Yasama Organı (TBMM) ve Oluşumu

• 1982 Anayasasında Yasama organı, Üçüncü Kısım – Cumhuriyetin Temel Organları – Birinci Bölümde düzenlenmiştir.
• Yasama organı üçüncü kısımda düzenlenmiş olsa da Anayasanın Genel Esaslar kısmında da egemenlik ve yasama yetkisine yer veren hükümler vardır.

Madde 6 – Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.
Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır.
Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.
Madde 7 – Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.

• Egemenlik kayıtsız şartsız Milletindir.
• Türk milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır. Burada kastedilen yetkili organlar ardında gelen maddelerle düzenlenmiş olan yasama, yürütme ve yargı organlarıdır.
• Egemenliğin kullanılması hiçbir surette,
  • Hiçbir kişiye,
  • Zümreye,
  • Sınıfa bırakılamaz.
• Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.
• Yasama yetkisi Türk Milleti adına TBMM’nindir. Bu yetki devredilemez.

Yasama Fonksiyonu

• Devletin fonksiyonları olan yasama, yürütme ve yargı organları iki ölçütle birbirinden ayrılabilir.
  • Birincisi, işlemin hangi organın elinden çıktığına göre ayrıma tabi tuttuğu şekli ölçüt.
  • İkincisi ise, işlemin niteliğine, içeriğine ve türüne bakılarak ayrıma tabi tutulduğu maddi ölçüttür.
• Şekli ölçüte göre:
  • Yasama organı meclistir.
  • Yürütme organı Cumhurbaşkanı ve ona bağlı idari makamlardır.
  • Yargı organı ise bağımsız ve tarafsız mahkemelerdir.
• Maddi ölçüte göre:
  • Yasama fonksiyonu,
    • genel,
    • herkese uygulanabilir,
    • kişilik dışı,
    • uygulanmakla tükenmeyen,
    • sürekli ve objektif işlemleri içerir.
  • Yürütme fonksiyonu, kural işlemleri kişilere veya olaylara uygulayan sübjektif, bireysel, uygulanmakla tükenen somut işlemlerdir.
  • Yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkları veya aykırılıkları çözen ve karara bağlayan işlemleri içerir.
• Devletin üç fonksiyonu birbirinden ayrılmakla beraber bazı durumlarda birbirine benzer işlemleri de vardır.
• Yürütme organının kararname, yönetmelik gibi düzenleyici işlemleri(yasama benzeri),
• Yasama organının milletvekilliğinin kaldırılması, gerekli yerlere yaptığı üye seçimleri,
• Yargı organının kendi mensuplarına ilişkin özlük işlemleri(idari işlemler), içtihadı birleştirme kararları(yasama benzeri), disiplin kararları (yargı benzeri).

Yasama İlkeleri

• Anayasa madde 7’de de belirtildiği üzere yasama yetkisi Meclisindir, bu yetki devredilemez.
• Yasama yetkisinin üç özelliği bulunmaktadır.
• Genelliği – Anayasaya aykırı olmamak üzere, her konuda, dilediği kadar ayrıntılı düzenleme yapma yetkisi.
  • İstisnası:
    • Olağan CB kararnamesi,
    • Devlet Denetleme Kurulunun münhasıran CB kararnamesiyle kurulması,
    • Bakanlıkların münhasıran CB kararnamesiyle kurulması,
    • MGK Genel Sekreterliğinin münhasıran CB kararnamesiyle kurulması,
    • Üst kademe kamu yöneticilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esasların münhasıran CB kararnamesiyle düzenlenmesi.
• Aslilik – Kaynağını doğrudan Anayasadan aldığı yetkiye dayandırarak araya başka bir yetki amacı taşıyan işlem girmeden doğrudan, aracısız olarak düzenleme yapabilme yetkisi.
  • İstisnası: Olağan CB kararnamesi.
• Devredilemezlik: Anayasada da düzenlendiği üzere yasama yetkisi devredilemez.

1982 Anayasasında Yasama ile İlgili Hükümler

TBMM Milletvekili Sayısı

Madde 75 –Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altıyüz milletvekilinden oluşur.

• 2017 yılı Anayasa değişikliği ile milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılmıştır. 24 Haziran 2019 tarihinde yapılan seçimlerle birlikte artık TBMM’de 600 milletvekili görev yapmaktadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Seçim Dönemi

Madde 77 – Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde 101 inci maddedeki usule göre ikinci oylama yapılır.

• Genel Seçimler: TBMM seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 YILDA bir aynı günde yapılır.
• Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.
• Cumhurbaşkanının ilk oylamada seçilememesi halinde 101. maddeye göre ikinci oylama yapılır.
• Geçmişten günümüze meclis vekil sayıları;
  • 1982 – 400 mv
  • 1987 – 450 mv
  • 1995 – 550 mv
  • 2018 – 600 mv
• Geçmişten günümüze seçim süreleri;
  • 1924 – 4 yıl
  • 1961 – 4 yıl
  • 2007 – 4 yıl
  • 1982 – 5 yıl (ilk hali)
  • 2018 – 5 yıl
• Cumhurbaşkanlığı seçim dönemleri 2018 yılında kadar 7 YIL olarak düzenlenmişken yapılan değişiklikle artık 5 YILDIR.
• Beş yıllık sürenin dolmasından önceki son pazar günü seçim günüdür.
• Oy verme gününden geriye doğru 60 GÜNLÜK sürenin ilk günü seçim başlangıç tarihidir.
• Erken Seçim: Erken seçim hususu yürütme kısmında 116. madde de düzenlenmiştir.

Seçimlerin Geriye Bırakılması ve Ara Seçimler

Madde 78 – Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde boşalma olması halinde, ara seçime gidilir. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez. Ancak, boşalan
üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına karar verilir.
Genel seçimlere bir yıl kala, ara seçimi yapılamaz.
Yukarıda yazılı hallerden ayrı olarak, bir ilin veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde üyesinin kalmaması halinde, boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk Pazar günü ara seçim yapılır. Bu fıkra gereği yapılacak seçimlerde Anayasanın 127 nci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uygulanmaz.

• Seçimlerin Geri Bırakılması: TBMM seçimleri sadece savaş sebebiyle 1 YIL geriye bırakılabilir. Geriye bırakma kararı yine TBMM tarafından alınır.
• Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa aynı usulle işlem tekrarlanabilir.
• Ara Seçimler: Ara seçimlerin yapılması da aynı madde de düzenlenmiştir.
• Ara seçim yapılması için aranan genel şartlar:
  • Ara seçim her seçim dönemi bir defa yapılabilir.
  • Genel seçimden 30 AY geçmedikçe ara seçime gidilemez.
  • Genel seçimlere 1 YIL kala ara seçim yapılamaz.
• Ara seçim iki durumda yapılabilir.
  • Birincisi, TBMM üyeliklerindeki boşalma, üye tamsayısının %5’ini (30 mv) bulduğu takdirde 3 AY içinde ara seçim yapılmasına karar verilir.
  • İkincisi, bir ilin veya seçim çevresinin, TBMM’de üyesi kalmaması halinde, boşalmayı takip eden 90 GÜNDEN SONRAKİ İLK PAZAR ara seçim yapılır.
• İkinci durumda yapılacak ara seçimler için diğer genel şartların varlığı aranmaz.

Seçimlerin Genel Yönetimi ve Denetimi

Madde 79- Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.
Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi
ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçimi tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.
Yüksek Seçim Kurulunun ve diğer seçim kurullarının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler, salt
çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçerler.
Yüksek Seçim Kuruluna Yargıtay ve Danıştay’dan seçilmiş üyeler arasından ad çekme ile ikişer yedek üye ayrılır. Yüksek Seçim Kurulu Başkanı ve Başkanvekili ad çekmeye girmezler.
Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halkoyuna sunulması,
Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi işlemlerinin genel yönetim ve denetimi de milletvekili seçimlerinde uygulanan hükümlere göre olur.

