Temsil

• Temsil, bir kimsenin temsilci sıfatıyla diğer bir kişi adına hukuki işlem yapmasıdır.
• Temsil hukukumuzda her alanda mümkün kılınmamıştır. Özellikle miras ve aile hukukunda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar üzerinde temsil ilişkisi kısıtlanmıştır.
• Haksız fiillerde de temsil ilişkisi söz konusu olmaz.

TEMSİL ÇEŞİTLERİ

DOLAYLI TEMSİL

• Temsilcinin yaptığı hukuki işlemi kendi adına veya temsil edilen hesabına yapması durumunda dolaylı temsil söz konusu olur. Yapılan hukuki işlemden doğan alacak ve borçlar önce temsilciye geçer. Sonradan temsilci bu hak ve borçları alacağın devri usulüne göre temsil edilene devreder.

DOĞRUDAN DOĞRUYA TEMSİL

• Temsilcinin yaptığı hukuki işlemden doğan hak ve borçların doğrudan doğruya temsil edilene geçmesi söz konusu ise doğrudan doğruya temsilin varlığından bahsedilebilir.
• Temsilci yani mümessil, temsil edilen adına yaptığı işlemlerden doğan hakları iktisap etmez, borçlardan da sorumlu değildir.

Şartları

Temsil Yetkisi

• Temsilci, temsil edilen adına hukuki işlem yapmaya yetkili olmalıdır. Bu yetki bir hukuki işlem ile sağlanabilir veya kanundan doğabilir. Başkası adına işlem yapan kişinin yetkisi yoksa, temsil edilen, adına yapılan hukuki işlemle bağlı değildir.

İşlemin Temsil Edilen Adına Yapılması

• Temsilci hukuki işlemi temsil edilen adına yapmak niyetiyle hareket etmeli ve işlemi temsil edilen adına yaptığını karşı tarafa bildirmelidir. Temsilci, temsil edilen adına yapmak niyetiyle hareket etmekle birlikte işlemi yaparken başkasını temsil ettiğini karşı tarafa bildirmemişse, sözleşmeden doğacak alacak ve borçlar temsilciye yükletilir.
• İSTİSNA: Aşağıdaki iki durumda temsilci sözleşmeyi yaparken temsil edilen adına işlem yaptığını bildirmese dahi sözleşmeden doğan alacak ve borçlar doğrudan doğruya temsil edilene ait olacaktır:
• Diğer taraf söylenmemiş olmasına rağmen, bir temsil ilişkisinin bulunduğunu durumdan çıkarıyor veya çıkarması gerekiyorsa,
• Diğer taraf için, temsilciyle veya temsil edilenle işlem yapmanın farkı yoksa.

Sonuçları

• Temsilcinin başkası adına işlem yapabilmesi için ayırt etme gücüne sahip olması şarttır. Fakat temsilci işlem ile borç altına girmediğinden tam ehliyet aranmamıştır.
• Temsilci sözleşmeyi yaparken esaslı yanılmaya düşmüşse veya aldatma, korkutma etkisiyle sözleşmeyi yapmışsa, temsil edilen sözleşme ile bağlı değildir. Temsil edilen bu durumda sözleşmeyi feshedebilir.
• Hakkın iktisabı için iyi niyet aranan hallerde temsilcinin iyi niyetli olması gerekir. Temsil edilen hukuki işleme dolaylı yoldan katılmışsa temsil edileninde iyi niyetli olması şarttır.
• Hukuki işlemin geçerliliği için şekil şartı söz konusu ise, temsilci bu sıfatını belirterek kendi imzasını atmalıdır.
  • MADDE 40-Yetkili bir temsilci tarafından bir başkası adına ve hesabına yapılan hukuki işlemin sonuçları, doğrudan doğruya temsil olunanı bağlar. Temsilci, hukuki işlemi yaparken bu sıfatını bildirmezse, hukuki işlemin sonuçları kendisine ait olur. Ancak, karşı taraf bir temsil ilişkisinin varlığını durumdan çıkarıyor veya çıkarması gerekiyor ya da hukuki işlemi temsilci veya temsil olunandan biri ile yapması farksız ise, hukuki işlemin sonuçları doğrudan doğruya temsil olunana ait olur. Diğer durumlarda alacağın devri veya borcun üstlenilmesine ilişkin hükümler uygulanır
• Temsil, bir kimsenin temsilci sıfatıyla diğer bir kişi adına hukuki işlem yapmasıdır. Temsil hukukumuzda her alanda mümkün kılınmamıştır. Özellikle miras ve aile hukukunda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar üzerinde temsil ilişkisi kısıtlanmıştır. Haksız fiillerde de temsil ilişkisi söz konusu olmaz.

