Eşeyli Üreme

📅 31 Ekim 2015|12 Eylül 2022
Eşeyli Üreme

Konu Özeti

2 farklı organizmanın genetik yapılarını kullanılarak yeni bir canlı oluşmasına eşeyli üreme denir. Eşeyli üreme sadece çok hücreli canlılarda gerçekleşir. Olgun yumurta ile spermin haploit (n kromozomlu) çekirdeklerinin birleşmesine döllenme adı verilir.

Bu konuda
  • Eşeyli üremenin amacını ve özelliklerini
  • Hayvanlarda üreme hücrelerinin oluşumunu
  • Döllenmenin gerçekleşmesini ve konjugasyon kavramını
öğreneceksiniz.
Instagram Logo
Bikifi Instagram'da

Eşeyli üreme, iki canlı organizma arasında genetik malzemelerin birleştirilmesi suretiyle yeni bir canlının oluşması olayıdır. Burada iki ana süreç vardır:

  • Kromozom sayısını yarıya indiren mayoz bölünme
  • İki gametin birleştiği ve eski kromozom sayılarına ulaştığı döllenmedir. 

Eşeyli üreme; çok hücreli gelişmiş canlılarda, bitkilerde ve hayvanlarda görülür.

Eşeyli üremede erkek ve dişi üreme hücreleri (sperm, yumurta, polen gibi) etkin bir rol oynamaktadır. Eşeyli üremenin mayoz bölünmenin profaz I evresinde gerçekleşen krossing-over ve bağımsız gen dağılımı sayesinde oluşan yavru hücreler tıpa tıp anne ve babalarına benzemez.

📌 Bazı canlılarda erkek ve dişi gamet, aynı canlı tarafından üretilebilir. Böyle canlılara erselik canlılar (hermafrodit) denir. Erselik canlılar kendilerini dölleyebilir ancak birçok hermafrodit canlı kendini döllemeyi engelleyen adaptasyonlara sahiptir. Örneğin, hermafrodit birey yumurta ve spermi farklı zamanlarda üreterek aynı türün başka bir bireyi ile döllenmeye katılabilir. Bu sayede gerçekleşebilecek tür içi çeşitlilik olasılığı artar.

Eşeyli Üremenin Temel Özellikleri

  • Temeli mayoz hücre bölünmesine dayanmaktadır.
  • Kalıtsal çeşitlilik oluşur.
  • Üreme hızı düşüktür.
  • Oluşan bireyler çevresel değişimlere daha dayanıklıdır.
  • Döllenme görülür.
  • Dişi ve erkek olmak üzere farklı eşeyler görev alır

📝 Ek Ders Notu: Hayvanlarda gamet hücrelerinin oluşumu

Döllenme

Olgun yumurta ile spermin haploit çekirdeklerinin birleşmesine döllenme, döllenmiş yumurtaya ise zigot denir. Yumurta, spermleri kendine çekmek için bazı özel kimyasallar salgılar. Sperm yumurta içersine girer girmez, girdiği yerden başlayarak bir döllenme zarı oluşturur. Buna kabuk tepkimesi denir. Bu tepkimenin nasıl oluştuğu tam olarak bilinmemekle beraber, deneysel olarak bu zar kaldırıldığında birçok spermanın yumurtaya girmesine olanak tanır. Kural olarak bir yumurtaya bir sperm girer. Fakat bazı canlılarda birden çok sperm girebilir.

Döllenme gerçekleştiğinde sperm canlılık özelliğini kaybeder. Sperm yumurta hücresine vardığında; spermin baş kısmındaki akrozom sayesinde yumurtanın dış tabakalarını geçerek yumurta zarı ve sperm zarı birleşir. Sperm çekirdeği ile yumurta çekirdeğinin kaynaşması sonucunda döllenme olayı gerçekleşmiş olur.

eşeyli üremede döllenme olayı

Döllenme Ortamına Göre Döllenmenin Sınıflandırılması

Döllenme dış ve iç döllenme olarak ikiye ayrılır.

  • Dış döllenme, dış ortamda gerçekleşen döllenmedir. Suda yaşayan hayvanların çoğunda çiftleşme için herhangi bir üreme organı genellikle bulunmadığından, sperm hücreleri dış ortama serbestçe bırakılır. Su ortamı güvenilir değildir. Suyun sıcaklığı, pH, av olma durumu döllenmede etkilidir. Buzden gamet sayısı fazladır. Ayrıca kur davranışları ve gametlerin aynı anda bırakılması döllenme olasılığını arttırır.
  • İç döllenme, bazı hayvanlarda üreme organı ile spermlerin dişiye iletilmesi. Döllenme, çoğu defa döllenme kanalı içersinde gerçekleşir. Özellikle iç döllenme yapan hayvanlarda eşlerin birbirlerini çekici kılması için birçok iletişim ve davranış biçimi gelişmiştir. Yavrunun en iyi gelişebileceği mevsimlerde bu davranışlar artar.

Gametlerin Durumuna Göre Döllenmenin Sınıflandırılması

Döllenme, üremeyi gerçekleştiren gametlerin durumuna göre üçe ayrılır.

  • İzogami : Şekil ve büyüklük bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. Bazı tek hücreli alg’ler ve ipliksi yeşil su yosunlarında görülür.
  • Anizogami (Heterogami): Şekil ve büyüklük bakımından farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. İpliksi yeşil alglerden bazılarında çok küçük bir erkek gamet ile çok iri yumurta hücresi birleşerek zigotu oluşturur.
  • Oogami: Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanda görülür. Dişi gamet (yumurta) büyük, bol sitoplazmalı ve hareketsizdir. Erkek gamet (sperm) küçük, az sitoplazmalı ve kamçılıdır.
eşey hücre oluşumunda izogami, anizogami ve oogami durumları

Not: Üreme hücrelerine gamet denir.

📝 Ders Notu: Çiçeklerdeki eşeyli üreme detaylı anlatım

Benzer İçerikler
İnsanlarda Üreme Sistemi
Güncel
Biyoloji

İnsanlarda Üreme Sistemi

İçeriğe Git>
Mendel Genetiği
Güncel
Biyoloji

Mendel Genetiği

İçeriğe Git>
Eşeysiz Üreme
Güncel
Biyoloji

Eşeysiz Üreme

İçeriğe Git>
Bitkilerde Eşeyli Üreme
Güncel
Biyoloji

Bitkilerde Eşeyli Üreme

İçeriğe Git>
Mayoz Bölünme
Güncel
Biyoloji

Mayoz Bölünme

İçeriğe Git>
Hayvanlar Alemi: Omurgalılar ve İlkel Kordalılar
Güncel
Biyoloji

Hayvanlar Alemi: Omurgalılar ve İlkel Kordalılar

İçeriğe Git>
Copyright © 2024 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo