Genel haciz yoluyla takip, alacaklının takip talebi ile başlar. Bu talep üzerine icra dairesi borçluya karşı bir ödeme emri gönderir. Borçlu bu ödeme emrine itiraz edebilir. Yapılan itiraz bertaraf edilirse veya hiç yapılmazsa takip bu aşamada kesinleşir. Ancak itiraz haklı bulunursa takip sona erer.
A) Takip Konusu
- Takip, sadece para ve teminat alacakları için öngörülmüştür.
- Para alacağı bir senede bağlanmışsa alacaklı önce kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla takip yapabilir.
- Ayrıca genel haciz yoluyla takip yapmak için alacağında rehinle temin edilmemiş olması gerekir. Rehin ile temin edilmiş alacak varsa önce rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatılabilir.
- Genel haciz yoluyla takip için alacaklının elinde belge olması zorunluluğu yoktur. Hiçbir belge bulunmasa da takip başlatılabilir.
- Yabancı devlet aleyhine ilamsız takip yoluna başvurulamaz.
- İdari yargının görev alanına giren konularda da ilamsız takip yoluna başvurulamaz.
- Rehinle temin edilmemiş, senede dayansın veya dayanmasın tüm para ve teminat alacakları için genel haciz yoluyla takip yoluna başvurulabilir.
- Para alacağı için elinde kambiyo senedi bulunan alacaklı, alacağı için kambiyo senetlerine özgü takip yoluna başvurmadan genel haciz yoluyla takip yapabilir.
- Alacaklı ve borçlu arasında takım sözleşmesi varsa bile, alacaklı tahkime başvurmadan ilamsız icra takibi yapılabilir.
Teminat Borçları
Teminat borcu altına giren teminat borçlusu, bu teminatı göstermezse, alacaklı borçluyu teminat göstermeye zorlamak için genel haciz yoluyla takip yapılabilir.
- Şahsi veya ayni hakka dayanan teminat borcu söz konusu olabilir.
- Borçlunun borcunu ödeyip ödemediği belli olmayan ancak borçlunun borcu için teminat göstermesi gereken borç söz konusu olabilir.
Para Borçları
Özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan para alacakları için genel haciz yoluyla takip yapılabilir. Para alacağı Türk parasıdır.
- Altın para alacakları için genel haciz yoluyla takip yapılamaz. Bu alacaklar için ilamlı icra yoluna başvurulmalıdır.
- Yabancı para alacakları ancak Türk lirası olarak talep edilebilir. Bu konu kanunda emredicidir dolayısıyla alacak yabancı para olarak istenemez. Yabancı para alacağının Türk parasına çevrilmesi, takip talebinin verildiği tarihteki kur üzerinden alacaklı tarafından yapılır. Yabancı para alacağında aynen ödeme ibaresi bulunup bulunmamasına göre TBK ilgili maddeleri burada da uygulanır.
- Alacaklı alacağının Türk lirasına çevirisini, takip tarihindeki kur üzerinden veya fiili ödeme tarihindeki kur üzerinden yapabilir. Alacaklıya ödemesi, fiili ödeme günündeki kur üzerinden çevrilerek yapılır. Bundan dolayı alacaklı, takip sırasındaki muhtemel kur artış zararından etkilenmeyecektir. Ancak bu yönde talepte bulunmayan alacaklı, tahsil ettiği Türk parası ile yabancı para alacağının karşılanmayan kısmı için munzam zarar talep edemez.
- Alacaklının yabancı para alacağının karşılığını Türk parası olarak göstermesi yanında, bu alacağın hangi tarihteki kur üzerinden ödenmesini istiyorsa, bunu açıkça göstermesi ve istiyorsa faiz alacağını da talep etmesi gerekir.
- Alacaklı fiili ödeme tarihindeki kur üzerinden yabancı para alacağını talep etmişse, takip tarihinden sonra işleyecek faiz de yabancı para üzerinden hesaplanacaktır.
