TBMM İç Tüzüğü

• Meclisin yöntemsel bağımsızlık ilkesi gereği kendi çalışma esas ve usullerini kendi belirlediği, yürütme organına karşı bağımsızlığını ifade eden belge TBMM İç Tüzüğüdür.
• Şekli yönden parlamento kararı olmakla beraber kural-işlem niteliğinde maddi yönü de olan tek parlamento kararıdır.
• İçtüzük teklifi veya değişiklik sadece milletvekilleri tarafından teklif edebilir. Teklif Anayasa Komisyonunda incelenir ve Genel Kurulda görüşülür. Kabul edilmesi halinde TBMM Başkanı tarafından Resmi Gazetede yayımlanır.
• İçtüzüğe karşı anayasa denetimine başvurmak mümkündür. Ancak itiraz edilemez, sadece iptal davası açılabilir.

I. İçtüzükte Düzenlenen Bazı Kavramlar

• Tabloda verilen kavramlar TBMM İçtüzüğü 1. ve 8. maddelerde belirtilmiştir.

Yasama Yılı	1 Ekim’den başlayıp 30 Eylül’de sona eren süredir. Genel Kurul her yıl 1 Ekim tarihinde çağrısız toplanır. (Olağanüstü toplantılar hariç.)
Yasama Dönemi	İki milletvekilliği genel seçimi arasındaki TBMM süresidir.
Birleşim	Genel Kurulun bir günde açılan toplantısıdır.
Oturum	Bir birleşimin ara ile bölünen kısımlarıdır.
Üye Tamsayısı	Üye tamsayısı altı yüzdür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde boşalma olması üye tamsayısını değiştirmez.
İlk Toplantı	Milletvekili genel seçimlerinin kesin sonuçlarının YSK tarafından ilanından itibaren 3. GÜN saat 14.00’da Genel Kurul çağrısız toplanır.
Andiçme	Andiçme, her milletvekilinin Anayasadaki metni kürsüden yüksek sesle aynen okuması suretiyle olur. Milletvekilleri; seçim çevresi, soyadı ve adlarının alfabe sırasına göre andiçerler. Andiçme töreninde bulunmayan milletvekilleri veya ara seçimde milletvekili seçilenler, katıldıkları ilk birleşimin başında andiçerler. Milletvekilleri andiçerek göreve başlarlar. Andiçmekten imtina eden milletvekilleri, milletvekili sıfatından kaynaklanan haklardan yararlanamazlar. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, atandıkları tarihten sonra yapılan ilk birleşimde andiçerler.
Ara Verme	15 günü geçmemek üzere Meclisin çalışmalarını ertelemesi. (İçtüzük) Türkiye Büyük Millet Meclisinin ara verme kararı alması, Danışma Kurulunun bu konudaki görüşü alındıktan sonra teklifi Genel Kurulca oylanması suretiyle olur.
Tatil	TBMM çalışmalarının bir süre ertelenmesidir. Danışma Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurulca başka bir karar alınmadıkça Türkiye Büyük Millet Meclisi 1 Temmuz günü tatile girer. Bir yasama yılı içinde 3 aydan fazla tatil yapılamaz.
Tatil ve Ara Vermede Toplantı	Meclis tatildeyken aşağıdaki kişiler tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir. – Cumhurbaşkanı, – Meclis Başkanı tarafından doğrudan, – Meclis üyelerinin 1/5’inin (120 mv) yazılı istemi üzerine, Meclis Başkanı tarafından. Ara verme veya tatil sırasında toplanan meclis, toplanma gerekçesi konuyu görüşmeden tatile veya ara vermeye devam edemez. TBMM Başkanı, 120 milletvekilinin toplantı talebine 7 GÜN içinde cevap vermelidir. Bu çağrılarda, toplantı gün ve saatinin ve bu toplantıyı gerektiren konunun belirtilmiş olması şarttır. Birleşim yeterli çoğunlukla açılabildiği takdirde, Başkan, ilk önce çağrı yazısını okutur ve bu toplantıyı gerektiren konu görüşülür. Konu üzerinde gerekli işlemler tamamlanınca, TBMM çalışmalarına devama karar vermediği takdirde, tatile veya ara vermeye devam olunur. Yeterli çoğunluk sağlanamazsa çağrı düşer.

