Şekli Ölüme Bağlı Tasarruflar 2 – Vasiyetname Çeşitleri

• Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf olan vasiyetnameler üç şekilde yapılabilir.
  • Resmi vasiyetname,
  • El yazılı vasiyetname,
  • Sözlü vasiyetname.
• Madde 531- Vasiyet, resmî şekilde veya mirasbırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.
• Aşağıdaki bahsedeceğimiz konular sadece vasiyetnamelerin yapılış teknikleridir. Kanunda uygulanan sistematikle ilerlemeyi düşündüğümüz için vasiyetnamelerin iptali daha sonraki başlıklarda incelenecektir.

Resmi Vasiyetname

• Resmi vasiyetname, noterde, sulh hakimi önünde veya yetkili resmi memur önünde, iki tanıkla yapılan ölüme bağlı tasarruftur.
  • Madde 532 – Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.
• Aşağıdaki aşamalara dikkat edilerek resmi vasiyetname yapılabilir. (Madde 533)
  1. Miras bırakan yukarıda belirtilen yetkili kişilere arzularını yazdırır.
  2. Miras bırakanın arzuları yazıldıktan sonra memurlar vasiyetnameyi okuması için miras bırakana verir.
  3. Miras bırakan vasiyetnameyi okur ve imzalar. Yetkili kişilerin imzası vasiyetnameyi tekrar geri verir.
  4. Yetkili kişiler vasiyetnameye tarih koyarak imzalar.
  5. Yetkili kişinin imzasından sonra miras bırakan, ”vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini” memurun huzurunda iki tanığa beyan eder.
  6. Tanıklar, miras bırakanın beyanının kendi huzurlarında yapıldığını ve miras bırakanın tasarrufa ehil olduğunu gördüklerini vasiyetnameye yazarlar ve imzalarlar.
  7. Tanıkların da imzasıyla vasiyetname tamamlanmış olur.
• Resmi vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.
  • Madde 534 – Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirasbırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder. Tanıklar, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
• Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.
• Resmi vasiyetnamenin aslı, düzenleyen memur tarafından saklanır.
  • Madde 537- Resmî vasiyetnameyi düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür.
• Miras bırakan vasiyetnameyi okuyamaz veya imzalayamazsa, düzenleyen memur tanıkların önünde vasiyetnameyi okur ve miras bırakan son arzularını içerdiğini beyan eder.
  • Madde 535/1 – Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder.
• Tanıklar yukarıdaki durumda vasiyetnameye aşağıdaki ifadeleri yazarak imzalar ve işlem tamamlanmış olur.
  • Miras bırakanın beyanı kendi önlerinde yaptığını,
  • Miras bırakanı tasarrufa ehil gördüğünü,
  • Miras bırakanın vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini.
  • Madde 535/2 – Bu durumda tanıklar, hem miras bırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
• Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılması yasak olanlar Medeni Kanunda belirtilmiştir.
• Buna göre aşağıdaki kişiler katılamazlar:
  • Fiil ehliyeti olmayanlar,
  • Kamu hizmetinden yasaklı olanlar,
  • Okur-yazar olmayanlar,
  • Miras bırakanın eşi,
  • Miras bırakanın alt soy ile üst soy kan hısımları,
  • Miras bırakanın kardeşleri ve onların eşleri.
• Miras bırakan resmi vasiyetname ile aşağıdaki kişilere kazandırma da bulunamaz.
  • Düzenlemeye katılan memur ve tanıklara,
  • Memur ve tanıkların alt-üst soy kan hısımlarına,
  • Memur ve tanıkların kardeşleri ve onların eşlerine.
  • Madde 536- Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar. Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz

Sözlü Vasiyetname

• Sözlü vasiyetname, miras bırakanın olağanüstü durumlarda, başka bir şekilde vasiyetname düzenlenmesi mümkün olmadığında yapabileceği vasiyetnamelerdir.
• Ölüm tehlikesi, ulaşım kesintisi, savaş veya hastalık gibi durumlarda miras bırakanın son arzularını anlatması şeklinde sözlü vasiyet oluşturulabilir. (Madde 539/1)
• Aşağıda belirtilen usulleri takip ederek sözlü vasiyetname yapılabilir:
  1. Olağanüstü durumlarda miras bırakan iki tanığa son arzularını beyan eder ve onlardan bu arzularını yazmalarını ister. (Madde 539/2)
  2. Tanıklardan biri, miras bırakanın son arzularını yer, yıl, tarihte belirterek yazar ve imzalar. Ardından ikinci tanığa imzalaması için verir.
  3. Tanıklar yazdıkları belgeyi vakit geçirmeksizin sulh veya asliye mahkemesine verirler. Belgeyi verirken, miras bırakanın vasiyetname yapmaya ehil olduğunu, son arzularını olağanüstü durumlardan dolayı sözlü olarak kendilerine anlattığını mahkemeye beyan ederler. (Madde 540/1)
  4. Tanıklar dilerse vakit geçirmeksizin miras bırakanın son arzularını belgelemek yerine doğrudan sulh veya asliye mahkemesine bildirebilirler. (Madde 540/2)
• Madde 539/3 – Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.
• Aşağıdaki kişilerde olağanüstü durumun niteliğine göre hakim olarak kabul edilir. (Madde 540/3)
  • Miras bırakan askerde ise teğmen veya daha yüksek rütbeli subay,
  • Ülke sınırları dışında bulunan ulaşım araçlarında ise aracın sorumlu yöneticisi,
  • Sağlık kurumunda ise kurumun en yetkili yöneticisi.
• Hükümden Düşme: Miras bırakan sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağına sahip olursa sözlü vasiyetname, bu tarihten 1 AY sonra hükümden düşer.
  • Madde 541- Mirasbırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçince sözlü vasiyet hükümden düşer.

El Yazılı Vasiyetname

• El yazılı vasiyetnameler, yapılması ve değiştirilmesi en kolay vasiyetnameler olarak sık sık tercih edilmektedir. El yazılı vasiyetnameler aynı zamanda masrafsız ve gizlenmesi kolaydır.
• El yazılı vasiyetnameler yukarıdaki faydaları sağlarken çabuk yok olma ihtimali, saklandığından tekrar bulunamama, tahrif edilmesinin daha kolay olması, yapan kişinin muğlak ifadeler kullanma ihtimali olması bakımından da zorluklar taşıyabilir.
• El yazılı vasiyetnameler yetkili makamların onayını gerektirmediğinden geçerli olması için gerekli şartları taşıması gerekir.
• El yazılı vasiyetnameler:
  • Nitelikli adi yazılı şekilde yapılmalıdır.
  • Yıl, ay ve gün vasiyetnameyi düzenleyen tarafından el yazısı ile yazılmalıdır.
  • Vasiyetname baştan sonra el yazısı ile yapılmış olmalıdır.
  • Vasiyetname düzenleyenin imzası olmalıdır.
• Vasiyetname Metni:
  • Bilgisayar, daktilo veya başkası tarafından yazılan vasiyetname tamamen geçersizdir.
  • Vasiyetnamenin yazılacağı belgenin kağıt olması zorunlu değildir. Herhangi bir şey üzerine yazılan ve şekil şartlarını içeren vasiyetnamelerde geçerlidir. Ancak bu vasiyetnamenin kabulü normal yazı ile vasiyetname düzenlenmeyecek durumda olmasıdır.
  • Dış görünüş olarak şekil şartı yoktur. Beyan ile uygun niyet anlaşılır nitelikte olmalıdır.
  • Birden fazla sayfadan oluşan vasiyetnamede sayfalar arası bağ olmalıdır.
  • Vasiyetname hazırlanırken kullanılan yazının kime ait olduğu anlaşılıyorsa, vasiyetçinin niyeti ciddiyse herhangi bir yazı ile de yazılabilir. (Sembollerle vasiyetname yazılabilir, ancak sembollerin neyi ifade ettiği belli olmalıdır.)
  • El yazılı vasiyetnameye sonrada mekanik araçlarla ekleme yapılması halinde de yapılan eklemeler geçersizdir. Eklemelerin geçersizliği metnin geri kalanını geçersiz kılmaz. Ancak eklemelerin geçersizliği halinde vasiyetname anlamını yitiriyorsa vasiyetname tamamen geçersiz olur.
• İmza:
  • İmza kural olarak vasiyetnamenin sonunda olmalıdır. Birden fazla, birbirine bağlı sayfadan oluşan vasiyetnamede son sayfaya imza atılması yeterlidir.
  • İmzanın el yazısı ile atılması geçerlilik şartıdır.
  • İmza, vasiyetname hazırlayanın kimliğini belirtir ve vasiyetnamenin tamamlandığını anlatır.
  • Vasiyetçinin kimliğinin anlaşılması şartıyla, müstear ad, lakaplarda isim-soy isim olarak kabul edilir.
• Tarih:
  • Düzenleme tarihi gün/ay/ yıl şeklinde olabileceği gibi belirli bir günü ifade eden tarihte olabilir. (evlendiğim gün)
  • Birden fazla tarihin olması vasiyetnamenin geçerliliğini etkilemez.
  • Tarih el yazısı ile yazılmalıdır. Tarih el yazısı olmazsa vasiyetname iptal edilebilir nitelikte olur.
  • El yazılı vasiyetnamede tarih bulunmaması durumunda da vasiyetname iptal edilebilir nitelikte olur.
  • Tarihin vasiyetnamedeki yeri önemli değildir. Ancak metin, imza ve tarih birbiriyle bağlantılı olmalıdır.
• Değişiklik Yapılması:
  • Vasiyetname tamamlanmadan yapılan değişiklikler için ayrıca şekil şartı aranmaz.
  • Vasiyetname yapıldıktan sonra bazı bölümler silinmiş veya çizilmiş ise bu o tasarrufların geri alındığı anlamındadır. Geri kalan kısım geçerliliğini korur.
  • Sonradan yapılacak ekler ise şekil şartına uyularak yapılmalıdır. Ancak eklemeler yeni bir ölüme bağlı tasarruf niteliğinde değilse şekil şartı aranmaz.
• Saklanması:
  • El yazılı vasiyetnamenin sulh hakimine, notere veya yetkili memura bırakılması zorunlu değildir. Miras bırakan dilerse bırakabilir.
  • Madde 538- El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.