- Alacaklı alacağını takip talebinde vade tarihindeki kur üzerinden Türk parası olarak talep etmişse, takipten sonra Türk parasına uygulanan faiz esas alınacaktır.
B) Görev
İlamsız icra takibi icra dairesine verilecek takip talebi ile başlar. Burada görevli merci icra dairesidir. Alacağın miktar veya değeri bakımından icra daireleri arasında ayrım yoktur.
C) Yetki
- Para alacakları için HMK ‘da ki geçerli olan genel yetki ve özel yetki kuralları geçerlidir. Ayrıca sözleşmeden doğan alacaklar için sözleşmenin yapıldığı yer icra dairesi de yetkilidir.
- Borçlular arasında ihtiyari takip arkadaşlığı varsa takip borçlulardan birinin yerleşim yerinde de yapılabilir.
- İcra dairelerinin yetkisiz olduğu itirazı taraflar tarafından ileri sürülmelidir. İcra dairesi yetki konusunda kendiliğinden harekete geçemez. İcra dairesinin yetkisizliği ödeme emri ile ileri sürülmelidir. Süre geçirildiği takdirde yetkisiz icra dairesi yetkili hale gelir. Ayrıca itirazda bulunan taraf yetkili icra dairesini de doğru olarak itirazında belirtmelidir. Belirtmediyse itirazı reddedilir.
- İcra dairesi yetkisi hakkında yapılan yetki sözleşmeleri geçerlidir. Ancak sadece tacir ve kamu tüzel kişileri yetki sözleşmesi yapabilir. Taraflar yetki sözleşmelerinde birden fazla icra dairesini de yetkili kılabilirler. Yetki sözleşmesindeki yetki aksi belirtilmedikçe münhasırdır.
- Yetkisiz icra dairelerinde yapılan takip için takip arkadaşlarından birisi yetki itirazında bulunursa itiraz sadece yetki itirazında bulunan için sonuç doğurur. Diğer arkadaşlara etkisi olmaz.
D) Takip Talebi
- Alacaklı icra takibini yetkili icra dairesine yazılı, sözlü veya elektronik ortamda yapabilir.
- Takip talebinde bulunan alacaklıdan;
- maktu başvuru harcı,
- nisbi peşin harç,
- ödeme emrinin tebliği masrafları,
- borçlunun itirazının alacaklıya tebliği için gereken masraflar alınır.
- Birden fazla borçlu için takip söz konusuysa alacaklı hepsi için tek tek belirterek bir takip talebinde takip başlatabilir.
Takip talebinde neler yer almalıdır?
Madde 58- Takip talebi icra dairesine yazılı veya sözlü olarak ya da elektronik ortamda yapılır. Talepte şunlar gösterilir:
- Alacaklının ve varsa kanuni temsilcisinin ve vekilinin adı, soyadı; alacaklı veya vekili adına ödemenin yapılacağı banka adı ile hesap bilgileri; varsa Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası veya vergi kimlik numarası; şöhret ve yerleşim yeri; alacaklı yabancı memlekette oturuyorsa Türkiye’de göstereceği yerleşim yeri (Yerleşim yeri gösteremezse icra dairesinin bulunduğu yer yerleşim yeri sayılır.);
- Borçlunun ve varsa kanuni temsilcisinin adı, soyadı, alacaklı tarafından biliniyorsa Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası veya vergi kimlik numarası, şöhret ve yerleşim yeri; Bir terekeye karşı yapılan taleplerde kendilerine tebligat yapılacak mirasçıların adı, soyadı, biliniyorsa Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası veya vergi kimlik numarası, şöhret ve yerleşim yerleri;
- Alacağın veya istenen teminatın Türk parasıyla tutarı ve faizli alacaklarda faizin miktarı ile işlemeye başladığı gün, alacak veya teminat yabancı para ise alacağın hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiği ve faizi;
- Senet, senet yoksa borcun sebebi;
- Takip yollarından hangisinin seçildiği; Alacak belgeye dayanmakta ise, belgenin aslının veya alacaklı yahut mümessili tarafından tasdik edilmiş, borçlu sayısından bir fazla örneğinin takip talebi anında icra dairesine tevdii mecburidir.
