Gölge ve Yansıma

📅 05 Ağustos 2021|09 Eylül 2022
Gölge ve Yansıma

Konu Özeti

Maddelerin ışık ile etkileşimi dikkate alındığında saydam, saydam olmayan ve yarı saydam şeklinde sınıflandırılır. Saydam olmayan maddeler arkasında gölge oluşturur. Işık bir yüzeye çarptığında ise az veya çok yön değiştirerek bulunduğu ortama geri dönmesi olayına yansıma denir.

Bu konuda
  • Yarı gölge ve tam gölge kavramlarını
  • Noktasal ve küresel ışık kaynaklarını
  • Işığın yansımasını
öğreneceksiniz.
Instagram Logo
Bikifi Instagram'da

Maddelerin ışık ile etkileşimi dikkate alındığında saydam, saydam olmayan ve yarı saydam şeklinde sınıflandırılır.

Gelen ışığın çok büyük bir kısmını geçiren cam, su, hava gibi maddelere saydam madde denir. Bazı maddelerin neden saydam olduğu atomik yapısında gizlidir. Saydam maddelerin atomları, ışığı oluşturan fotonlar ile etkileşime giremez. Bu yüzden fotonlar madde içinden soğurulmadan geçer.

Işığın kısmen geçiren maddelere yarı saydam cisimler denir (sis, duman, buzlu cam, yağlı kağıt).

Üzerine düşen ışığı geçirmeyen maddelere saydam olmayan cisimler denir (demir, tahta vb.). Saydam olmayan cisimlerin yüzeyindeki atomlar ışığı oluşturan fotonlar ile etkileşime girerek onları soğurur. Soğurulan fotonların bir kısmı ısıya dönüşürken bir kısmı tekrar ortama geri yansır. Sonuç olarak gelen ışığın tamamı soğurulduğu için maddenin içine giremez.

Yarı saydam ve saydam olmayan maddeler ışığı geçirmediği için arkasındaki zeminde oluşan aydınlanma şiddeti farkından dolayı oluşan farklı aydınlıktaki bölgeye gölge denir. Saydam olmayan maddelerin arkasında kalan bölgeler gibi kaynaktan ışık almayan bölgelere tam gölge denir. Yarı saydam maddelerin arkasındaki bölgeler gibi kısmen ışık alabilen bölgelere ise yarı gölge denir.

Işık doğrusal yolla yayıldığı için cismin arkasında oluşan gölgeler ana hatlarıyla cismin kaynağa dönük kesitine benzerdir.

Cismin ışıkla etkileşimi dışında kaynağın büyüklüğü, sayısı ve konumu tam ve yarı gölgenin oluşumunda etkilidir.

Işık kaynağının saydam olmayan maddelerin arkasında oluşturduğu yarı gölge ve tam gölge durumları aşağıda incelenmiştir.

Noktasal Işık Kaynağı Tarafından Oluşturulan Gölgeler

Aydınlatacağı yüzeye uzaklığı kendi çapının üç katından fazla olan kaynaklara noktasal ışık kaynağı denir.

Saydam olmayan bir cisim noktasal bir ışık kaynağı ile aydınlatılır ise perdede tam gölge oluşur. Cisim yarıçapı |KL| olduğu kabul edilir ise tam gölgenin yarıçapı olan |MN| üçgen benzerliğinden yararlanılarak hesaplanır.

Noktasal ışık kaynağının perdede oluşturduğu gölge

Tam gölgenin alanı;

  • Işık kaynağı cisme yaklaştırılırsa artar.
  • Cisim perdeye yaklaştırılırsa azalır.
  • Perde cisimden uzaklaştırılırsa artar.

Birden çok noktasal kaynağın kullanılması ile oluşturulan sistemlerde hem tam hem yarı gölge alanları oluşur. Görselde çizildiği gibi iki noktasal kaynağın arkasındaki perdede oluşan gölgeler yarı gölgedir çünkü bir kaynağın oluşturduğu tam gölge alanını diğer kaynak aydınlatmaktadır.

Noktasal ışık kaynaklarının perdede oluşturduğu yarı gölgeler

Noktasal kaynaklar aşağıdaki görseldeki gibi art arda yerleştirilir ise perdede hem yarı hem tam gölge oluşur. Bu durumda ise O2 kaynağının oluşturduğu tam gölgenin bir kısmını O1 kaynağı aydınlattığı için yarı gölge alanı oluşur. Tam gölgenin alanı engele daha uzak olduğu için O1 kaynağı belirler. Yarı gölgenin alanını ise engele daha yakın olan O2 kaynağı belirler. Tam ve yarı gölgenin alanı üçgen benzerliğinden hesaplanabilir.

Doğursal konumlanan noktasal ışık kaynaklarının perdede oluşturduğu gölge ve yarı gölge

Noktasal kaynaklar aşağıdaki görselde görüldüğü gibi düşeyde hizalanır ise perde de hem yarı hem tam gölge oluşur. O1 kaynağının oluşturduğu gölgenin bir kısmını O2 kaynağı aydınlattığı için bölgenin bir kısmı yarı gölge halini alır. Aynı şekilde O2 kaynağının oluşturduğu karanlık bölge içinde geçerlidir. İki kaynaktan da ışık alamayan ara bölgede tam gölge oluşur.

