed’dir. Samed, her şeyin kendisine muhtaç olduğu, fakat kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan demektir. İnsanlar yemeye, içmeye, uyumaya muhtaçken Allah hiçbir şeye ihtiyaç duymaz.
“Lem yelid ve lem yûled” – O doğurmamış ve doğurulmamıştır. Allah’ın ne babası ne annesi ne de çocuğu vardır. O, yaratılmış değildir ve kimseyi doğurmamıştır.
“Ve lem yekün lehû küfüven ehad” – O’nun hiçbir dengi yoktur. Allah’a benzer veya eşit hiçbir varlık yoktur. O, her açıdan benzersiz ve eşsizdir.

Diğer Ayetler: Kur’an’da tevhidi vurgulayan birçok ayet vardır:

“Allah, kendisinden başka ilah olmayandır.” (Al-i İmran Suresi, 2. ayet)
“Eğer yerde ve gökte Allah’tan başka tanrılar olsaydı, yer ve gök kesinlikle bozulup giderdi.” (Enbiya Suresi, 22. ayet)
“Allah çocuk edinmemiştir.” (Bakara Suresi, 116. ayet)

Hadis Delilleri:

Hz. Peygamber de tevhit ilkesini sürekli vurgulamıştır. Bir hadisinde “İmanın yetmiş küsur şubesi vardır. En üstünü La ilahe illallah demektir” buyurmuştur. Bu hadis, tevhidin imanın en temel unsuru olduğunu gösterir.

Başka bir hadiste Hz. Peygamber, “Kim son sözü La ilahe illallah olarak ölürse cennete girer” buyurmuştur. Bu da tevhit inancının ne kadar önemli olduğunu vurgular.

Peygamberlerin Ortak Mesajı: Tevhit

İnsanlık tarihi boyunca Allah, farklı toplumlara peygamberler göndermiştir. Bu peygamberlerin hepsi farklı diller konuşmuş, farklı coğrafyalarda yaşamış olsalar da, hepsinin insanlara ilettiği ana mesaj aynıdır: Tevhit.

İlk Dönem ve Hz. Nuh

İnsanlık tarihinin ilk dönemlerinde insanlar tevhit inancına sahipti. Hz. Adem’den sonra gelen nesiller Allah’a inanıyor ve O’na ibadet ediyordu. Ancak zamanla bu saf inanç bozulmaya başladı.

Tevhitten Şirke Geçiş: Tarihçiler ve İslam alimleri, putperestliğin nasıl başladığını şöyle açıklar: Salih insanlar öldükten sonra, onları seven insanlar bu kişileri hatırlamak için heykellerini yaptılar. İlk başta bu heykeller sadece hatıra amaçlıydı. Ancak nesiller geçtikçe, insanlar bu heykellerin özel güçleri olduğuna inanmaya başladılar ve onlara tapmaya başladılar. İşte putperestlik böyle başladı.

Hz. Nuh’un Mücadelesi: Hz. Nuh, kavmini tekrar tevhide davet etmek için gönderildi. 950 yıl boyunca kavmine Allah’ın birliğini anlattı. Gece gündüz demeden insanları putlara tapmaktan vazgeçmeye çağırdı.

Kavminin Tepkisi: Ne yazık ki kavmi Hz. Nuh’u dinlemedi. Ona deli dediler, tehdit ettiler ve alay ettiler. “Vedd, Süva, Yeğus, Yeuk ve Nesr” adlı putlarını bırakmak istemediler. Hz. Nuh’a inananların sayısı çok azdı.

Sabır ve Kararlılık: Hz. Nuh, tüm bu zorluklara rağmen asla pes etmedi. Bu yüzden kendisine “ülülazm” (azim ve kararlılık sahibi) peygamberlerden biri denir. Sonunda Allah, inanmayanları tufanla cezalandırdı ve Hz. Nuh ile inananlar gemide kurtuldu.

Diğer Peygamberler ve Tevhit

Ülülazm Peygamberler: İslam inancına göre beş büyük peygamber vardır: Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed. Bu peygamberlere “ülülazm” denir çünkü çok büyük zorluklarla karşılaştılar ama asla vazgeçmediler.

Her Peygamberin Tevhit Daveti:

Hz. İbrahim: Putlara tapan kavmine ve babası Azer’e Allah’ın birliğini anlattı. Putları kırarak onların aciz olduğunu gösterdi. Ateşe atıldı ama Allah onu korudu.
Hz. Musa: Firavun’a gitti ve “Rabbim yalnızca Allah’tır” dedi. Firavun kendini tanrı ilan etmişti. Hz. Musa, Allah’ın verdiği mucizelerle Firavun’un tanrı olmadığını gösterdi.
Hz. İsa: Kavmine Allah’ın birliğini anlattı. Kendisinin Allah’ın kulu ve elçisi olduğunu söyledi. Ne yazık ki daha sonra bazı insanlar Hz. İsa’yı tanrılaştırdı.
Hz. Muhammed: Putlara tapan Mekkelilere “La ilahe illallah” demeyi öğretti. 23 yıl boyunca tevhit mücadelesi verdi.