TEMSİL YETKİSİ

• Hukuki işlemden doğan temsil yetkisi, ulaşması gerekli tek taraflı hukuki bir işlemle verilir.
• Temsil yetkisini içeren irade beyanı temsilciye yönelmesi ile ulaştığı anda kabul şartına bağlı olmaksızın temsilci yetkili kılınır.
• Yetkinin geçerli olması için, temsil yetkisi verenin tam ehliyetli olması gerekir. Tam ehliyetli olmayanlar kanuni temsilcilerinin rızasıyla temsil yetkisi verebilirler.
• Temsil yetkisi vermede iradeyi sakatlayan bir sebep varsa yetkiyi veren temsil yetkisiyle bağlı değildir.
• Temsil yetkisi verme hiç bir şekle bağlı değildir. Zımni veya açık olarak yetki verilebilir.
• Yetki verilmesi ile temsilciye bir yetki belgesi verilir. Yetki belgesi el yazısıyla hazırlanıp imzalanabilir veya noter huzurunda düzenlenebilir.

Temsil Yetkisinin Kapsamı

• Yetki kanundan doğuyorsa kapsamını da kanun belirler. Hukuki işlemden doğan bir yetki varsa bu yetkinin içeriği veya sınırı da hukuki işlemde gösterilir.
  • Madde 41- Başkası adına ve hesabına temsil kamu hukukundan doğmuşsa, temsil yetkisinin içeriği ve derecesi bu konudaki yasal hükümlere; temsil hukuksal bir işlemden doğmuşsa, temsil yetkisinin içeriği ve derecesi o hukuksal işleme göre belirlenir. Temsil yetkisi üçüncü kişilere bildirilmişse temsil yetkisinin içeriği ve derecesi, bu bildirime göre belirlenir.
• Yetkinin kötüye kullanılması:Temsilcinin yetkiyi temsil edilen adına onun yararına göre kullanması yükümlülüğü vardır. Temsil edilenin çıkarına aykırı şekilde yetkinin kullanılması durumunda, temsilci için hakkın kötüye kullanılması söz konusu olur. Diğer taraf iyi niyetli değilse yapılan sözleşme temsil edileni bağlamaz; temsil edilen bakımından zararlı olup, temsilci ve diğer taraf için yararlı olarak, işbirliği içinde yapılan hukuki işlem temsil edileni bağlamaz.
• Temsilci ile hukuki işlem yapan taraf iyi niyetli ise, temsilcinin hakkını kötüye kullandığından haberdar değilse hukuki işlem temsil edilen için bağlayıcı olacaktır. Temsilci bu durumda temsil edilenin zararını ödemekle yükümlüdür.
• Yetkinin sınırlanması: Süre konusundan temsil yetkisi belirli bir tarihte başlayıp bitebilir.
• Şahıs yönünden belirli kişilerle yapılmak için yetki verilmiş olabilir.
• Konu bakımından ise genel veya özel yetki verilebilir.
• TBK madde 504/3’de ise ”Vekil, özel olarak yetkili kılınmadıkça dava açamaz, sulh olamaz, hakeme başvuramaz, iflas, iflasın ertelenmesi ve konkordato talep edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, bağışlama yapamaz,  kefil olamaz, taşınmazı devredemez ve bir hak ile sınırlandıramaz.” denilerek bu işlemler için her zaman özel yetki aranmıştır.
• Çifte temsil: Temsilci ortaya çıkabilecek olan çıkar çatışması sebebiyle, kendisiyle sözleşme yapamaz. Yaparsa yetkisiz temsile ilişkin hükümler uygulanır.
• Ancak, sözleşme çıkar çatışmasına sebep olmuyorsa ve temsil edilen bu konuda özel olarak açıkça yetki vermişse yapılacak sözleşme geçerli olur.
• Aynı kişinin farklı kişiler adına temsilci olması durumunda, temsil edilenler arasında sözleşme veya hukuki işlem yapmasında da bu kurallar uygulanır.
• Birden fazla kimseye yetki verilmesi: Birden fazla kimseye temsil yetkisi verilmişse, bunların ayrı ayrı temsil edilen adına hukuki işlem yapmaya yetkili olup olmadıkları sorununu temsil edilenin iradesi çözecektir.

Yetkinin Sona Ermesi

• Sona Erme Sebepleri:
  • Yetki süreli ise sürenin sona ermesi ile temsil ilişkisi de sona erecektir.
  • Yetki belirli bir işlem için verilmişse işlemin yapılması ile temsil sona erer.
  • Yetki belirli bir hukuki işlemden doğmuşsa, temsil olunan kimse bu yetkiyi her zaman geri alabilir.Yetkinin sona ermesi, temsil ilişkisi içindeki hak ve borçları etkilemez. Temsilci bu haklarını ve varsa ücret hakkını isteyebilir.
  • Hukuki işlemden doğan temsil yetkisi, taraflardan birinin ölümü veya gaipliğine dair hüküm verilmesi ya da ehliyetini kaybetmesi, iflas halinde son bulur.
    • Madde 43- Hukuki işlemden doğan temsil yetkisi, aksi taraflarca kararlaştırılmadıkça veya işin özelliğinden anlaşılmadıkça, temsil olunanın veya temsilcinin ölümü, gaipliğine karar verilmesi, fiil ehliyetini kaybetmesi veya iflas etmesi durumlarında sona erer. Bu hüküm, bir tüzel kişiliğin sona ermesi durumunda da uygulanır. Tarafların karşılıklı kişisel hakları saklıdır.
• Sona Ermenin Hüküm İfade Ettiği An:
  • Bir irade beyanıyla temsil yetkisi, geri alınırsa, bu beyanın temsilciye ulaştığı an temsil yetkisi son bulur.
  • İrade beyanı temsilciye herhangi bir sebeple ulaşmamış, temsil yetkisinin sona erdiğini öğrenememişse, temsilcinin temsil edilen adına yaptığı işlemler yetki devam ediyormuş gibi temsil edileni ve mirasçılarını bağlar.
    • MADDE 45- Temsilci, yetkisinin sona ermiş olduğunu bilmediği sürece, temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapmış olduğu hukuki işlemlerin sonuçlarıyla bağlıdırlar. Bu kural, üçüncü kişilerin yetkinin sona ermiş olduğunu bildikleri durumlarda uygulanmaz.
  • Yetkinin sona erdiğini işlem yapan üçüncü kişiler biliyorsa, yapılan işlem temsil edileni bağlamaz. Ölüm ile temsilin sona ermesinde de geçerlidir.
• İyi Niyetli Üçüncü Kişilerin Korunması:
  • Temsil edilen kimse, verdiği temsil yetkisini üçüncü şahıslara bildirmişse, temsil yetkisinin sona erdiğini de üçüncü kişilere bildirmelidir. Aksi takdirde iyi niyetli üçüncü kişilere karşı temsil yetkisinin sona erdiğini ileri süremez.
    • MADDE 42- Temsil olunan, hukuki bir işlemden doğan temsil yetkisini her zaman sınırlayabilir veya geri alabilir. Ancak, taraflar arasındaki hizmet, vekalet veya ortaklık sözleşmeleri gibi hukuki ilişkilerden doğabilecek haklar saklıdır. Temsil olunan, bu hakkından önceden feragat edemez. Temsil olunan verdiği yetkiyi üçüncü kişilere açıkça veya dolaylı biçimde bildirmişse, bu yetkiyi tamamen veya kısmen geri aldığını onlara bildirmediği takdirde, yetkinin geri alındığını iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri süremez.
  • Temsil edilen, temsilciye yetki belgesi vermişse, temsil yetkisi sona erdiğinde temsilci bu belgeyi tekrar temsil edilene vermek zorundadır.  Temsil edilen, belgeyi almak için temsilciyi zorlamamış, ihmal etmişse, temsilcinin iyi niyetli üçüncü kişilerle yapacağı işlemlerden doğan menfi zararlarını karşılamakla yükümlüdür.
    • MADDE 44- Temsilciye yetki belgesi verilmişse, yetkinin sona ermesi durumunda temsilci, bu belgeyi temsil olunana geri vermekle veya hakimin belirleyeceği yere bırakmakla yükümlüdür. Temsil olunan veya halefleri, temsilcinin belgeyi geri vermesi için gerekeni yapmazlarsa, bundan dolayı iyi niyetli üçüncü kişilerin zararını gidermekle yükümlüdürler.

YETKİSİZ TEMSİL

• Bir başkası adına sözleşme yapan kimsenin kanundan veya hukuki işlemden doğan temsil yetkisi yoksa yetkisiz temsil söz konusudur.
  • MADDE 46- Bir kimse yetkisi olmadığı halde temsilci olarak bir hukuki işlem yaparsa, bu işlem ancak onadığı takdirde temsil olunanı bağlar. Yetkisiz temsilcinin kendisiyle işlem yaptığı diğer taraf, temsil olunandan, uygun bir süre içinde bu hukuki işlemi onayıp onamayacağını bildirmesini isteyebilir. Bu süre içinde işlemin onanmaması durumunda, diğer taraf bu işlemle bağlı olmaktan kurtulur.
• Sonuçları:
  • Onay Verilmesi : Bir kimse temsil yetkisi olmadığı halde başkası adına bir sözleşme yaparsa bu sözleşme temsil edileni, onay vermezse bağlamayacaktır.
  • Onay verilinceye kadar veya reddedilinceye kadar sözleşme askıdadır. Askıda bulunduğu süre boyunca sözleşme karşı tarafı bağlar.
  • Karşı taraf bu durumda temsil edileni, uygun bir süre içinde, sözleşmeye onay verip vermeyeceğini beyan etmesi için davette bulunabilir.Bu süre içinde temsil edilen sözleşme için onay vermezse karşı tarafta sözleşme ile bağlı kalmaz.
  • Temsil edilen sözleşmeye onay verirse temsilci yetkiliymiş gibi yapıldığı andan itibaren temsil edileni bağlar. Onay açık veya örtülü olarak verilebilir.
  • Onay Verilmemesi : Temsil edilen, yetkisiz temsilci tarafından yapılan sözleşmeyi onaylamazsa sözleşme geçersiz olur.
  • Sözleşme geçersiz olursa, iyi niyet sahibi karşı taraf sözleşmenin geçersiz olmasından doğan menfi zararını yetkisiz temsilciye ödettirme hakkına sahiptir.Temsilci kusurlu olmasa dahi karşı tarafın menfi zararını ödemek zorundadır.
  • Temsilci kusurluysa hakkaniyet gerektirdiği taktirde hakim temsilciye müspet zararı ödemeye de mahkum edebilecektir.
  • Temsilci, yetkisinin bulunmadığını karşı tarafın bildiğini veya bilmesi lazım geldiğini ispat edebildiği taktirde kendisinden tazminat istenemez.
  • Sözleşme geçersiz olursa karşı tarafı daha önce yerine getirmiş olduğu edimleri sebebiyle duruma göre doğrudan doğruya mülkiyete dayanan bir istihkak davası veya sebepsiz zenginleşme davası açma hakkına sahiptir.
  • Temsilci sözleşmeyi mevcut olmayan bir şahıs adına yapmışsa, sözleşme geçersizdir. Temsilci kurallar gereği sorumlu olacaktır. Karşı taraf bu durumu biliyorsa, temsilciden yetkisiz temsil kurallarına dayanarak tazminat isteyemez.
    • MADDE 47-Temsil olunanın açık veya örtülü olarak hukuki işlemi onamaması halinde, bu işlemin geçersiz olmasından doğan zararın giderilmesi, yetkisiz temsilciden istenebilir. Ancak, yetkisiz temsilci, işlemin yapıldığı sırada karşı tarafın, kendisinin yetkisiz olduğunu bildiğini veya bilmesi gerektiğini ispat ederse, kendisinden zararın giderilmesi istenemez. Hakkaniyet gerektiriyorsa, kusurlu yetkisiz temsilciden diğer zararların giderilmesi de istenebilir. Sebepsiz zenginleşmeden doğan haklar saklıdır.
    • MADDE 48- Ortaklık temsilcileri ile organlarının ve ticari vekillerin yetkisine ilişkin hükümler saklıdır.