Alacaklıya takip talebinde bulunduğuna ve verdiği belgelere, talep ve takip masraflarına dair bedava ve pulsuz bir makbuz verilir.
- Alacaklı faiz talep etmemişse daha sonra ayrı olarak faiz için takip talebi başlatabilir. Ancak ana para tahsil edilmişse artık faiz için takipte bulunulamaz.
- Alacaklı faizi talep etmiş fakat gününü belirtmemişse icra memuru faizi takip talebinden itibaren hesaplayacaktır.
- Alacaklı takip talebinde istediği alacağını daha sonra takip içinde arttıramaz. Alacağın bir kısmını talep eden alacaklı daha sonra diğer kısmı aynı takip içinde isteyemez.
- Alacak bir belgeye dayanmıyorsa sadece borcun sebebinin gösterilmesi yeterlidir. Ancak belgeye dayanan bir alacak ise belgenin aslı veya borçlu tarafından tasdik edilmiş nüshası icra dairesine verilmesi zorunludur (Borçlu sayısından bir fazla örneğin takip talebi anında )
- Alacaklı takip yollarından hangisini seçtiğini talebinde göstermelidir. Borçlu iflasa tabi ise hangi haciz veya iflas yollarından birinin seçileceği de belirtilmelidir.
- Takip talebinin altına alacaklı veya vekili tarafından imza atılmalıdır. İmza edilmeyen takip talebi icra memuru tarafından imza attırılması için uyarılır. Aksi takdirde talep işleme konmaz.
TAKİP TALEBİNDE BULUNMANIN SONUÇLARI
İcra hukuku bakımından sonuçları
- Takip talebinin usulüne uygun verilmesinden sonra icra memuru borçluya ödeme emri düzenleyip göndermelidir. İcra memuru bunu yerine getiremezse alacaklının süresiz şikayet hakkı vardır. Kanuna uygun olmayan bir takip talebini ise memur kabul etmemeli ve ödeme emri düzenlememelidir.
- İcra dairesi takip talebinde bulunan alacaklıya yaptığı takip giderleri için ücretsiz ve pulsuz bir belge verir.
- Alacaklı her zaman borçlunun iznine gerek olmaksızın takip talebini geri alabilir.Alacaklı aha sonra aynı alacak için tekrar takip talebinde bulunabilir. Çünkü talebi geri almayla hakkından vazgeçmiş değildir. Takibin geri alınmasıyla takip hiç yapılmamış gibi kabul edilir ve tüm işlemler sonuçlarını ortadan kaldırır.
- İhtiyati haczin tamamlanmasında,
- kiralanan taşınmazlarla ilgili takiplerde,
- menfi tespit davasında,
- hacze iştirakte takip talebi dikkate alınır.
- Takip talebinden sonra açılan menfi tespit davasında kural olarak takip durmaz.
- Takip talebinde bulunmakla takip derdest hale gelir.İcra memuru derdestliği kendiliğinden dikkate alması gerekir. Derdestlik ile alacaklı aynı alacak için borçluya karşı ikinci bir takip başlatamaz. Başlarsa ikinci takibin iptali için süresiz şikayet yoluna gidilebilir.
Maddi hukuka ilişkin sonuçlar
- Takip talebi ile zamanaşımı kesilir. Bunun için alacaklı gerekli harç ve giderleri ödemelidir. Takip talebi ile zamanaşımının kesilmesi için talebin gerekli kanuni unsurları içermesi gerekir. Bu unsurları içermediği için talep iptal olursa zamanaşımı kesilmeyecektir.
- Borçlu temerrüde düşmemiş ise ödeme emrinin tebliği ile temerrüde düşer.
- Gemi üzerinde rehin hakkına sahip olmasına rağmen rehnin paraya çevrilmesine başvurmayarak genel haciz yoluna başvurmuşsa gemi üzerindeki rehin hakkından feragat ettiği kabul edilir.