II. TBMM Yapısı

A. Başkanlık Divanı

a. Geçici Başkanlık Divanı

• Yasama döneminin ilk birleşiminden yeni Meclis Başkanı seçilene kadar en yaşlı milletvekili geçici Başkanlık görevini yapar. İkinci yaşlı üye ise geçici Başkanvekilliğini yapar.
• İlk birleşimdeki en genç 6 milletvekili, geçici katip üyeler olarak görev yapar.
• Başkanlık Divanı;
  • Bir Başkan
  • Dört Başkanvekili
  • Yedi Katip Üye
  • Üç İdare Amirinden oluşur.
• Danışma Kurulunun teklifi üzerine Genel Kurul, gerektiğinden katip üyeler ile idare amirlerinin sayısını artırabilir.
• Meclis Başkanının seçimi bir önceki yazıda işlenmiştir. Buna göre;
  • Siyasi parti grupları Başkanlık seçimlerinde aday gösteremez.
  • TBMM Başkan adayları, meclis üyeleri arasında gizli oyla seçilir.
  • Yeni seçilen Meclisin toplanmasından itibaren 5 GÜN içinde, Başkan adayları divana bildirilir.
  • Aday gösterme süresinin bitiminden itibaren 5 GÜN içinde seçim tamamlanır.
  • Başkanın seçimi dört turlu bir oylama ile gerçekleşir.
    • 1. Tur – Meclis üye tamsayısının 2/3’ü
    • 2. Tur – Meclis üye tamsayısının 2/3’ü
    • 3. Tur – Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu (301)
    • 4. Tur – Üçüncü oylamada en çok oy alan iki aday arasından, dördüncü turda en çok oyu alan seçilir.
• Başkanlık için bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenin görev süresi iki, ikinci devre için seçilenin görev süresi üç yıldır.
• İkinci devre için yapılacak Başkanlık seçimleri, Meclis Başkanının süresinin dolmasından 10 GÜN önce başlar ve 5 GÜN içinde Başkanlık Divanına bildirilir.
• Meclis Başkanı, siyasi parti gruplarının, parti grupları arasındaki oranına göre Divandaki görev yerlerini tespit eder ve Danışma Kuruluna bildirir.
• Başkanvekilliklerinden iki tanesi Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğuna sahip olan siyasi parti grubuna ait olmak üzere yukarıda belirtilen orana göre dağıtılır.
• Katip üyeler ile idare amirlerinin görev dağılımı ise Danışma Kurulunun görüşü alındıktan sonra Genel Kurul tarafından belirlenir.
• Siyasi parti grupları kendilerine düşen görevler için adaylarını gösterir ve Genel Kurul tarafından işaret oyuyla oylama yapılmak üzere belirlenmiş olur.
• Başkanlık Divanı için bir yasama döneminde iki seçim yapılır. Birinci seçilenlerin görev süresi 2 YIL, ikinci seçimde seçilenlerin görev süresi 3 YILDIR.
• Başkanvekillikleri, katip üyeler veya idare amirleri arasında boşalma olması durumunda yeni seçilen süreyi tamamlar.

b. Başkanlık Divanında Boşalma Olması

• Başkanlıkta boşalma olması halinde, yeni Başkana seçilene kadar, en yaşlı Başkanvekili, Geçici Başkanlık görevini yerine getirir.
• Divanın diğer üyeliklerinde boşalma olması halinde, eksik üyelik tamamlanana kadar Divanın görev ve yetkisi aynen devam eder. Eksik üyelik en kısa zamanda tamamlanır.
• Mensup olduğu siyasi parti ile üyelik bağı sona eren veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde grup kurma hakkını kaybeden bir siyasi parti mensubu üyenin, Başkanlık Divanındaki görevi kendiliğinden sona erer. Bu takdirde de yukarıdaki işlemler uygulanır.
• Siyasi parti gruplarının oranlarında değişiklik olması halinde Başkanlık Divanı tarafından bu tespit edilir ve gerekirse yeniden İçtüzük 11.maddeye göre işlem yapılır.

