Hacze İştirak ve İstihkak Davaları

Hacze İştirak

Adi İştirak

• Şartları taşıyan alacaklı, ilk haciz üzerine, satılan malın tutarı icra veznesine girene kadar hacze iştirak edebilir. Adi iştirakte kanunda belirli şartlar öngörülmüştür. Belirtilen şartlar alacaklı da mevcutsa adi iştirakte bulunabilecektir.

Şartları

• Takip Yapmış Olma Şartı: İlk hacze iştirak etmek isteyen alacaklıda takip yapmış olmalı ve bu takip kesinleşmiş olmasının sonucu olarak haciz isteme yetkisi tanınmış olmalıdır.
  • Rehnin paraya çevrilmesi yolunda ise hacze iştirak mümkün değildir.
• Öncelik Sırası: Alacaklının haciz talebi önce gerçekleşmiş olsa bile, alacağı, ilk haciz koyduran alacaklınınkinden öncelikli olmalıdır.
  • İlk haciz, haciz kararının uygulandığı hacizdir. Her iki hacizde aynı gün konulmuşsa saatlere göre tayin edilir.
  • İştirak edenin alacağı aşağıdaki tarihlerden önce doğmuş olması gerekir:
  • İlk haciz takibi ilamsız takip ise, hacze iştirak etmek isteyenin alacağı takip tarihinden önce doğmuş olmalıdır.
  • İlk haciz takibi ilamlı ise, iştirak etmek isteyenin alacağı ilamın verildiği davanın açıldığı tarihten önce doğmuş olmalıdır.
• Belge İle İspat Şartı: Öncelik şartı kanunda belirtilen belgelerle ispat edilmiş olmalıdır. Bu belgeler;
  • Takip veya davadan önce, icra takibi ile alınmış aciz belgesi,
  • Takip veya davadan önce açılmış bir dava ilamı,
  • Takip veya davadan önceki tarihli resmi veya tarih ve imzası tasdikli senet,
  • Takip veya davadan önceki tarihte resmi daire veya makamların usulüne uygun, yetkili olarak verdikleri makbuz ve belgeler.
  • Rehin açığı belgesi de kabul edilmektedir.

Usul

• Hacze iştirak etmek isteyen alacaklı, ilk haczin konulduğu icra dairesine başvurarak bu yöndeki icra talebini icra müdürüne iletir.
• İştirak talebinin ret veya kabulüne dair karara karşı ilk haciz koyduran veya iştirak etmek isteyen alacaklı şikayet yoluna başvurabilir.
• İştirak, daha önce haciz koyduran veya diğer iştirak eden alacaklılarla borçluya 103 davetiyesi ile bildirilir.
• İştirak kabulü ile icra müdürü, haczedilen mallar alacaklılara yetiyorsa, ilk haciz tutanağına iştiraki işler. İştirak alacaklılara ve borçlulara bildirilir varsa beyanları bildirmeleri istenir. İştirak eden tapu siciline de haber verilir.
• Haczedilen mallar tüm alacakları karşılamazsa icra müdürü ilave hacze başvurabilir. İlave haciz için alacaklıların talebi gerekir.

İmtiyazlı İştirak

• Bazı kişilerin doğrudan borçluya karşı haciz yapamamasına karşı imtiyazlı iştirak yolu öngörülmüştür. Bu kişiler takip yapmadan da başka alacaklının koydurduğu hacze karşı imtiyazlı iştirak edebilecektir.
• İmtiyazlı iştirak hakkı mirasçılara intikal etmez. Takip imkansızlığı üçüncü kişilere intikalde sona erer.

Şartları

• İmtiyazlı İştirak Edebilecek Alacaklılar
  • Borçlunun Eşi: Eşin alacağı evlilik içinde doğmuş olmalıdır.
  • Borçlunun Çocukları: Reşit çocukta imtiyazlı iştirak edebilir.
  • Borçlunun Vasi veya Kayyımı Olduğu Kişiler: Sulh mahkemesi de bu kişiler adına imtiyazlı iştirakte bulunabilir.
  • Ölünceye Kadar Bakma Alacaklısı
  • İlama Dayanan Nafaka Alacaklısı: Nafaka alacaklısının kötü niyetli olmaması şarttır.
  • Eş, çocuklar (reşit hariç) ve vasi ile kayyıma ilişkin imtiyaz, ilişkinin devamı sırasında veya ilişki sona erdikten sonraki 1 YIL içinde bu hakkı kullanabilirler.
• Takip Yapmanın Gerekli Olmaması: İmtiyazlı iştirakte doğrudan doğruya hacze iştirak mümkün olduğu için öncesinde takip yapma şartı yoktur. Takipsiz iştirak.

Usul

• İmtiyazlı alacaklı, talebini ilk haczin konulduğu icra dairesine yapar.
• Alacağını, sebebini ve takipsiz iştirak etmek istediğini belirtir.
• Talep satılan malın bedeli icra veznesine girene kadar yapılmalıdır.
• İlk haczi koyduran alacaklı veya borçlu bu iştirake karşı 7 GÜN içinde itiraz edebilirler.
• İtiraz yapılırsa, imtiyazlı iştirak talebi geçici olarak kabul edilir ve imtiyazlı alacaklıdan 7 GÜN içinde dava açması istenir.
• Dava basit yargılama usulü ile genel mahkemelerde görülür. Yetkili mahkeme ise takibin yapıldığı yer mahkemesidir. Davalı iştirake itiraz eden alacaklıdır. Verilen hüküm sadece taraflar üzerinde etkili olup diğer alacaklılar bundan etkilenmezler.
• Süre içinde dava açılmazsa hacze iştirak hakkı ve geçici haciz düşer. Bu durum nafaka alacaklılarında uygulanmaz.
• Nafaka alacaklılarında ilam olduğu için itiraz eden ilk alacaklı veya alacaklılara karşı dava açması gerekmez. Bu durumda kanundaki boşluktan istifade ederek alacaklılar yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilir.

Hacizde İstihkak

Hacizli Malın Borçlunun veya Borçluyla Birlikte Üçüncü Kişinin Elinde Bulunması

İstihkak İddiası

• Borçlunun elinde bulunan mal haczedilirken, borçlu o malın başkasına ait olduğunu veya başkasının rehni olarak gösterir ya da üçüncü kişi tarafından bu iddia ileri sürülürse, icra müdürü bu iddiayı tutanağa geçirir.
• İstihkaka
  1. rehin,
  2. mülkiyet,
  3. sınırlı ayni haklar,
  4. sicile şerh edilmiş kuvvetlendirilmiş şahsi haklar konu olabilir.
• Malın haczedildiği öğrenildikten itibaren 7 GÜN içinde itirazda bulunulmalıdır. Sürenin geçmesiyle iddia ileri sürme hakkı sona erer.
• İstinabe ile haciz yapılmışsa, istihkak yetkisi asıl takibin yapıldığı yer icra dairesine aittir.
• İcra müdürü itiraz söz konusu olursa bu iddiayı iki tarafa bildirir.
• Alacaklı veya borçlu, üçüncü kişinin istihkak iddiasına karşı 3 GÜN içinde itiraz edebilirler. İtiraz edilmediği takdirde istihkak iddiası kabul edilmiş sayılır ve mal üçüncü kişinin iddia ettiği hak ile birlikte işlem görür.
• İtiraz ile birlikte icra dairesi dosyayı icra mahkemesine gönderir.
• Mahkeme kural olarak takibin ertelenmesine karar verir ve üçüncü kişiden teminat alınır. Ertelenme için üçüncü kişinin talebine gerek yoktur. Davacı üçüncü kişi teminat yatırmazsa takip ertelenmez ve takibin devamına karar verilir.
• Takibin ertelenmesi istihkak iddiasını içermeyen mallar için geçerli değildir. O mallar üzerindeki işlemler devam edecektir.
• İstihkak iddiası kötü niyetle verilmiş olduğuna dair mahkeme kanaat getirirse, söz konusu mallarla ilgili işlemlerin devamına karar verir, takibi ertelemez.

İstihkak Davası

• Üçüncü kişi, takibin ertelenmesi veya devamına ilişkin kararın tefhim veya tebliğinden itibaren 7 GÜN içinde aynı mahkemede istihkak davası açabilir.
• Bu süre sonunda dava açılmazsa istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır ve alacaklı malın satılmasını isteyebilir.
• Yukarıdaki süreçten bağımsız olarak üçüncü kişi istihkak iddiasında bulunamamış ise haczi öğrendikten itibaren 7 GÜN içinde, hacizli mal satılıp bedeli alacaklıya ödenene kadar istihkak davası açabilir. Mal satılmış ise dava satış bedeli üzerinden devam edecektir.
• Mal satılmış ise bedelin tarafa verilmemesi, teminat ile verilmesi veya teminatsız derhal verilmesi hakkında kararını verir. Bedelin alacaklıya tesliminden sonra alacaklı davayı kaybederse, mahkeme alacaklıdan bedeli alır ve üçüncü kişiye verir.
• Malın bedeli alacaklıya ödenmiş ise üçüncü kişi artık alacaklıya karşı sebepsiz zenginleşme davası açabilir.
• Dava icra mahkemesinde görülür. Davacısı üçüncü kişi, davalısı ise alacaklı ve itiraz etmişse borçludur. Birden fazla alacaklı varsa davalı tüm alacaklılar olacaktır.
• Dava süresinde satış süreleri işlemez.
• Dava genel hükümlere göre görülür ve basit yargılama usulü uygulanır.
• Davacı üçüncü kişi,
  1. Malı iktisap ettiği,
  2. Malın borçlunun elinde bulunmasının fiili ve hukuki sebeplerini ispat edecektir.
  3. Ayrıca taşınırı elinde bulunduran borçlunun maliki olarak kabul edileceğinin aksini ispat etmekle yükümlüdür.
• Malı birlikte elinde bulunmaları durumunda da mal borçlunun elinde kabul edilir.
• Ancak malların mahiyeti gereği,
  1. borçlu ile birlikte oturulan yerde bulunması,
  2. kadın, erkek veya çocuklara ait olduğu açıkça anlaşılanlar,
  3. örf ve adet gereği,
  4. sanat, meslek veya meşgale icabı olanlar bu kişilerin kabul edilir.
  5. Aksini iddia eden ispat da etmelidir.
• Haczedilemezlik şikayeti varsa bu şikayet istihkak davası bakımından ancak bekletici sorun sayılabilir. Şikayet ve dava birleştirilemez.
• Tüm deliller iddia ve savunmanın ispatı için kullanılabilir.
• Borçlu istihkak iddiasını kabul etmiş olsa bile bu alacaklıyı bağlamaz. Dolayısıyla üçüncü kişinin itirazını ispat etmesi gerekir.

Dava Sonunda Verilen Karar

• İcra mahkemesinin dava sonunda verdiği kararın kesin hüküm teşkil edip etmediği doktrinde tartışmalıdır.
• Dava devam ederken haciz kalkarsa istihkak davası konusuz kalır.
• Dava sonunda verilen karara karşı istinaf yoluna başvurulabilir.

Davanın Reddi

• Üçüncü kişinin istihkak iddiası haksız bulunmuş ve dava reddedilmiştir.
• Ret kararı ile birlikte haciz kesinleşir.
• Takibin ertelenmesine karar verilmiş ise, dava konusu alınması gereken miktarın %20’sinden az olmamak üzere davacı tazminata mahkum edilir.
• Takip ertelenmemiş ise zarar söz konusu olmayacağı için tazminatta olmaz.
• Talep olmasa da mahkemenin kendiliğinden tazminata karar vermesi gerekir.
• Tazminata hükmedilmezse, alacaklı genel hükümlere göre zararını karşılamaz için ayrı bir dava açarak tazminat talep edebilir.

Davanın Kabulü

• Üçüncü kişi haklı görülür ve alacaklı davayı kaybetmiş olur.
• Üçüncü kişinin iddia ettiği hakka zarar gelmeden haciz yapılır.
• Mülkiyet hakkı söz konusu ise haciz kalkar, mal üçüncü kişiye verilir.
• İtiraz eden alacaklı veya borçlu kötü niyetli olduğu tespit edilirse, haczedilen malın değerinin %15’inden az olmamak üzere tazminata hükmedilir.
• Üçüncü kişi %15’in üzerinde uğradığı zararı talep ile ispat ederek isteyebilir.
• Kötü niyet ispat edilmelidir. Her itiraz kötü niyet olarak kabul edilmez.
• Üçüncü kişi zararını karşılamak için genel hükümlere göre ayrı bir dava açarak tazminat isteyebilir.

Hacizli Malın Üçüncü Kişinin Elinde Bulunması

• Haczedilen mal üçüncü kişinin elinden alınıp muhafaza edilemez.
• Üçüncü kişi ve elinde bulunan haczedilen malı istemezse, muhafaza tedbiri uygulanabilecek aksi takdirde hacizden sonra üçüncü kişiye bırakılacaktır.
• Mülkiyet karinesinin doğru tespiti ile davada tarafların tayini, ispat kuralları ve davanın sonucu konusunda belirleyici olacaktır.
• Üçüncü kişinin elindeki malı haczeden icra müdürü, alacaklıya 7 GÜN içinde istihkak davası açması için süre verir.
• Yedi gün içinde dava açılmazsa alacaklı istihkak iddiasını kabul etmiş sayılır ve haciz kalkar.
• Dava açıldıktan sonra sonuçlanıncaya kadar haczedilen malın satışı yapılamaz.
• Alacaklının açacağı istihkak davası da yukarıdaki özellikleri taşımakla beraber iki farkı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi bu davanın davacısı alacaklı, davalısı üçüncü kişidir. Ayrıca tazminata ilişkin hükümlerde bu davada uygulanmaz. Çünkü burada muhafaza tedbiri uygulanmaz. Üçüncü kişinin izni ile muhafaza tedbiri uygulanırsa yine tazminat genel mahkemelerde istenebilir.
• Bu mal ile ilgili takip devam etmez. Ayrıca mahkemenin takibin ertelenmesine karar vermesi gerekmez.
• Alacaklı davayı kaybederse haciz kalkar. Davalı üçüncü kişi kaybederse bu sefer mal üçüncü kişinin elinden alınır ve alacaklının talebi ile satılır ve bedeli alacaklıya verilir.

Borcun Taksitle Ödenmesi

• İcra takibi kesinleşen borçlu borcunu ödeme yoluna gidebilir. Borçlu borcunun tamamını öderse takip son bulur ve takip artık devam etmez.
• Borçlu borcunu taksitle hacizden önce veya hacizden sonra ödeyebilir. Bu iki durumda da satış engellenir.

Hacizden Önce Taksitlendirme

• Kanunda hacizden önce taksitlendirme düzenlenmemiştir. Ancak söz konusu maddelerden yola çıkarak bunun varlığı kabul edilmektedir.
• Alacaklı ile borçlu, haciz yapılmadan veya hacze gidilmiş henüz haciz tatbik edilmeden, borcun taksitle ödenmesi konusunda anlaşabilirler.
• Alacaklı ile borçlu icra dairesine birlikte gidip anlaşabilir veya borçlunun taksitlendirme teklifini icra müdürü muhtıra ile alacaklıya bildirir. Alacaklının da kabulü ile taksit sözleşmesi yapılmış olur.
• Durum tutanağa geçirilir ve alacaklı ile borçludan imzalanması istenir.
• Alacaklının rızası geçerlilik şartıdır.
• Taraflar taksit miktarını ve tarihlerini istedikleri gibi kararlaştırabilir. Cezai sonuçlar için miktar ve tarihler açıkça belirli olmalıdır.
• Borçlu taksitle ödediği sürece, takip devam etmez ve haciz istenmez. Sözleşme süresinde haciz ve satış süreleri de işlemez.
• Sözleşme 10 YILI aşmayacak şekilde art arda yapılabilir. On yıllık sürenin ardından süreler kaldığı yerden işlemeye devam eder.
• Ödemeler yapılmazsa, alacaklı borcun kalan kısmı için takibe devam edip malların haczini isteyebilir.

Hacizden Sonra Taksitlendirme

Hacizden sonra taksit sözleşmesi 111. Maddedeki koşulları taşıyorsa sözleşme yapılmadan taksitle ödeme gerçekleştirilebilir. Ancak 111. Maddedeki koşullar sağlanmıyorsa hacizden önce taksitlendirmeye ilişkin hususlara göre taksit sözleşmesi yapılacaktır.

Taksitle Ödemenin Şartları

• Alacaklının alacağına yetecek kadar mal haczedilmiş olmalı ancak satış talep edilmemiş olmalıdır. Borçlunun malvarlığı alacağı karşılamaya yetmiyorsa taksitle ödeme sözleşmesi yapılamaz.
• Satış talebinden önce borçlu taksitle ödeme teklifinde bulunması gerekir.
• Teklif edilen taksitle ödemede, her taksitin borcun 1/4’ünden aşağı olmamalı ve ilk taksit derhal ödenmelidir. Kalan taksitlerde en geç aydan aya , üç ayı geçmeden ödenmelidir.

Taksitle Ödemenin Sonuçları

• Şartları taşıyan teklife karşı alacaklının kabulü aranmaz, teklif kendiliğinden hüküm doğurur.
• Mallar süreç boyunca satılamaz. Satış isteme süreleri işlemez.
• Taksitlerden biri zamanında ödenmezse, takibe kalındığı yerden devam edilir. Alacaklının şikayeti üzerinde, mazeretsiz ödemeyi ihlal eden borçlu icra mahkemesi tarafından cezalandırılır. Üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra borçlu borcun tamamını veya ödemek zorunda olduğu meblağı icra dairesi hesabına yatırırsa tahliye edilir.