Tevhit İlkesinin Yansımaları

Tevhit ilkesi sadece teorik bir inanç değildir. Hayatın her alanında pratik yansımaları vardır.

Bireysel Hayatta Tevhit

İnanç ve İbadet: Tevhit inancına sahip bir kişi, tüm ibadetlerini sadece Allah için yapar. Namaz kılarken, oruç tutarken, zekat verirken sadece Allah’ın rızasını arar. Başkalarına gösteriş yapmaz. Örneğin, sadaka verirken sağ elinin verdiğini sol eli duymayacak kadar gizli verir.

Ahlaki Davranışlar: Tevhit inancı, kişinin ahlakını da şekillendirir. Allah’ın her an kendisini gördüğüne inanan kişi, kimse görmese bile doğru davranır. Yalan söylemez, haksızlık yapmaz, emanete ihanet etmez. Çünkü insanlar görmese de Allah’ın gördüğünü bilir.

Toplumsal Hayatta Tevhit

Birlik ve Beraberlik: Tevhit inancı, toplumda birlik ve beraberliği sağlar. Tüm insanların tek bir Allah tarafından yaratıldığına inanan toplum, ırk, dil, renk ayrımı yapmaz. Herkes Allah’ın kulu olduğu için eşittir. Bu anlayış, toplumsal barışı ve huzuru sağlar.

Adalet ve Ahlak: Tevhit inancına sahip bir toplumda adalet ön plandadır. Çünkü Allah adaletlidir ve adaleti emreder. Zengin-fakir, güçlü-zayıf ayrımı yapılmaz. Herkes kanun önünde eşittir.

Çoklukta Birlik: Tevhit, farklılıkların bir zenginlik olduğunu öğretir. Nasıl ki Allah tek olmasına rağmen sayısız farklı yaratığı var etmişse, toplumda da farklı insanlar bir arada uyum içinde yaşayabilir. Önemli olan, bu farklılıklara rağmen tek bir hedefe -Allah’ın rızasına- yönelmektir.

Sanatta Tevhit

İslam sanatı, tevhit ilkesinden derinden etkilenmiştir. Bu etki, mimariden hat sanatına kadar her alanda görülür.

İslam Mimarisi: Camilere girdiğinizde geometrik desenler görürsünüz. Bu desenler, birbirini tekrar eden şekillerden oluşur ama hepsi bir merkeze bağlıdır. Bu, tevhidi simgeler. Çokluk içinde birlik vardır. Ayrıca cami kubbeleri de tevhidi simgeler. Kubbe, gökyüzünü temsil eder ve tek bir noktada birleşir.

Hat Sanatı: Arap harflerinden “Elif” harfi, düz bir çizgidir ve birliği simgeler. Hat sanatçıları, Elif harfini kullanarak Allah’ın birliğini ifade eden eserler yaratırlar. “Allah” lafzının yazılışı da tevhidi yansıtır. Harfler birbirine bağlıdır ve ayrılamaz.

Ebru Sanatı: Ebru sanatında farklı renkler su üzerinde birleşir ama birbirine karışmaz. Her renk kendi özelliğini korur ama hepsi bir arada güzel bir resim oluşturur. Bu da tevhidin “çoklukta birlik” anlayışını yansıtır.

Konuyla İlgili Terimler Özeti

Tevhit: (⭐⭐⭐) Allah’ın zatında, sıfatlarında ve fiillerinde bir ve tek olduğuna inanmaktır. İslam dininin en temel ilkesidir. Günlük hayatta bu inanç, kişinin tüm ibadetlerini sadece Allah için yapması ve O’ndan başka kimseye kulluk etmemesi şeklinde yansır. Örneğin, zor durumda kaldığında türbelere gitmek yerine doğrudan Allah’a dua etmek tevhit inancının gereğidir.
Şirk: (⭐⭐⭐) Allah’a ortak koşmak, O’nun dışında başka varlıklara tanrılık payesi vermektir. İslam’da affedilmeyecek en büyük günahtır. Putlara tapmak, insanları veya nesneleri kutsallaştırmak, onlardan medet ummak şirk kapsamına girer. Günümüzde nazar boncuğuna güvenmek, falcıya gitmek gibi davranışlar da şirke yaklaştıran eylemlerdir.
Kelime-i Tevhit: (⭐⭐) “La ilahe illallah” cümlesidir. “Allah’tan başka ilah yoktur” anlamına gelir. Bu cümle, İslam inancının özetidir ve Müslüman olmanın ilk şartıdır.
Ülülazm: (⭐⭐) Azim ve kararlılık sahibi beş büyük peygamberi ifade eder. Bunlar Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed’dir. Çok büyük zorluklarla karşılaştıkları halde tevhit davetinden asla vazgeçmedikleri için bu ismi almışlardır.
Rubûbiyet: (⭐) Allah’ın kainatın tek yaratıcısı, yöneticisi ve sahibi olması demektir. Her şeyi yaratan, yaşatan ve öldüren O’dur.
Ulûhiyet: (⭐) İbadete layık olma, tapılmaya değer olma anlamındadır. Sadece Allah ibadete layıktır.
Samed: (⭐) Allah’ın isimlerinden biridir. Her şeyin kendisine muhtaç olduğu, fakat kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan demektir.