BORCA AYKIRILIK-İFA EDİLMEME
Borcun ifasında gecikilmiş veya borç gereği gibi ifa edilmemiş ise söz konusu olur. Borca aykırılık aşağıdaki durumlarda ortaya çıkar.
- Gereği gibi ifa edilememesi: Borçlu borcunu yerine getirmiştir ancak sözleşmede belirtilen şekilde gereği gibi ifa edilmemiştir.
- Kusurlu imkansızlık: Borç ifa edilmemiştir.İfa etmeme borçlunun kusuruyla imkansız hale gelmiştir.
- Borçlunun temerrüdü: Borcun ifası mümkün hale gelmesine rağmen borçludan kaynaklanan sebeplerden dolayı borcun ifasında meydana gelen gecikmedir.
KANUNDA
Reklam
A. Borcun ifa edilmemesi
I. Giderim borcu
1. Genel olarak
MADDE 112- Borç hiç veya gereği gibi ifa edilmezse borçlu, kendisine hiçbir kusurun yüklenemeyeceğini ispat etmedikçe, alacaklının bundan doğan zararını gidermekle yükümlüdür.
-Kusur: Sözleşme oluşturulması aşamasında taraflar kararlarını etkileyecek bilgileri karşılıklı olarak iyi niyet kuralları içerisinde vermekle yükümlüdür. Sözleşme kurulurken iyi niyet kurallarına aykırı olarak karşı tarafa yanlış veren,gereken özeni göstermeyen taraf bu kusurundan dolayı doğacak olan menfi zararı karşılamak zorundadır.
-İfa Davası: Alacak muaccel ve borcun ifası da mümkünse, alacaklı,ifadan kaçınan borçluya karşı ifa davası açarak borcun aynen ifasını talep edebilir ve mahkeme kararıyla cebri icra yoluna başvurarak borcun aynen ifa edilmesini sağlayabilir.
Reklam
Sözleşmede ifa davası açılması engellenmişse alacaklı sadece tazminat isteyebilir, borçluyu aynen ifaya zorlayamaz.
-Madde 113: Her türlü tazminat hakkı saklı kalmak kaydıyla bir şeyin yapılmasına ilişkin borç, borçlu tarafından yerine getirilmediği takdirde alacaklı giderleri borçluya yükletilmek üzere edimin kendisi veya başkası üzerinde ifasına izin verilmesini isteyebilir.
Aynı şekilde alacaklı borca aykırı durumun ortadan kaldırılmasını veya bu konuda giderleri borçluya ait olmak üzere kendinin yetkili kılınmasını isteyebilir.
Yapmama borcuna aykırı davranan borçlu, bu davranışın doğurduğu zararı gidermekle yükümlüdür. İfa davası sonunda mahkeme aynen ifaya karar verir ve borçlu bunu yerine getiremezse devlet cebri icra yoluyla ifayı yerine getirir.
KUSURLU İMKANSIZLIK
Geçerli olarak meydana gelmiş bir sözleşmeden doğan borcun ifası herhangi bir nedenle imkansızlaşırsa ifa davası söz konusu olmayacaktır.
İfa imkansızlığı borçlunun kusuru olmaksızın meydana gelmişse borç sona erer.Borçlunun kusuruyla imkansızlaşırsa edimin yerini tazminat alır,borçlu alacaklının zararını ödemekle yükümlüdür.
Reklam
-Sözleşmenin yapılmasından önce var olan imkansızlık: Sözleşmenin yapılmasından önce edimin ifası objektif olarak imkansızsa sözleşme geçersiz olacaktır.Bu objektif imkansızlık maddi veya hukuki sebeplerin sonucu olarak ortaya çıkabilir.Borçlu sözleşmenin imkansız olduğunu biliyorsa, bilmeyen tarafın menfi zararını ödemekle yükümlüdür.
Sözleşmenin yapılmasından önce edimin ifası sadece borçlu için imkansızsa bir başkası borcu ifa edecek durumdaysa subjektif imkansızlık söz konusu olur.Bu durumda sözleşme geçerli olarak kurulmuş olur. Borcun ifası borçlunun kusuruyla karşılanamazsa borçlu alacaklıya tazminat ödemekle yükümlüdür.
-Sözleşme yapılmasından sonra meydana gelen imkansızlık: Hukuki sonuç, ifa imkansızlığında borçlunun kusurlu olup olmadığına göre değişecektir.
İfa imkansızlığı, borçluya yüklenmeyecek hallerden dolayı borçlunun kusuru olmaksızın meydana gelmişse borç sona erecektir. İfa imkansızlığı borçlunun kusuruyla meydana gelmişse edimin niteliği değişir aynen ifanın yerini tazminat borcu alır.Borçlu alacaklının hakkını elde edememesinden doğan zararını gidermekle yükümlüdür.
İfa imkansızlığının objektif veya subjektif olması hukuki sonucu değiştirmez.Her iki durumda da borçlu tazminat ödemekle yükümlüdür.
NOT: Borcun ifası mümkün fakat gerekenden daha fazla emek veya gidere sebep oluyorsa borçlu zarar etse dahi borcunu ifa etmek zorundadır. Beklenmeyen haller nedeniyle borcun ifası güçleşmiş ve alacaklının sözleşmeye göre ifa istemesi hakkın kötüye kullanılması amacını taşıyorsa borçlu sözleşmenin uyarlanmasını isteyebilir veya sözleşmeden dönme hakkını kullanabilir.
Reklam
-Geçici imkansızlık durumu: İfada ki imkansızlık geçici nitelikteyse borç sona ermez. İfa gecikmelide olsa gerçekleşir. Ancak geçici nitelikte olsa da ifa imkansızlığının ne kadar süreceği belli değilse kesin imkansızlığın hukuki sonuçları doğar.
-Kısmi imkansızlık: İfa borçlunun kusuruyla tamamen imkansız hale gelmişse alacaklı edimin mümkün olan kısmının ifasını istemek ve ifa edilmeyen bölüm için tazminat talep hakkına sahiptir.Kısmi ifa alacaklı için fayda getirmiyorsa borcun tümü için kusurlu imkansızlık nedeniyle tazminat isteyebilir.
BORCUN GEREĞİ GİBİ İFA EDİLMEMESİ
Borçlu borcunu ifa ederken yasadan, sözleşmeden veya iyi niyet kurallarından doğan yükümlülüklere aykırı davranmışsa borç gereği gibi ifa edilmemiş sayılır.
Borçlu borcunu yerine getirmiş fakat borç gereği gibi ifa edilmemişse borçlu alacaklının borcun gereği gibi ifa edilmemesinden doğan zararını karşılamakla yükümlüdür.
Alacaklı borca uygun olmayan ifayı reddetmek ve borcun gereği gibi ifasını isteme hakkına sahiptir.Bazen kötü ifaya rağmen alacaklı ifayı kabul etmek durumunda kalabilir.Alacaklının kötü ifayı kabul etmesi, ifanın gereği gibi yapılmamasından doğan zararını istemekten vazgeçme olarak değerlendirilmez.
KAYNAKÇA
- Reisoğlu, Safa. Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler 23. Bası. İstanbul, Beta Yayıncılık, 2012
- Remzi,Mehmet ve Sezer,Aydın. Borçlar Hukuku Genel Hükümler 10. Baskı. İkinci Sayfa, 2017
Reklam