Hz. Muhammed’i (sav) her yönüyle tanımak, öncelikle onun yaşadığı dönemi öğrenmekle başlar. Bunun yanı sıra, onun beşerî niteliklerini ve peygamberlik görevlerini kavramak da Hz. Peygamber’i anlamada büyük önem taşır. Hz. Muhammed (sav), Allah’tan (cc) aldığı vahyi insanlara aktarmak ve yorumlamakla yükümlüydü. Bu sorumluluğunu yerine getirirken hem dinin nasıl yaşanacağını bizzat örnekleriyle göstermiş hem de toplumsal hayatı düzenleyecek ilkeler ortaya koymuştur.
📎Beşerî=kadın ve erkek türü olarak insan, yaratılmış olan.
Hz. Muhammed’in Yaşadığı Çevre
Hz. Muhammed (sav), 6. yüzyılın sonlarında Arap Yarımadası’nın önemli ticaret merkezlerinden biri olan Mekke’de doğdu. Şehir, Kâbe’nin varlığı ve çevre bölgelerle yapılan ticaret sayesinde dönemin hareketli ekonomilerinden birine sahipti. Kurak iklim koşulları ve tarıma elverişli arazinin kısıtlı olması, halkın geçim kaynaklarını büyük ölçüde ticaret ve hayvancılık üzerine yoğunlaştırmasına yol açmıştı.
Hz. Peygamber’in (sav) dünyaya geldiği dönemde Mekke toplumu, kabileler halinde örgütlenen bir sosyal düzeni benimsiyordu. Bu sistemde her kabile kendi üyelerini korumak ve haklarını savunmakla yükümlüydü. Kan bağına dayalı bu yapı, zaman zaman kabileler arasında çatışmaların yaşanmasına da neden oluyordu. Kabile içi dayanışma güçlü olmakla birlikte, zayıf ve köle statüsündeki insanlar yeterince korunamıyordu.
Mekke ve çevresinde bedevilik ve hadarilik olmak üzere iki farklı yaşam tarzı vardı. Göçebe olarak yaşayan bedeviler daha çok hayvancılık ve ticaretle, yerleşik olarak yaşayan hadariler ise ticaret ve tarımla uğraşırdı.
Araplarda kabile üyeleri arasındaki bağlar çok güçlüydü, genellikle birlikte hareket eder, kabileden birine yapılan kötülük tüm üyelere yapılmış sayılırdı.
📎Bedevi= Göçebe hayatı yaşayarak geçimlerini sağlayan, çadırlarda yaşayanlar.
📎Hadari= Yerleşik hayat yaşayan, medeni anlamlarına gelir.
İslam’dan önce Arap Yarımadası’nda putperestlik yaygındı. Mekke’deki Kâbe, pek çok putun bulunduğu kutsal bir mabed olarak görülüyor ve çeşitli kabilelerin ilahlarına ev sahipliği yapıyordu. Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi ilahi dinlerin mensupları da yarımadada varlık gösterse de bölgenin çoğunluğunu putperest inançlar etkisi altında tutuyordu. Bu dinî atmosferde Hâniflik adıyla anılan ve tek Tanrı inancına dayanan görüşe bağlı kişiler de mevcuttu
Câhiliye Dönemi olarak adlandırılan bu zaman diliminde, ahlakî yozlaşma ve sosyal adaletsizlik had safhadaydı. İçki ve kumar yaygın, kadınların ve kölelerin hakları ise son derece kısıtlıydı. Kan davaları, kabileler arasındaki husumeti sürekli canlı tutuyor, toplumda barış ve huzur sık sık tehlikeye giriyordu. Bu düzen, Hz. Muhammed’in (sav) getirdiği ilahi mesajla birlikte köklü bir değişim sürecine girecekti.
Bu ortamda Hz. Muhammed (sav), dürüstlüğü ve güvenilirliğiyle öne çıkan bir şahsiyet olarak tanındı. Onun peygamberlik görevi, Mekke’nin sosyal, ekonomik ve dinî yapısını dönüştüren büyük bir reformun başlangıcı oldu. Getirdiği İslam mesajı, toplumsal adaleti, ahlaki erdemleri ve Allah’a kulluğu merkezine alarak bölgede ve daha sonra dünyanın farklı coğrafyalarında kalıcı etkiler yarattı.
Hz. Muhammed’in Beşerî Yön ü
Hz. Muhammed’in (sav) beşerî yönü, onun da diğer insanlar gibi yiyip içen, uyuyan, acı çeken, sevinen ve günlük işlerle meşgul olan bir insan olduğunu gösterir. O, ticaretle uğraşmış, ailesine karşı şefkatli bir eş ve merhametli bir baba olarak sorumluluklarını yerine getirmiştir. Öfke ve üzüntü gibi insani duyguları yaşamış, ancak bu duyguları kontrol etme ve doğru yönlendirme konusunda örnek bir tutum sergilemiştir. Dostlarına karşı samimi ve müşfik davranmış, toplumda meydana gelen sorunlara çözüm ararken hep merhamet ve adalet temelli bir yaklaşım benimsemiştir. Onun beşerî kimliği, getirdiği vahyin yaşanabilir ve uygulanabilir olduğunu bizzat kendi hayatıyla göstermesi açısından büyük bir anlam taşır.
Hz. Muhammed’in Peygamberlik Yönü
Hz. Muhammed (sav), İslam inancına göre Allah tarafından son peygamber olarak seçilmiştir. Kendisine vahiy, Cebrâil (as) aracılığıyla indirilmiş ve bu vahiyler Kur’an-ı Kerim’i oluşturmuştur. Peygamberlik vazifesi, yalnızca ilahî mesajı iletmeyi değil, bu mesajı en doğru şekilde açıklamayı ve uygulamalı olarak göstermeyi de kapsar. Hz. Muhammed (sav), hayatı boyunca tebliğ görevini büyük bir sabır, azim ve hikmetle yerine getirirken, karşılaştığı zorluklar karşısında metanetini korumuş ve ümmetine merhametle yaklaşmıştır. O, eğitici konuşmaları ve örnek davranışlarıyla Müslümanların hem inanç hem de ahlak bakımından olgunlaşmasına rehberlik etmiştir. Bu sayede, yalnızca kendi döneminde değil, sonraki nesillerde de Kur’an’ın doğru anlaşılması ve yaşanmasında eşsiz bir rehber konumundadır.
⭐ Hz. Muhammed’in (sav) hayatı;
- 594 ➡️ Hz. Hatice’ye ait ticaret kervanının yöneticisi olarak Busrâ şehrine gitmesi
- 614 ➡️ İslam’ın açıktan tebliğ edilmesi
- 615 ➡️ Habeşistan’a Hicret
- 616 ➡️ Hz. Hamza ve Hz. Ömer’in Müslüman olması
- 620 ➡️ Amcası Ebû Tâlib ile Hz. Hatice’nin vefatı
- 621 ➡️ İsra Yolculuğu ve Miraç
- 622 ➡️ Medine’ye Hicret
- 624 ➡️ Bedir Savaşı
- 625 ➡️ Uhud Savaşı
- 627 ➡️ Hendek Savaşı
- 628 ➡️ Bir Yahudi kadının Hz. Muhammed’i (sav) zehirleme girişimi
- 629 ➡️ Kızı Zeynep’in vefatı
- 630 ➡️ Oğlu İbrahim’in vefatı.
⭐ Hz. Muhammed’in (sav) peygamberlik görevleri;
- Tebliğ (Mesajı Bildirme)= Hz. Muhammed (sav), kendisine vahyedilen Kur’an ayetlerini insanlara duyurmakla yükümlüydü. Bu, peygamberliğin en temel görevi olup ilahî mesajın tüm insanlığa ulaşmasını sağlar. O, tebliğ görevini yerine getirirken sabırlı, şefkatli ve açık bir üslup benimsemiştir.
- Tebyin (Mesajı Açıklama ve Yorumlama)= Kur’an-ı Kerim’de yer alan hükümler ve prensipler, Hz. Peygamber’in (sav) sözleri ve uygulamaları (sünnet) ile açıklanmıştır. Tebyin, vahyin anlam ve amacı konusunda doğrudan yol gösterici olmayı ifade eder. Bu sayede Müslümanlar, dinin hem inanç hem de ahlak ve ibadet alanlarındaki esaslarını daha iyi kavramışlardır.
- Teşri (Hüküm Koyma ve Uygulatma)= Allah’ın (cc) verdiği yetkiye dayanarak, Kur’an’ın genel ilkelerini pratik hayata uyarlamak ve birtakım düzenlemeler yapmak Hz. Muhammed’in (sav) bir diğer görevidir. Bu görev kapsamında, toplumsal ve hukuki meselelerde Kur’an’ın rehberliğinde yasal çerçeveyi belirleyerek Müslüman toplumunu düzenlemiştir.
- Örnek Olma (Temsil ve Rehberlik)= Hz. Muhammed (sav), getirdiği mesajın bizzat pratiğini ortaya koyarak sahih bir örneklik sergilemiştir. Onun ahlaki duruşu, ibadet hayatı ve insanlarla olan ilişkileri, Kur’an’ın yaşanabilirliğini somut bir biçimde göstermiştir. Böylece Müslümanlar, dinî ve ahlaki ilkeleri hayata geçirirken onu referans almışlardır.
- Uyarma ve Müjdeleme= Hz. Peygamber (sav), insanları hem dünyada hem de ahirette kurtuluşa ulaştıracak mesajı tebliğ ederken, inananlara müjdeleyici, inkâr veya zulüm yolunu seçenlere ise uyarıcı olarak görev yapmıştır. Bu yönüyle, toplumun iyiliği ve barışı için gerekli olan öğütleri vermiş ve haksızlığa karşı çıkmıştır.
Hz. Muhammed (sav), doğuştan itibaren dürüstlüğü ve güvenilirliğiyle tanınan, “güzel ahlakı tamamlamak için” gönderildiğini ifade eden bir peygamberdir. Hiç yalan söylememesi, verdiği sözleri tutması ve ahde vefayı gözetmesi nedeniyle “Muhammedü’l-Emin” (Güvenilir Muhammed) ismini almıştır. Onun bu kişiliği, tebliğ ettiği dinî mesajın da doğruluğuna olan güveni artırmıştır.
Hz. Muhammed (sav), affedici ve merhametli kişiliğiyle öne çıkan bir peygamberdir. Mekke’nin fethinde yıllarca kendisine zulmedenleri bağışlaması, bu yönünün en çarpıcı örneklerinden biridir. O, adalet konusunda da taviz vermemiş, Mahzûm kabilesinden bir kadının hırsızlığı örneğinde görüldüğü gibi, kimseyi kayırmadan suç ve ceza dengesini gözetmiştir. “Önceki toplumlar, güçlü ve soyluları cezalandırmayıp zayıfları cezalandırdıkları için helâk oldu.” ifadesi, onun hak ve hukuk anlayışını yansıtır.
Hz. Peygamber, insanlara karşı şefkat ve merhamet gösterdiği gibi hayvanlara da aynı hassasiyeti göstermiş, bir köpeğe su verip susuzluğunu gideren kişiyi Allah’ın bağışladığına dair hadisiyle bu tutumunu dile getirmiştir. Irk, din veya sosyal statü ayrımı yapmaksızın herkese değer vermiş, Ebu Zer’in Hz. Bilal’e hakarette bulunması üzerine “Sende hâlâ cahiliye izleri var!” diyerek insanları yaratılış özelliklerinden dolayı küçümsemenin kabul edilemez olduğunu belirtmiştir. Bu örnekler, Hz. Muhammed’in (sav) hayatı boyunca merhamet, adalet ve eşitlik ilkelerini kararlılıkla uyguladığını göstermektedir.
