Adam Çalıştıranın Sorumluluğu

• Adam çalıştıranın sorumluluğu Türk Borçlar Kanunu madde 66’da düzenlenmiştir.

• Kanunda belirtilen sorumluluk kusur karinesine dayanan bir sorumluluk değildir, özen borcunun yerine getirilmemesinden kaynaklanan bir kusursuz sorumluluk halidir. Özen borcuna aykırı davranılması halinde adam çalıştıran kusursuz olsa bile doğacak zarardan sorumludur.
• Yardımcı kişilerin neden olduğu zararlardan çalıştıranın sorumlu tutulması ile adam çalıştıranın sorumluluğu birbirinden farklıdır. Adam çalıştıranın sorumluluğu 66. maddede düzenlenmişken, yardımcı kişinin verdiği zarardan doğan sorumluluk 116. madde de düzenlenmiştir.
• Başkasını çalıştıran ile zarar gören şahıs arasında borç ilişkisi mevcutsa, yardımcı şahısların verdikleri zarardan sorumluluk sorunu Kanunun 116. maddesinde belirtilmiştir.

A. Sorumluluğun Şartları

• Adam çalıştıran ile istihdam edilen(zarara neden olan kişi) arasında çalıştırma ilişkisi bulunmalıdır.
  • İstihdam edenin sorumluluğundan söz edebilmek için çalıştıran ile çalışan arasında talimata uyma, emretme, denetleme ilişkisi olmalıdır.
  • Çalıştıranın sorumluluğu için aralarında geçerli bir hizmet sözleşmesinin bulunması gerekmez. Geçerli bir sözleşmeye dayanmasa, geçici veya karşılıksız bir nitelik taşısa dahi adam çalıştıran doğan zarardan sorumlu olabilir.
  • Çalıştıran, gerçek kişi veya tüzel kişi olabileceği gibi özel hukuk tüzel kişisi de olabilir. Ancak kamu hukuku tüzel kişileri, idare hukukunda yer alan hizmet kusuru – şahsi kusur bakımından ayrıma gidilerek kamu hukuku kurallarına tabi olurlar.
  • Kamu hukuku tüzel kişilerinin hizmet kusuru dolayısıyla sorumlu olduğu hallerde davalar, görevli mahkemeye göre idare mahkemeleri ile Danıştay’da açılabilir.
  • Şahsi kusur halinde ve tamamen özel hukukun alanına giren konularda doğacak zararlarda ise adli yargıda TBK madde 66’ya göre dava açılabilir.
• Zarar, hizmetle ilgili olmalı veya hizmetin ifası sırasında meydana gelmelidir. Burada aranan şart, ifa edilen hizmet ile zarar arasında ilişki olmasıdır.
  • Zarara kasten neden olunmuşsa bu durumda adam çalıştıranın sorumluluğundan ziyade doğrudan zarara sebep olan kişiye başvurulabilir. Zira hizmetin ifası ile kasten verilen zarar arasında ilişki çoğu zaman mevcut olmayacaktır.
• Çalıştıranın fiiliyle zarar arasında uygun illiyet bağı olmalıdır. Çalıştırılan kimsenin zarara neden olan fiiliyle oluşan zarar arasında illiyet bağı olmalıdır.

B. Kurtuluş Kanıtı

• İstihdam eden sorumluluktan kurtulmak için,
  • işin niteliğinin ve koşullarının gerektirdiği önlemlerin fiilen alınmış olduğunu,
  • çalıştırdığı kimselerin seçiminde, denetiminde özen gösterdiğini,
  • işçilere niteliğine uygun araçlar verildiğini ispat etmelidir.
• Adam çalıştıran zararın doğmasını engellemek için öngörülen tüm özeni göstermiş olsa dahi işletmesinde zararın doğmasını önlemeye elverişli bir çalışma düzeni kurduğunu ispat edemezse zararı gidermekle yükümlü olacaktır. İşletmenin ticari işletme olması gerekmez.
• Adam çalıştıran şartların gerektirdiği bütün dikkat ve özeni göstermiş olsaydı dahi zararın meydana gelmesini önleyemeyeceğini kanıtlarsa sorumluluktan kurtulur.
• Mücbir sebep, zarar gören şahsın veya üçüncü bir şahsın fiiliyle illiyetin kesilmesi hallerinde adam çalıştıranın sorumluluğuna gidilemez.

C. Rücu Hakkı

• Haksız fiil sonucu zarar gören kimse iki şekilde davranabilir.
  • Haksız fiil yapan kişiye karşı haksız fiil sorumluluğuna göre veya (Madde 49),
  • Adam çalıştıranın sorumluluğuna dayanarak (Madde 66) tazminat davası açabilir.
• Çalıştıran zararı ödediği takdirde, zarardan sorumlu olduğu ölçüde haksız fiili gerçekleştiren çalışana rücu edebilir.
• Adam çalıştıranın, çalışana başvurabilmesi için çalışanın kusurlu olması, tazminatla yükümlü olması gerekir.
• Çalışan kendisinin hiç bir kusuru olmadığını ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir.
• Adam çalıştıranın sorumluluğu TBK madde 72 gereği 10 yıldır.