c. Başkanlık Divanının Görevleri

• Başkanlık Divanı, kanunlar ve İçtüzük gereği verilen görevleri yerine getirir.
• Oylama veya seçimlerde yanlış olduğu iddia edilirse Başkan usul görüşmesi açabilir ve gerekirse düzeltme yapar. Yanlışlık birleşimden sonra anlaşılırsa Başkan, Divanı toplar ve izlenecek yolu kararlaştırır.
• Başkan, kendisine ait görevlerin yerine getirilmesi bakımından gerekli görürse, Divanın görüşünü alabilir.

d. Başkanlık Divanını Toplantı Yeter Sayısı

• Divanın toplantı yeter sayısı üye tamsayısının salt çoğunluğudur. Karar yeter sayısı ise hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğudur.
• Divan üyelerinden birine yönelik şikayet söz konusu ise bu konuda şikayet edilen kişi hariç diğer üyelerin tamamı toplantı yeter sayısıdır.
• Başkan veya vekil olarak görevlendirdiği Başkanvekili hazır bulunmadan Divan toplanamaz ve karar alamaz.

e. Başkanın Görevleri

• İçtüzük madde 14’te Başkanın görevleri sayılmıştır. Buna göre;
  • Türkiye Büyük Millet Meclisini Meclis dışında temsil etmek;
  • Genel Kurul görüşmelerini yönetmek;
  • Tutanak dergisi ile tutanak özetini düzenlenmesini denetlemek;
  • Başkanlık Divanına başkanlık etmek ve Divanın gündemini hazırlamak;
  • Danışma Kuruluna başkanlık etmek;
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarını denetlemek; işlerde
    birikme olması halinde komisyon başkanı ve üyelerini uyarmak ve durumu Genel Kurulun bilgisine sunmak;
  • Başkanlık Divanı kararlarını uygulamak;
  • TBMM idari ve mali işleri ile kolluk işlerini yürütmek ve denetlemek;
  • Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet
    Meclisi Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu” aracılığıyla Meclisi ve çalışmalarını yurt içinde ve yurt dışında tanıtıcı tedbirler
    almak ve yayın yapmak;
  • Kendisine Anayasa, kanunlar ve içtüzükler gereğince verilen görevleri yerine getirmek.
• Başkan, özürlü olduğu veya TBMM toplantı halinde iken Ankara dışında bulunduğu zaman, görevlerini yerine getirmek üzere, Başkan vekillerinden birisini kendisine yazıyla vekil olarak tayin eder.
• Başkan, TBMM Başkanlığına ayrılan resmi konaklarda oturur.

f. Başkanvekillerinin Görevleri

• İçtüzük 15. madde de Başkanvekillerinin görevleri sayılmıştır. Buna göre;
  • Başkanın yerine Genel Kurul görüşmelerini yönetmek ve yönettiği oturumlarla ilgili tutanak dergisi ile tutanak özetinin düzenlenmesini gözetmektir.
  • Başkanvekillerinin hangi birleşim veya oturumları yöneteceklerine Başkan karar verir.

g. Katip Üyelerin Görevleri

• İçtüzük 16. maddede Katip Üyelerin görevleri düzenlenmiştir. Buna göre;
  • Tutanakların tutulmasını denetlemek;
  • Tutanak özetlerini yazmak;
  • Genel Kurulda evrak okumak;
  • Yoklama yapmak;
  • Oyları saymak;
  • Seçimlerin düzen ve dürüstlük içinde geçmesini denetlemek;
  • Söz sırasını kaydetmek.

ğ. İdare Amirlerinin Görevleri

• İçtüzük madde 17’de İdare Amirlerinin görevleri düzenlenmiştir. Buna göre;
  • TBMM’nin idari ve mali işleri ile kolluk işlerini Meclis Başkanının talimatına uygun olarak yürütmekle Başkana yardımcı olmak:
  • Özel törenleri idare etmek;
  • TBMM bütçesine ilişkin tekliflerini Başkana sunmak;
  • Genel ve özel giriş kartlarını dağıtmak;
• İdare Amirleri; sükun ve düzenin korunması, görüşmelerin açıklık ve serbestliğinin sağlanması ve gereken hallerde
  emniyet kuvvetinin kullanılmasında Başkanlığın yürütme vasıtalarıdır; ortak sorumluluk içinde görev yaparlar ve yetki
  kullanırlar; tatil ve ara verme sırasında sıra ile Ankara’da otururlar, bu sırayı Başkan tespit eder.

B. Siyasi Partiler ve Danışma Kurulu

• Siyasi Parti Grupları: En az 20 milletvekili ile TBMM’de siyasi parti grubu kurulabilir. Parti grubunun ilk kuruluşunda grup iç yönetmeliği ve her yasama döneminin başında o gruba ait milletvekillerin adı, soyadı ve seçim çevrelerini gösteren liste Meclis Başkanlığına verilir.
• Parti gruplarında sonradan meydana gelecek değişiklikler için en kısa zamanda işlem yapılır.
• Danışma Kurulu: Meclis Başkanı veya görevlendireceği Başkanvekili başkanlığında siyasi parti grup başkanları veya başkanvekilleri tarafından oluşturan, İçtüzükte belirtilen görevleri yerine getiren ve Başkanın istemi halinde danışma niteliğinde görüş bildiren kuruldur.
• Başkanın istemi veya bir siyasi parti başkanlığının talebi üzerine 24 SAAT içinde Danışma Kurulu toplanır.
• Madde 19/5 – İçtüzükte Danışma Kurulunun tespitine, teklifine veya görüş bildirmesine bağlanmış olan bütün hallerde, Danışma Kurulu, yapılan ilk çağrıda toplanamaz, oybirliğiyle tespit, teklif yapamaz veya görüş bildiremezse, Meclis Başkanı veya siyasi parti grupları ayrı ayrı, istemlerini doğrudan Genel Kurula sunabilirler. Bu durumda istemin oylanması ilk birleşimin gündemindeki Başkanlığın sunuşlarında yer alır. Danışma Kurulu önerileri görüşmesiz oylanır. Grup önerisinde ise öneriyi veren gruptan bir milletvekili beş dakikayı geçmemek üzere önerinin gerekçesini açıklayabilir. Açıklamanın ardından diğer gruplardan birer milletvekiline de isterlerse üçer dakika söz verilir. Danışma Kurulu ve grup önerileri konusunda Genel Kurulda işaret oyuyla karar verilir.

C. Komisyonlar

• Anayasa Komisyonu;
• Adalet Komisyonu;
• Milli Savunma Komisyonu;
• İçişleri Komisyonu;
• Dışişleri Komisyonu;
• Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu;
• Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu;
• Çevre Komisyonu;
• Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu;
• Tarım, Orman ve Köy İşleri Komisyonu;
• Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu;
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Hesaplarını inceleme Komisyonu;
• Dilekçe Komisyonu;
• Plan ve Bütçe Komisyonu;
• Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu;
• İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu;
• Avrupa Birliği Uyum Komisyonu;
• Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu;
• Dijital Mecralar Komisyonu.
• Plan ve Bütçe ve KİT komisyonları hariç, komisyonların her birinin üye sayısı, Danışma Kurulunun teklifi üzerine Genel Kurulca işaret oyuyla belirlenir.
• Komisyonlara seçilecek üyeler, siyasi parti gruplarının parti grupları toplam sayısı içindeki yüzde oranları dikkate alınarak belirlenir.
• Başkanlık Divanında yer ala üyeler komisyonlarda görev alamaz.
• Komisyonlarla ilgili daha detaylı bilgi için TBMM İçtüzüğü incelenebilir.

III. Genel Kurul

• Meclis gündemi şu kısımlardan oluşur:
  • Başkanlığın Genel Kurula sunuşları.
  • Özel gündemde yer alacak işler.
  • Seçim.
  • Oylaması yapılacak işler.
  • Meclis soruşturması raporları.
  • Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair ön görüşmeler.
  • Kanun teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler.
• Danışma Kurulu, Anayasa ve İçtüzük emredici hükümleri gereği, belirli bir sürede sonuçlanması gereken, gerekli, belirli bir konunun görüşüleceği özel gündem ve görüşmeler tespit edebilir.
• TBMM Genel Kurul toplantıları resmi tatile rastlamadığı sürece aşağıdaki günler ve saatlerde yapılır.
  • Salı – 15.00 ile 21.00
  • Çarşamba – 14.00 ile 21.00
  • Perşembe – 14.00 ile 21.00
• Danışma Kurulunun teklifi üzerine Genel Kurul başka günlerde veya saatlerde toplantı kararlaştırabilir.
• Meclis Başkanı, Genel Kurulda duyurulması zorunlu olan olağanüstü acele hallerde, en çok üç kişiye, 5’er dakikayı geçmemek üzere gündem dışı söz hakkı verebilir.
• Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, olağanüstü acele hallerde gündem dışı söz isterse, Başkan, bu istemi yerine getirir.
• Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların açıklamasından sonra, siyasî parti grupları birer defa ve onar dakikayı aşmamak üzere, konuşma hakkına sahiptirler. Grubu bulunmayan milletvekillerinden birine de beş dakikayı geçmemek üzere söz verilir.
• Görüşme sırasında komisyondan soru sormak isteyenler, yerlerinden soru sorarlar.
• Sorular konuşma bittikten sonra sırayla sorulur. Soru ve cevap süresi 10 dakikayı geçmez.
• Aksi belirtilmemişse, konuşma süreleri;
  • Siyasi partiler ve komisyonlar için – 20 Dakika
  • Üyeler için – 10 Dakika
  • İkinci defa yapılacak konuşmalar için – İlk verilen sürenin yarısı.
• Bütçe sunuş konuşmasını yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bir bakan yapar.
• Bütçe ve kesin hesap kanun teklifleri görüşülürken Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan oturuma katılabilir, görüş bildirebilir.
• Sayıştay Başkanı veya yetkilendireceği üyede gerekirse toplantılara katılabilir.
• Genel Kurula başkanlık eden Başkan veya Başkanvekili, asıl konu konuşulurken veya görüşülürken görüşünü açıklayamaz.
• TBMM Başkanı oylamalara katılamaz, Başkanvekili ise yönettiği oturumlarda oy kullanamaz.
• Görüşmelere katılmak isteyen bir Katip Üye Başkanlık kürsüsünde görevli ise, yerini bir diğerine bırakmak zorundadır.
• Genel Kurulda söz kesmek, şahsiyatla uğraşmak ve çalışma düzenini bozucu hareketlerde bulunmak yasaktır.
• Kürsüdeki üyenin sözü ancak Başkan tarafından, kendisini İçtüzüğe uymaya ve konudan ayrılmamaya davet etmek için kesilebilir.
• İki defa yapılan davete rağmen, konuya gelmeyen milletvekilinin aynı birleşimde o konu hakkında konuşmaktan menedilmesi, Başkan tarafından Genel Kurula teklif olunabilir. Genel Kurul, görüşmesiz işaret oyu ile karar verir.
• Kapalı Toplantı: Bir siyasi parti grubu veya 20 milletvekilinin yazılı istemi üzerine kapalı toplantı yapılabilir.
• Kapalı oturumlarda bulunması gerekenler hariç diğer herkes dışarı çıkarılır.
• Kapalı oturumlardaki konuşmalar, tutanaklar Devlet sırrı olarak saklanır ve açıklanmaz. Ancak toplantının üzerinden 10 YIL geçtikten sonra tutanaklar açıklanır. Danışma Kurulu teklifi üzerine bunların daha erken veya geç açıklanmasına Genel Kurul işaret oyuyla karar verir.
• Kapalı oturumu gerektiren durum ortadan kalktıktan sonra Başkanın teklifi üzerine Genel Kurul işaret oyuyla açık toplantıya geçebilir.

IV. Oylama Usulleri

• Meclis İçtüzüğünde üç çeşit oylama belirtilmiştir.

A. İşaretle Oylama

• Üyelerin el kaldırmasıyla, gerekli hallerde ayağa kalkmasıyla yapılır. Beş üye ayağa kalkarak olumlu ve olumsuz oyların bölünerek sayımını talep edebilir.
• Anayasa, kanunlar veya İçtüzükte açık oylama veya gizli oylama yapılacağı belirtilmemiş oylamalar işaretle yapılır.
• İçtüzükte işaretle oylama yapılacağı belirtilen durumlarda işaretle oylama yapılması zorunludur.
• İşaretle oylamada olumlu oylar, olumsuz oylardan fazlaysa, oya konan husus kabul edilmiş; aksi halde, reddedilmiş olur. Genel Kurulda bulunup da oya katılmayanlar yeter sayıya dahil edilirler.

B. Açık Oylama

• Milletvekillerinin ad, soyad ve seçim çevrelerinin yazılı olduğu pusularla oy kullanıp elektronik olarak sayılmasıyla kullanılabilir. Bir diğer şekilde ise ad cetveline göre milletvekillerinin ayağa kalkıp ”kabul”, ”çekimser” veya ”ret” şeklinde yüksek sesle bağırması ve Katip Üyenin sayımı ile sonuçlandırılabilir.
• Oy pusulalarının toplanması kürsüde bulunan bir kutuya oy pusulalarının atılması suretiyle olabileceği gibi kutuların özel görevliler tarafından sıralar arasında dolaştırılması suretiyle de yapılabilir. Açık oylama şekillerinden birine başvurulması, Genel Kurulun kararına bağlıdır.
• İçtüzük madde 142’ye göre aşağıdaki hallerde açık oylama zorunludur:
  • Merkezi yönetim bütçe kanunu, bütçe kanununda değişiklik yapılması, ek ödenek aktarılması, geçici bütçe kanunu teklifi,
  • Vergi, resim ve harçlar konulması, kaldırılması, eksiltilmesi, artırılması dair kanun teklifleri,
  • Merkezi yönetim kesin hesap kanun teklifi,
  • Milletlerarası andlaşmaların onaylanması, belli hükümlerin yürürlüğe konması hakkındaki katılma bildirilerinin yapılmasının uygun bulunması hakkındaki kanun tekliflerinin tümü,
  • Uzun vadeli kalkınma planının tümü,
  • Ve İçtüzüğün emredici hükümleriyle belirtilen diğer hususların oylanması açık oylama ile yapılır.
• İşaret oyu veya gizli oyun zorunlu olmadığı durumlarda 15 milletvekilinin yazılı istemi ile açık oylama talep edilebilir.
• Önerge oylanmadan önce açık oylama yapılması önergesi Başkanlığa verilmelidir. Başkanlık önerge verenlerin Genel Kurulda olup olmadığını tespit etmelidir. Oylamaya ilk olarak açık oylama önergesi veren üyelerden başlanır. Önergeyi veren kişilerden en az 15’i Genel Kurulda bulunmazsa veya eksik imza milletvekilleri tarafından kabul edilmezse veya oylamaya katılmazlarsa, açık oylama talebi düşer.
• Açık oylama önergesinde imzası bulunanlardan en az 15 milletvekilinden herhangi birinin oyunu kullanmadığı anlaşılırsa, yapılan oylama işaret oyu niteliğinde kabul edilir.
• Birden fazla husus hakkında açık oylama yapılması gerekiyorsa, açık oylama işlemleri, oy pusulalarının değişik kutulara aynı zamanda atılması suretiyle de yapılabilir.
• Oya konulan bütün hususlar, anayasada, kanunlarda veya İçtüzükte ayrıca hüküm yoksa, toplantıya katılan milletvekillerinin salt çoğunluğuyla kararlaştırılır.

C. Gizli Oylama

• Üzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlak pusulanın kürsüden kutuya atılması suretiyle gerçekleştirilir. Gizli oylamada olumlu, olumsuz ve çekimser oylar renklerle belli edilir. Buna göre;
  • Beyaz yuvarlak – olumlu oy
  • Yeşil yuvarlak – çekimser oy
  • Kırmızı yuvarlak – olumsuz oy
• Gizli oylama, Anayasa veya kanunun açık oylamayı zorunlu bulduğu hallerde ve İçtüzüğün işaretle oylamayı zorunlu bulduğu durumlarda veya açık oylamanın İçtüzük uyarınca talep ile yapıldığı durumlarda yapılmaz.
• Gizli oylama yapılabilmesi için 20 milletvekilinin önerge vermesi ve önergenin Genel Kurulda kabul edilmesi gerekir. Oylama işaret oyuyla görüşmesiz olarak yapılır.

V. Disiplin Cezaları

• İçtüzükte üç çeşit disiplin cezası öngörülmüştür. Bunlar;
  • Kınama
  • Uyarma
  • Meclisten geçici olarak çıkarma.

A. Uyarma

• Uyarma cezasını gerektiren haller şunlardır :
  • Söz kesmek;
  • Sükuneti ve çalışma düzenini bozmak;
  • Şahsiyatla uğraşmak.
• Uyarma cezasının verilmesi takdiri Başkana aittir.
• Savunma yapmak isteyen milletvekiline oturum veya birleşim sonu söz verilebilir, Başkan daha öncede söz verebilir.
• Milletvekilinin açıklamasını yeterli bulursa Başkan cezayı kaldırır, yeterli bulmazsa cezayı kaldırmaz.
• Milletvekili bir birleşimde iki uyarma cezası almışsa bu tutanakta belirtilir. Başkanın teklifi üzerine Genel Kurulda görüşmesiz olarak işaret oyuyla milletvekili söz söylemekten yasaklanabilir.

B. Kınama

• Kınama cezasını gerektiren haller İçtüzük 160. maddede belirtilmiştir.
• Madde 160’a göre kınama cezasını gerektiren haller şunlardır :
  • Aynı birleşimde iki kere uyarma cezası aldığı halde bunu gerektiren hareketten vazgeçmemek;
  • Bir ay içinde üç kere uyarma cezasına uğramış olmak;
  • Kaba ve yaralayıcı sözler sarf etmek ve hareketler yapmak;
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi bina, tesis, eklenti ve arazisine
    silahlı olarak girmek;
  • Mecliste gürültü ve kavgaya sebep olmak veya Meclisin görevini yerine getirmesini önlemek için toplu bir harekete girişilmesine önayak olmak.
  • Genel Kurulun çalışma düzenini ve huzurunu bozucu döviz, pankart ve benzeri materyali getirmek ve kullanmak.
• Ceza alan milletvekilinin bir aylık ödeneği ve yolluğunun üçte biri kesilir.

C. Meclisten Geçici Çıkarma

• Meclisten geçici çıkarma cezası aşağıdaki hallerde verilir:
  • Aynı birleşim sırasında üç kere kınama cezasına uğramak;
  • Bir ay içinde beş kere kınama cezası almak;
  • Görüşmeler sırasında Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet
    Meclisine, Başkanına, Başkanlık Divanına, Başkanlık görevini yerine getiren Başkanvekiline, milletvekiline, Türk Milletinin
    tarihine ve ortak geçmişine, Anayasanın ilk dört maddesinde çerçevesi çizilen Anayasal düzene hakaret etmek ve sövmek,
    Türkiye Cumhuriyetinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü esasında Anayasada düzenlenen idari yapısına aykırı tanımlamalar yapmak;
  • Görüşmeler sırasında halkı veya Devlet kuvvetlerini yahut kamu organ, kuruluş ve görevlilerini kanun dışı hareketlere, ayaklanmaya veya Anayasa hükümlerini bozmaya teşvik veya tahrik etmek;
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna ve komisyonlara
    silahlı olarak girmek;
  • Meclis yapıları yahut eklentileri içinde yasak bir eylemde bulunmak;
  • Fiili saldırıda bulunmak.
• Meclisten geçici olarak çıkarma cezası, en çok üç birleşim için verilir.
  Bu ceza, verilir verilmez derhal yerine getirilir. Bu cezaya uğrayan milletvekili cezasının yerine getirilmesine karşı gelirse, Başkan, oturumu derhal kapatarak o milletvekilinin salondan çıkartılmasını İdare Amirlerinden ister.
• Bu cezaya çarptırılan milletvekili, Türkiye Büyük Millet Meclisinin Genel Kurul, komisyon, Başkanlık Divanı ve Danışma Kurulu çalışmalarına cezası süresince katılamaz.
• Ceza alan milletvekili izin alıp kürsüden açıkça af dilerse izleyen birleşimden itibaren Meclise katılabilir.
• Ceza alan milletvekilinin bir aylık ödenek ve yolluğunun üçte biri kesilir.

D. Savunma, Özür Dileme

• Kınama ve Meclisten geçici çıkarma cezaları tutanağa işlenir.
• Kınama ve Meclisten geçici çıkarma cezalarına, Başkanın teklifi üzerine Genel Kurulda görüşmesiz olarak işaret oyuyla karar verilir.
• Savunma, ceza alması teklif edilen milletvekili veya arkadaşı tarafından yerine getirilebilir. Savunma hakkı İçtüzük madde 163’te belirtilmiştir.
• Cezaya uğraması teklif edilen milletvekili veya bir arkadaşı savunma yapabilir.

---