Cihad, İslam’da “Allah yolunda mücadele” anlamına gelir ve pek çok farklı düzeydeki mücadeleyi kapsar. Bu mücadele, bireyin iç dünyasındaki kötülükle savaşmaktan toplumsal adaletin sağlanmasına kadar uzanan geniş bir yelpazeyi içerir. İslam’ın temel kaynaklarında, cihadın yalnızca silahlı mücadeleye indirgenmediği; esas olarak kalp, irade ve davranışların arınması için verilen içsel bir savaş olduğu vurgulanır. Bu yönüyle cihad, müminin kişisel gelişiminde, toplumsal uyumda ve adaletin tecellisinde önemli bir yer tutar.
⭐ Cihat kime karşı yapılır?
- İnsanın kendi nefsine karşı
- Şeytana karşı
- Düşmana karşı
Klasik İslam düşüncesinde cihad, iki ana boyutta ele alınır: Büyük cihad ve küçük cihad.Büyük cihad, bireyin kendi nefsiyle mücadelesini, yani içsel arınma, günahlardan uzak durma ve manevi olgunlaşmayı ifade eder. Bu mücadele, kişinin sürekli kendini yenileme çabası olarak görülür. Küçük cihad ise, gerektiğinde toplumu koruma, haksızlığa karşı durma ve adaleti savunma amacıyla yapılan fiziksel mücadeleyi ifade eder. Her iki boyutta da İslam, cihadı dengeli, ölçülü ve hakka dayalı bir çaba olarak tanımlar; gereksiz şiddetten uzak durulması, masumların zarar görmemesi gibi etik kurallar çerçevesinde değerlendirilir. Genel bir tanımlama ile cihat, Allah’ın (cc) rızasını kazanmak için nefsin ve şeytanın isteklerine karşı koymanın yanında vatana saldıran düşmanlarla bireysel ve toplumsal anlamda mücadele edilerek gerçekleştirilen bir ibadettir.
Cihat kavramı, İslam düşüncesinde yalnızca tek başına değerlendirilmez; ceht, mücahede, davet, tebliğ, irşat, emir bilmaruf nehiy en münkir, kıtâl/mukatele ve şehadet gibi birçok ilgili kavramla birlikte ele alınır. Bu kavramlardan ceht, bir işi başarmak için gösterilen güç, gayret ve çabayı ifade ederek cihatın temelini oluşturur. Mücahede ise, “Allah uğrunda hakkıyla mücahede ediniz…” ayetinde de belirtildiği gibi, müminin nefsinin ve şeytanın kötülüklerine karşı verdiği mücadeleyi tanımlar. Ayrıca davet kavramı, insanları doğruya çağırarak inanç ve amel konusunda yol göstermeyi amaçlar; bu yönüyle cihadın ilk ve en temel safhası olarak değerlendirilebilir.
Cihadın sosyo-politik boyutu, toplum içindeki adaletin ve hakkaniyetin sağlanmasına yönelik bir çabayı içerir. Müminler, toplumsal düzenin bozulduğu veya haksızlıkların arttığı durumlarda, sivil toplum alanında veya meşru müdafaa çerçevesinde müdahale ederek, iyiliğin yerleşmesine destek verir. Aynı zamanda, Allah yolunda verilen mücadele, bireyin ruhani yönünü güçlendiren bir unsur olup, sabır, özveri, fedakarlık ve disiplin gibi değerlerin kazanılmasına vesile olur. Bu açıdan bakıldığında, cihad; hem birey hem de toplum için sağlıklı ve yapılandırıcı bir dönüşüm aracıdır.
İslam’da cihad, asla kuraldışı, keyfi veya yıkıcı bir şiddet biçimi olarak yorumlanmaz. Dinî metinlerde, cihadın sıkı kurallar ve ilke doğrultusunda yapılması gerektiği, temel insan haklarına saygı gösterilmesi, masumların korunması ve düşmanlık durumunda bile adaletin sağlanması gerektiği belirtilir. Bu bağlamda, cihad, toplumsal düzene zarar verici unsurların önüne geçmeyi ve hak ile adaletin tecelli etmesini sağlamak amacıyla, ölçülü ve bilinçli bir çaba olarak değerlendirilir. Mümin, Allah yolunda mücadele ederken hem kişisel hem de toplumsal hayatında ahlaki ve etik değerleri gözeterek hareket etmelidir.
Cihatla bağlantılı önemli bir kavram şehadettir. İslam inancında, Allah yolunda veya din, vatan, namus, can ve mal gibi kutsal değerleri korumak için canını feda eden müminlere şehit denir; bu durum şehadet olarak adlandırılır. Müslüman Türk milleti, asırlardır dinini, vatanını ve diğer kutsal değerlerini korumada şehadeti yüce bir mertebe olarak kabul etmiştir.
Allah yolunda verilen cihad, bireyin yaşamındaki her alanda dürüstlüğü, adaleti ve özveriyi ön plana çıkaran geniş kapsamlı bir mücadeledir. Mümin, cihadı sadece silahlı mücadele olarak algılamamalı; aynı zamanda kendini geliştirme, topluma faydalı olma ve içsel olgunlaşma aracı olarak görmelidir. Hem bireysel hem de toplumsal düzeyde denge, ölçülülük ve ahlaki değerlerin benimsenmesi, cihadın gerçek anlamıyla tecelli edebilmesinin anahtarıdır. Bu nedenle, cihad; sürekli bir kendini yenileme ve toplumsal iyiliğe katkı sağlama çabası olarak, modern yaşamın her alanında da önemini korumaktadır.
