Karbonil bileşiklerini oluşturan fonksiyonel grup; karbon atomu ile oksijen atomunun çiftli bağ yapması ile oluşan fonksiyonel gruptur. Fonksiyonel gruptaki karbon atomu “sp2” hibritleşmesi yapmış ve oksijenle çift bağ oluşturmuştur. Karbonil bileşikleri aldehitve ketonlarolmak üzere iki grupta incelenmektedir. Keton ve aldehitlerin karşılaştırma içeriğine de buradan göz atabilirsiniz.
Aldehitlerin Elde Edilme Yolları
Primer (Birincil) Alkollerin Yükseltgenmesiyle
KMnO4 ve K2Cr2O7 gibi yükseltgen maddeler kullanılarak asitli ortamda primer alkollerin bir basamak yükseltgenmesi ile aldehit elde edilir (Endüstride yükseltgen olarak oksijen kullanılır.). Tepkimenin genel formülü aşağıdaki gibidir.
Karboksilli Asitlerin İndirgenmesiyle
Laboratuvarda yaygın bir şekilde kullanılan bu yöntem karboksilli asidin ve formik asidin, titan (IV) oksit katalizörü üzerinden 300-350°C’de buhar hâline geçirilmesi ile uygulanır.
Rosenmund Tepkimesiyle
Asit klorürlerin, katalizör (Pd-BaSO4) yardımı ile indirgenmesinden de aldehitler elde edilir.
Doymamış Hidrokarbonlardan Aldehit Eldesi
Endüstriyel bir yöntemdir. Çünkü kullanılan maddeler (asetilen, etilen, propilen vb.) ucuz maddelerdir. Alkinlere su katılarak aldehit elde edilebilir, tepkime gerçekleşirken markovnikov kuralı geçerlidir.
Ketonların Elde Edilme Yolları
Ketonlar başlıca ikincil alkollerin yükseltgenmesi, karboksilli asitlerin toprak alkali tuzlarının ısıtılması, alkil asetilenlere (asetilen hariç) katalizör yardımı ile su katılarak ve organometal bileşiklerinden grignard bileşiğinden yararlanılarak elde edilir.
Sekonder (İkincil) Alkollerin Yükseltgenmesiyle
Asitli ortamda yükseltgenler sayesinde ikincil alkoller ketonlara dönüşebilirler. Daha çok laboratuvar ortamlarında gerçekleştirilebilen bu yöntem endüstriyel bakımdan pek ekonomik değildir. Endüstride, bakır ya da gümüş katalizör kullanılarak 400-600°C’de oksijen ile yükseltgenme yapılır.
Alkil Dihalojenürlerin Suyla Tepkimesiyle
Karbon zincirinde uçtaki karbonlar dışındaki herhangi bir karbonda iki tane halojen bağlı olan alkanın bazik ortamda su ile tepkimeye sokulması sonucunda keton elde edilebilmektedir. Tepkimeyi aşağıdaki gibi formüle edebiliriz.
Karboksilli Asitlerin Metal Tuzlarından
Karboksilli asitlerin genellikle toprak alkali (2A grubu metalleri) metallerinin tuzları ile kuru ortamda ısı verilerek tepkimeye sokulması sonucu simetrik yapıda ketonlar elde edilir.
Alkil Asetilenlere Su Katılmasıyla
Alkil asetilenler (H2SO4/HgSO4) katalizörlüğünde su ile ısıtıldığında ketonlar oluşmaktadır. Endüstriyel bakımdan oldukça önemli bir yöntemdir.