• Seçimler yargı organlarının genel denetim ve yönetimi altında geçer.
• Seçimlerin denetiminden sorumlu organ olan YSK Yasama başlığı altında düzenlenmiştir.
• YSK, yüksek mahkeme değildir, 1950 yılında kurulmuş olup 1961 Anayasası ile anayasal kurum olmuştur.
• YSK üyelerinin seçimi:
  • Yüksek Seçim Kurulu, 7 asıl – 4 yedek üyeden oluşur.
  • 4 asıl – 2 yedek üye, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından, üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla seçilir.
  • 3 asıl – 2 yedek üye Danıştay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından, üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla seçilir.
  • YSK üyelerinin görev süresi 6 YILDIR. Süresi biten üye tekrar seçilebilir.
• YSK üyeleri kendi arasında salt çoğunluk ve gizli oyla bir başkan ve başkanvekili seçer.
• Ad çekme usulü ise 2’şer yedek üye ayrılır. YSK Başkanı ve vekili bu usule girmez.
• YSK kararlarını salt çoğunlukla verir. Eşitlik halinde Başkanın bulunduğu tarafın görüşü kabul edilir.
• YSK prensip kararları 15 GÜN içinde Resmi Gazetede yayımlanır. Diğer kararları ise YSK resmi sitesinde yayımlanır.
• Görevleri:
  • YSK’nın görevlerinin bir kısmı Anayasa’da hüküm altına alınmıştır. Ayrıca 7062 Sayılı Kanında da YSK görevlerine yer verilmiştir.
  • Tüm seçimlerin başlamasından bitimine kadar yönetimi ve bütün işlemlerini yapmaya yetkilidir.
  • Seçim çevreleri ve milletvekili sayılarını, nüfus sayım sonuçlarının açıklanmasından itibaren 6 AY içinde tespit eder ve Resmi Gazete, radyo ve televizyonlarda ilan eder.
  • Seçim tutanaklarını kabul eder, Cumhurbaşkanının seçildiğine dair tutanağı tutar.
  • Adaylığa dair itirazları kesin karara bağlar.
  • Seçimden sonra, süresi içinde yapılan seçimin sonucuna etkili olacak, tutanağın iptalini gerektirecek mahiyetteki itirazları, alt kurullara yapılanları ve süresine dikkat etmeksizin karara bağlar.
  • Güvenlik amacıyla, vali veya il seçim kurulu başkanının oy verme gününden en geç 1 AY önce talepte bulunması halinde sandıkların taşınmasına, birleştirilmesine, seçmen listelerinin düzenlenmesine, ilanına karar verir. (Muhtarlık seçimleri hariç.)
  • Yatağa bağımlı seçmenlerin oy kullanması için seyyar sandık kurulu kurulmasına, usul ve esasları belirler. (Muhtarlık seçimleri hariç.)
  • Genel, yerel veya ara seçimlerden önce adayların seçilme şartlarını sağlayıp sağlamadığını inceler ve ilan eder, buna karşı itirazları sonuçlandırır, şartları sağlamayan adayların adaylığını iptal eder.
  • Seçilmeye engel durum seçimden sonra ortaya çıkmışsa verilen tutanak yine YSK tarafından iptal edilir.
• İtirazlar:
  • İlçe Seçim Kurulu kararlarına karşı İl Seçim Kuruluna,
  • İl Seçim Kurulu kararlarına karşı YSK’ya itiraz edilebilir.
  • YSK’nın vereceği kararlara itiraz edilemez, kararları kesindir.
• Seçilen bir kişinin sağladığı şartlar sonradan değişir ve seçilme yeterliliğini yitirmesi halinde buna YSK bakmakla görevli değildir. (Örneğin mahalli idare organlarının feshi Danıştay kararı ile gerçekleşir.)