Noktasal ışık kaynaklarının perdede oluşturduğu tam gölge ve yarı gölge

Küresel Işık Kaynağı Tarafından Oluşturulan Gölgeler

Aydınlatacağı bölgeye uzaklığı kendi çapının üç katından az olan küre şeklindeki kaynaklara küresel ışık kaynağı denir. Küresel ışık kaynaklarında her bir nokta, noktasal ışık kaynağı gibi davranır ve karşısındaki cismin arkasında hem tam hem yarı gölge oluşturur.

Görselde görüldüğü gibi küresel ışık kaynağının yarıçapı küresel cismin yarıçapından küçük ise cisim arkasında hem tam hem yarı gölge oluşur.

Küresel Işık Kaynağı Tarafından Oluşturulan Gölgeler (küresel ışık kaynağının yarıçapı küresel cismin yarıçapından küçük olması durumunda)

Aşağıdaki gibi küresel ışık kaynağının yarıçapı cismin yarıçapına eşit ise cismin yarıçapına eşit bir tam gölge oluşurken aynı zamanda bir yarı gölge de oluşur.

Küresel Işık Kaynağı Tarafından Oluşturulan Gölgeler (ışık kaynağının yarıçapı cismin yarıçapına eşit ise cismin yarıçapına eşit olması durumunda)

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi küresel ışık kaynağının yarıçapı cisimden büyük ise perdede kaynağın konumuna göre farklı şekillerde yarı gölge oluşur.

Küresel Işık Kaynağı Tarafından Oluşturulan Gölgeler (küresel ışık kaynağının yarıçapı cisimden büyük olması durumunda)

Gözlemci dışarıdan gölgeye bakmak yerine gölge olan kısımdan ışık kaynağına bakar ise bulunduğu yere göre kaynağın bir kısmını görür veya hiç göremez. Bunun nedeni kaynaktan çıkan ışınların bir kısmının cisim tarafından engellenmesidir. Işık kaynağının nasıl göründüğünü bulmak için gözlemcinin bulunduğu noktaya cismin sınırlarından ışınlar gönderilir. Engelin sınırlarından geçerek kaynağa ulaşan doğrular arasında kalan kısım gözlemci tarafından görülemeyen kısımdır. Bu kısım kaynaktan çıkarılır ise kaynağın görünümü bulunur. Aşağıdaki görselde kaynak ile saydam olmayan cisim farklı konumlarda yerleştirilerek kaynağın nasıl göründüğüne dair örnekler çizilmiştir.

Gözlemciye ve cismin konumuna göre gölge oluşması

Yansıma

Işık bir yüzeye çarptığında az veya çok yön değiştirerek bulunduğu ortama geri döner. Bu olaya yansıma denir. Işığın bir yüzeye çarpıp yansıması belli bir kurala göre olur. Bir yüzeye gelen ışığa gelen ışın, yüzeyden yansıyan ışığa ise yansıyan ışın adı verilir. Işığın aynaya değdiği noktadan aynaya bir dikme çizilir. Bu dikmeye yüzeyin normali adı verilir ve N harfiyle gösterilir. Gelen ışın ile normal arasında kalan açıya gelme açısı, yansıyan ışın ile normal arasında kalan açıya yansıma açısı denir. Işığın yansımasında aşağıdaki durumlar daima gerçekleşir.

  • Gelme açısı, yansıma açısına eşittir.()
  • Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzey normali aynı düzlemdedir.

Her yansımada meydana gelen bu durumlara yansıma kanunları denir. Aşağıda farklı açılarla yansıtıcı yüzeye gelen ışınların yansımaları gösterilmiştir.

Yansıma ve düzgün yansıma

Düzgün yüzeye çarpan paralel ışınlar düzgün ve paralel şekilde yansır. Bu duruma düzgün yansıma denir.

Düzgün olmayan, girintili çıkıntılı yüzeye düşen paralel ışınlar ise farklı doğrultularda yansır. Bu yansımaya dağınık yansıma denir. Örneğin dalgalı bir göletin yüzeyine çarpan ağaçların yansıması bulanık görünecektir.

10 Hafta📂 10. Sınıf Fizik
Benzer İçerikler
Mercekler
Güncel
Fizik

Mercekler

İçeriğe Git>
Newton’un Hareket Yasaları
Güncel
Fizik

Newton’un Hareket Yasaları

İçeriğe Git>
Kırılma
Güncel
Fizik

Kırılma

İçeriğe Git>
Aynalar
Güncel
Fizik

Aynalar

İçeriğe Git>
Basit Harmonik Hareket
Güncel
Fizik

Basit Harmonik Hareket

İçeriğe Git>
Düzgün Çembersel Hareket
Güncel
Fizik

Düzgün Çembersel Hareket

İçeriğe Git>
Copyright © 2024 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo