Günümüzde, geçmişte doğrudan Kur’an ve sünnette karşılığı bulunmayan birçok yeni dinî mesele ortaya çıkmıştır. İslam dini hayatın her alanını kuşattığı için ibadetten gıdaya, aile hayatından iş dünyasına kadar birçok konuda güncel problemlerle karşılaşılmaktadır. Bu problemler bazen klasik fıkıhta ele alınmış eski konuların güncellenmesi, bazen de çağımıza özgü yepyeni meselelerdir.
Bu sorunların çözümünde çağdaş içtihat yöntemleri kullanılması zorunludur. Temel amaç, dinle hayat arasında köprü kurmak ve yeni meselelerin dinî hükmünü belirlemektir. Müslümanların doğrudan Kur’an ve sünnetten hüküm çıkarmaları ideal olsa da, bu bilgi seviyesine herkesin ulaşması zor olduğundan, toplumda dinî ilimlerde uzman kişilere ihtiyaç vardır.
Kur’an, bilmeyenlerin ehil kişilere sormalarını tavsiye ederek bu yaklaşımı destekler. Bu süreç zamanla fetva kurumlarının oluşumuna zemin hazırlamıştır. Günümüzde Türkiye’de ve diğer ülkelerde panel, çalıştay ve kongre gibi etkinliklerle güncel fıkıh meseleleri tartışılmakta; Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu da bu alanda önemli bir rol üstlenmektedir.
📚KAVRAMLAR:
- Fetva: Müslümanların hayatlarında karşılaştıkları problemler için, alanında uzman fıkıh âlimleri tarafından sunulan çözüm önerisidir.
- İcma: Hz. Peygamber’in (sav) vefatından sonra, İslam âlimlerinin Kur’an-ı Kerim ve sünnetten hareketle bir konuda fikir birliğine varmalarıdır.
- İçtihat: Kur’an-ı Kerim ve hadislerden delil çıkarma yeteneğine sahip fıkıh âlimlerinin, doğrudan hüküm bulunmayan meseleler için yeni hükümler üretme çabasıdır.
- Kıyas: Hakk ında doğrudan hüküm bulunmayan bir meselenin, ortak nitelik veya benzerlik esas alınarak Kur’an veya sünnette hükmü belirtilmiş başka bir meseleye kıyasla çözümlenmesidir.
- Müçtehit: Kur’an-ı Kerim ve sünnet çerçevesinde yeni meseleler hakkında hüküm çıkarabilecek bilgi ve yetkinliğe sahip İslam hukukçusudur.
Günümüzde ortaya çıkan dinî meselelerin çoğu, geçmişte örneği bulunmayan yeni konulardır. Bu nedenle doğrudan Kur’an, sünnet veya klasik fıkıh kitaplarında çözüm bulunamayabilir. Bu yeni meseleler, Kur’an’ın genel ilkeleri, Hz. Peygamber’in sünneti, sahabe uygulamaları ve fıkhın ana prensipleri ışığında içtihat yoluyla değerlendirilmektedir. Çözüm ararken bazı temel esaslara uyulması gerekir:
- Çözüm önerileri fıtrata ve insan onuruna aykırı olmamalı; temel ahlaki değerlere zarar vermemelidir.
- Meseleler, farklı uzmanlık alanlarından destek alınarak, kolektif akılla ve çok yönlü bir yaklaşımla incelenmelidir.
- Çözümler belirlenirken İslam’ın ana gayeleri (insana fayda sağlamak, zararı uzaklaştırmak) göz önünde bulundurulmalıdır.
- Zarurat-ı diniyye olarak bilinen temel dinî esaslara (iman şartları, İslam’ın farzları, haramlar gibi) aykırı hükümler üretilemez.
- Tüm çözümler, insanların can, mal, nesil, akıl ve din güvenliğini koruma amacını taşımalıdır.
