Alkoller genel olarak 4 şekilde elde edilmektedir. Bunlar alkil halojenürlerin bazlarla tepkimesi, alkenlere su katılması, grignard bileşiklerinden alkol sentezi, aldehit ve ketonların indirgenme tepkimeleridir. Şimdi bu elde edilme yollarını inceleyelim.
Alkil Halojenürlerin Bazlarla Tepkimesi
Alkil halojenürlerin, KOH (potasyum hidroksit) ve NaOH (sodyum hidroksit) bazlarının seyreltik çözeltileriyle tepkimesinden alkol elde edilebilmektedir. Bu tür tepkimelere nükleofilik sübstitüsyon (yer değiştirme) tepkimeleri denir. Genel anlamda bu tür tepkimelerde molekülden bir atom veya grup ayrılır ve bunun yerine başka bir atom veya grup girer. Ayrılan grup elektron çiftleriyle gider, buna karşın gelen grup da elektron çiftleriyle gelir. Yukarıdaki tepkimede KOH’da etkin olan hidroksil grubudur. Nükleofil çekirdek seven anlamına gelmektedir, bu tepkimede hidroksil grubu nükleofil olarak davranmıştır. Alkil halojenürden alkol eldesi tepkimesinin genel formülü ve örneği aşağıdaki gibidir.
Alkil halojenürlerin seyreltik bazlarla tepkimesi, genellikle primer alkollerin elde edilmesi için uygulanan bir yöntemdir.
Alkenlere Su Katılması
Alkenlere oda koşullarında seyreltik ve kuvvetli asit katalizörlüğünde su katılmasıyla alkol elde edilebilir. Bu katılma işleminde markovnikov kuralları geçerlidir. Yani negatif olan hidroksit çift bağ içeren karbonlardan hidrojeni az olana bağlanır. Bu katılma tepkimesi elektrofilik katılma tepkimesidir. Tepkime mekanizmasında ara ürün olarak karbokatyon (Karbon atomu üzerinde pozitif yük bulunan iyon) oluşur. Bu tepkimenin genel formülü aşağıdaki gibidir.
Alkenlere su katılarak alkol elde edilmesi tepkimesi aşağıdaki gibidir.
Yalnızca en küçük alken olan etene su katılması sonucu primer alkol oluşmaktadır. Diğer alkenlerden sekonder veya tersiyer alkoller ana ürün olarak oluşmaktadır.
Grignard Bileşiklerinden Alkol Eldesi
Aldehit ve ketonların grignard bileşikleri ile tepkimesi nükleofilik katılma tepkimesidir ve bu tepkime sonucunda alkol elde edilir.
Grignard bileşiklerinin formaldehit ile tepkimesinden primer alkol elde edilir. Tepkime aşağıdaki gibi gerçekleşir.
Grignard bileşiklerinin formaldehit dışındaki aldehitler ile tepkimesinden sekonder alkol elde edilir. Tepkime aşağıdaki gibi gerçekleşmektedir.
Grignard bileşiklerinin ketonlar ile tepkimesinden tersiyer alkoller elde edilmektedir. Bu tepkime aşağıdaki gibi gerçekleşir.
Aldehit ve Ketonların İndirgenmesiyle Alkol Eldesi
Bu tepkimelerde aldehitlerin indirgenmesi ile primer alkoller; ketonların indirgenmesi ile sekonder alkoller oluşmaktadır. İndirgen madde olarak LiAlH4, NaBH4 ve H2 (Pt, Ni katalizörlüğünde) kullanılmaktadır. Tepkime aşağıdaki gibi gerçekleşir.
Etanolün Eldesi
Etanol yukarıda belirtilen genel yöntemlerle elde edilebildiği gibi kendisine özel elde edilme yöntemleri de mevcuttur. Etanol bitkisel olarak üretilen alkollü içeceklerin içinde bulunan tek alkol türüdür. Etanol, glikozun zimas enzimi yardımıyla yapılan fermantasyon sonucu oluşur.
