Cebri İcra Çeşitleri
Cüz-i İcra – İcra Takibi
- Alacaklının borçluya karşı takibi ile başlar. Takip kesinleşince, borçlunun alacağa yeter malı haczedilir, haczedilen mallar satılır ve alacaklının alacağı ödenir. Geriye para artarsa borçluya iade edilir.
İlamsız İcra
- Sadece para ve teminat alacakları ile başvurulabilen yoldur.
- İlamsız icra yoluna başvurmak için önceden mahkeme kararı (ilama) gerek yoktur. Doğrudan icra dairesine başvurarak ilamsız icra takibi başlatılabilir.
- İlamsız icra takibinde önceden yargılama yapılmadığı için borçlunun takibe itiraz edip sonuçlanmasını engelleme olanağı vardır.
- Para ve teminat alacakları dışında kira alacağı ve taşınmazın tahliyesi ile kambiyo senedine dayanarak da bu yola başvurulabilir.
- İlamsız icra kendi içinde üç kısımda incelenir. Bunlar
- Genel haciz yoluyla takip,
- Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip,
- Kiralanan taşınmazların tahliyesi yoluyla takip.
Reklam
İlamlı İcra
- Hakkı ihlal edilen veya yerine getirilmeyen kişi önce mahkemeye başvurarak yargılama yapılmasını ister. Lehine karar verilen kimse, bu kararla,borçlu kararı yerine getirmezse icra dairesine başvurarak ilamlı takibe girişebilir.
- İlamlı icra yolunda takip ilama dayandığından kural olarak borçlu artık takibi engelleyemez.
- Tüm talepler için ilamlı icra yoluna başvurulabilir. Para ve teminat alacakları için ilamlı icra yolu ihtiyari iken paradan başka şey dışındakiler için ilamlı icra yolu zorunludur.
Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip
- Rehinli alacaklılar için kanunda ayrı bir takip yolu öngörülmüştür. Bu yola sadece alacağı rehinle temin edilenler başvurabilir.
- Rehinli alacaklılar kural olarak ilamlı veya ilamsız takibe başvuramaz. Önce rehne başvuru kuralı gereği öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takibe girişilmelidir.
- Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte kendi içinde ilamlı ve ilamsız takip olarak ikiye ayrılmaktadır.
Külli İcra – Toplu İcra
- Külli icra yolunda borçlunun karşısında tüm alacaklıları bulunur ve malvarlığının tamamı ile sorumludur.
- Külli takip yoluna sadece iflasa tabi borçlular için başvurulabilir.
- İflas takibinde borçlunun tüm varlığı için takip başlatılır. Takip sonunda mallar satılır ve bilinen tüm alacaklar ödenir. Geriye artan para borçluya iade edilir.
- Satılan mallar, alacakları karşılamazsa, kanunda öngörülen şekilde alacaklılar arasında alacakları oranında paylaştırılır.
Diğer Kurumlar
Konkordato
- Elinde olmayan sebeplerle zor durumda olan borçluya tanınmış koruyucu bir kurum olarak konkordato kabul edilmiştir.
- Borçlu, alacaklılarıyla kanunda öngörülen şekilde anlaşma yapar, alacaklılarının kabul ettikleri oranda ve sürede borçlarını öderse konkordato anlaşması gereği borçlarından kurtulur.
- Borçlunun, alacaklılarının çoğunluğu ile yaptığı anlaşmanın mahkeme tarafından tasdik edilmesiyle konkordato kabul edilir.
- Konkordato kendi içinde iflas içi ve iflas dışı olarak ikiye ayrılı. Malvarlığının terki suretiyle konkordato ise malvarlığı tasfiyesi niteliğinde kabul edilmektedir.
Sermaye Şirketleri ve Kooperatiflerin Uzlaşma Yoluyla Yeniden Yapılandırılması
- Muaccel para borçlarını ödeyemeyecek durumda veya mevcut alacakları borçlarını karşılamaya yetmeyen ya da bu hallere düşme tehlikesi olan sermaye şirketi veya kooperatif, bir yeniden yapılandırma projesi sunarak, projenin müzakere edilip belli bir çoğunlukla kabul edilmesi üzerine, merkezin bulunduğu yerdeki mahkemede uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırma için başvurmasıdır.
İhtiyati Haciz
- İhtiyati haciz bir geçici hukuki koruma niteliğindedir.
- İhtiyati haciz ile alacaklı, kesin haciz talep etmeden, borçlunun malvarlığı üzerinde alacağını karşılayacak oranda haciz koydurur. Ardından malların kesin hacze dönüşmesini sağlayarak alacağını elde eder.
Reklam
Tasarrufun İptali Davası
- Borçlunun, mallarının haczinden veya iflasından önce, mal kaçırmak amacıyla yaptığı şüpheli tasarruflar ve bağışlamaları iptal ettirebilmek için, bu tasarruftan zarar gören alacaklıları korumak amacıyla alacaklılara tasarrufun iptali davası açma hakkı tanınmıştır.
- Alacaklı davayı kazanırsa, tasarruf yapılmamış gibi malı sattırıp alacağını tahsil ettirebilir.
Cebri İcra ve Temel Haklar
Menfaat Dengesinin Korunması
- Cebri icra hukukunun amacı alacaklı ile borçlunun çatışan menfaatleri arasında korunmaya değer olan menfaatlerini dengelemektir.
- Çatışan tarafların menfaatlerinin dengelenmesi her zaman mutlak olarak eşitlenmesi anlamına gelmez. Bu durumda da adaletsizlikler ortaya çıkabilecektir.
- Menfaatlerin korunması için ölçülülük ilkesi de ayrı bir ödeme sahiptir.
- Cebri icra hukukunun taraflarından ziyade üçüncü kişilerinde gerektiğinde menfaatlerinin korunması gerekebilir.
Diğer Temel Haklar
- Hukuk Devleti İlkesi ve Hak Arama Özgürlüğü
- Eşitlik İlkesi
- Ölçülülük İlkesi
- Adil Yargılanma ve Hukuki Dinlenilme Hakkı
- Sosyal Devlet
- İnsan Onuru
- Yaşam Hakkının ve Kişiliğin Korunması
- Ailenin ve Çocukların Korunması
- Konut Dokunulmazlığı
- Mülkiyet Hakkı
- Hayvan Hakları
- Din ve Vicdan Özgürlüğü…
İlkeler
Temel Yargılama İlkelerinin Uygulanması
Tasarruf İlkesi
- Tasarruf ilkesi usul hukukunda da olduğu gibi uyuşmazlığı başlatmak, uyuşmazlık konusunu belirlemek, uyuşmazlığı devam ettirmek veya sona erdirmek konusunda tarafların yetkisini ifade eder.
- Taraflar başlamış takibin sürdürülmesine zorlanamaz ve istedikleri takdirde takibi sona erdirebilirler.
- Takip talep üzerine başlar. Alacaklı alacağının dilediği kısmını takip edebilir, alacağın tamamını takibe zorlanamaz. Alacaklı başvurulacak takibi serbestçe seçebilir.
- Cebri icra hukukunda kural olarak tasarruf ilkesi geçerli olmakla beraber istisnai durumlarda resen harekete geçme ilkesine de yer verilmiştir.
- Tarafların takip yetkisi kamu yararı gözetilerek bazı hallerde tasarruf yetkisi kaldırılabilir.
Taraflarca Getirilme İlkesi
- Takibin dayanağı olan vakıa ve delillerin taraflarca getirilmesidir. İcra organlarının alacağı ve delillerini kendiliğinden araştırması kural olarak söz konusu değildir.
Takibin İcra Organlarınca Yürütülmesi
- Alacaklının talebiyle başlayan takibin tüm aşamaları icra organlarınca yerine getirilir.
- Hakkın elde edilme tekeli devlete ait olduğu için cebri icra aşaması mutlaka yetkili icra organlarınca yerine getirilmelidir.
- İcra organları, menfaat dengesine, ölçülülük ve diğer ilkelere, tarafsızlığını ve bağımsızlığını koruyarak hareket etmelidir. Gerektiğinde tarafları aydınlatma yükümlülüğünü de yerine getirmelidir.
Reklam
Doğrudanlık İlkesi
- İlke gereğince icra organları kendi yetkisi içinde bulunan işlemleri, başka bir makam, merci veya kişi araya girmeden yerine getirmelidir.
- İcra organları kural olarak takip hakkındaki talepleri bizzat değerlendirmelidir. Gerektiğinde taraflar şikayet yoluyla işlemlerin düzeltilmesini isteyebilirler.
- İcra organları kendi yetki çevreleri dışındaki işlerde gerektiğinde istinabe edebilirler.
Takip Ekonomisi İlkesi
- Takibin ve icra işlemlerinin mümkün olduğu kadar kısa sürede, basit ve ucuz olarak sonuçlandırılmasıdır.
Alenilik İlkesi
- İcra takibi kural olarak aleni değildir. Kuralın istisnası ise taraflar için vardır. Taraflar mahkemelerin işlemlerine karşı koyabilirler, tutanakları görebilirler veya örneklerini alabilir.
Yazılılık – Sözlülük İlkesi
- İcra organları önünde yapılan işlemlerde kural yazılı yapılmasıdır. Bazı durumlarda ise beyanlar, itirazlar sözlü olarak yapılır ancak tutanağa geçirilerek imzalanır.
- Sözlü veya yazılı beyanlar Türkçe olarak yapılır. Türkçe bilmeyenler tercüman kullanıp kullanmamakta serbesttirler.
Cebri İcra Hukukuna Özgü İlkeler
Kanunilik
- Cebri icra işlemleri, doğrudan kişilerin kendi özel alanlarına müdahale niteliği taşıdığından ve ağır sonuçlara sebep olabileceği de düşünüldüğünde mutlak bir belirlilik ve kesinlik taşıyıp, öngörülebilir ve keyfilikten uzak olmalıdır.
Paraya Çevirme İlkesi
- Cebri icra hukukunda para alacakları dışındaki hak ve alacaklar, borçlunun haciz konulan malvarlığının paraya çevrilmesi ile elde edilen satış bedelinden alınır. Dolayısıyla bu ilke satışın belli kural ve usullere göre yapılmasını gerektirir.
- Paraya çevrilecek malın değeri mümkün olduğunca doğru tespit edilmeli ve belirli bir değerin altında satılmamalıdır.
Reklam
Cebri İcra Yollarının Sınırlı ve Belirli Olması
- Taraflar cebri icra hukukunda mevcut olan yolları öngörmeli, gerektiğinde hazırlık yapabilir olmalıdır. Bundan dolayı cebri icra yolları sınırlı ve belirli olarak ortaya konmuştur.
- Borçlunun malvarlığına müdahale niteliği taşıyan tüm tedbirler kanunda gösterilmiştir. Gereksiz ve amaca hizmet etmeyen müdahalelerden kaçınılması istenmiştir.
Şekle Sıkı Bağlılık
- İcra dosyasında yapılan tüm işlemler tutanağa bağlanmıştır. Aynı şekilde takibin her aşamasında yapılacak işlemler, belirli formlar ve örnekler üzerinden ilerletilmeye çalışılmıştır. Söz konusu formlar yönetmelikte düzenlenmiştir. Burada belirtilenler dışında yeni veya karma formlar oluşturulamaz.
Para Alacakları ile Diğer Alacakların Ayrılması
- Cebri icra hukukunda kural olarak para ve teminat alacakları için ilamsız icra yoluna başvurulmaktadır. Ancak para dışındaki hak ve alacaklar için mutlaka ilamlı icra yoluna başvurulmalıdır.
Öncelik – Rüçhan İlkesi
- Alacakların önceliği konusunda üç sistem geliştirilmiştir. Bunlar:
- takip yapan alacaklılar arasında garame,
- önce haciz uygulayanın alacağını önce alması,
- karma nitelik.
- Kanunumuzda ilk haczi koyduran alacaklının kural olarak diğer alacaklılara önceliği bulunmamaktadır. Ancak diğer alacaklıların hacze iştirak etmesi için bazı özel koşullar aranmıştır ve bunlar sağlanmadan iştirak edilmesi mümkün kılınmamıştır.
- Ücret haczinde ise öncelik sistemi kabul edilmiştir. Buna göre ücrete ilk haczi koyduran alacaklının alacağı ödenmeden diğer alacaklılar ücret üzerinde haciz koyduramaz.
- Külli icrada ise alacaklılar arasında eşitlik ilkesi geçerlidir. Tüm alacaklılar alacağını iflas masasından eşit olarak alırlar. Burada da bazı alacaklılar, alacak bakımından rüçhanlı kabul edilmiştir.
